شرايط وجوب امر به معروف و نهى از منکر
سوال 929 :
شرايط امر به معروف و نهى از منکر را بيان کنيد.
جواب :
شرايط امر به معروف و نهى از منکر پنج چيز است:
اول: آنکه آمر و ناهى، معروف و منکر را بشناسد و يقين داشته باشد به وجوب معروف و حرمت منکر، و خودش از اشتباه ايمن باشد.
دوّم: آنکه احتمال بدهد که امر و نهى او تأثير داشته باشد، پس اگر احتمال عقلايى بدهد که امر و نهى او اثر ندارد، وجوب آن ساقط مى شود.
سوّم: آنکه کسى که واجب را ترک کرده و يا فعل حرام را بجا آورده، اصرار به آن داشته باشد، پس اگر بداند که مرتدع شده و بعد مرتکب نمى شود، ساقط مى شود.
چهارم: آنکه واجب بودن معروف و حرام بودن منکر در حقّ فاعل منجزّ و ثابت باشد و در ترک واجب و فعل حرام عذرى نداشته باشد، پس اگر فاعل، معتقد باشد به مباح بودن فعل حرامى و يا به جواز ترک واجبى، در اين صورت امر به معروف و نهى از منکر ساقط مى شود و همينطور است در هر موردى که تارک واجب و فاعل حرام عذر داشته باشد، بلى از راه تنبيه غافل و ارشاد جاهل، تنبيه و ارشاد لازم است.
(صفحه231)
پنجم: آنکه در امر و نهى او مفسده و ضررى براى خود او يا مسلمان ديگرى نباشد، پس با احتمال عقلايى به ضرر و مفسده، ساقط مى شود.
سوال 930 :
مراتب امر به معروف و نهى از منکر را بيان کنيد.
جواب :
چون مقصود از امر به معروف و نهى از منکر آن است که مرتکب فعل حرام و ترک واجب، اين عمل را ترک کند، پس اگر به مجرّد اظهار کراهت از اين عمل ـ ولو به اعراض و ترک معاشرت و مراوده ـ مرتکب، مرتدع مى شود و ترک مى کند، کافى است و اداى وظيفه امر به معروف و نهى از منکر شده است و حاجت به امر و نهى بيشتر نيست. و اين، درجه اوّل از امر به معروف و نهى از منکر است.
ـ درجه دوّم از امر به معروف و نهى از منکر آن است که اگر مرتکب منکر، با اظهار کراهت، ترک معصيت نکرد با حسن خلق و کلام حسن او را امر به معروف و نهى از منکر کند و مصالح ترک منکر و فعل معروف و مفاسد عکس آن را بيان کند تا مرتکب، متنبّه شود و ترک معصيت کند، و اگر به همين مقدار مرتکب، متنبّه شد و معصيت را ترک کرد اداى وظيفه شده است.
ـ درجه سوّم از امر به معروف و نهى از منکر آن است که اگر معصيت کار، به زبان خوش و کلام حسن، ترک معصيت نکرد، با غلظت و کلام خشن و تعيير و سرزنش، امر و نهى کند. با مراعات ترتيب درجات زبرى و خشونت.
درجه چهارم از امر به معروف و نهى از منکر در موردى است که معصيت کار، از درجات مذکوره، ترک معصيت نکد و مصرّ باشد، در اين صورت اگر بداند به زدن، ترک مى کند و يا اقلاً احتمال عقلايى باشد که زدن، مؤثّر است و از ضرر به جان و مال و عرض خود يا مسلمان ديگرى ايمن باشد، واجب است زدن به مقدارى که ترک معصيت کند. به شرط آنکه منجرّ به جرح و قتل يا سرخى و کبودى که ديه دارد، نشود.
سوال 931 :
افرادى که مخالف نظام جمهورى اسلامى هستند يا رعايت حجاب و اصول اسلامى ـ کلّى و جزئى ـ را نمى کنند يا وضع کسب و درآمدشان از نظر شرعى مشکوک يا حرام
(صفحه232)
و يا مخلوطى از حرام و حلال است، نظر مبارکتان راجع به رفت و آمد و ساير ارتباطات با آنان، همچون: گفتگو و مصافحه، صله رحم، صرف غذاى آنان، نماز خواندن در منزل ايشان، هديه دادن و گرفتن، چيست؟
جواب :
گفتگو و رفت و آمد با آنان اشکال ندارد، بخصوص اگر موجب هدايت آنها شود. ولى تصرّف در اموال آنها در صورتى جايز است که علم به وجود مال حرام در آنچه مورد تصرّف است نباشد.
سوال 932 :
تنبيه دانش آموزان جايز است يا نه؟
جواب :
با اذن ولىّ در موارد نهى از منکر و جلوگيرى از فساد، به نحوى که ديه واجب نشود با اقتصار به مقدار ضرورت، جايز است.
سوال 933 :
ما براى خريدارى اجناس و لوازم زندگى ناچار به مسافرت مى باشيم و هميشه با راننده هايى برخورد مى کنيم که ساز و آواز گوش مى کنند، آيا نهى از منکر بر ما واجب است يا نه؟
جواب :
اگر مفسده اى مترتّب نشود به قدر امکان، نهى از منکر کنيد و حتّى الامکان با وسايل ديگرى که توأم با معصيت نباشد، مسافرت کنيد.
سوال 934 :
زنى از نظر روابط و معاشرت با نامحرمان و پوشيدن لباس به شيوه نامناسب پروايى ندارد و در اين باره به حرفهاى شوهر اعتنا نمى کند وظيفه شوهرش چيست؟
جواب :
لازم است با موعظه و نصيحت يا به هروسيله ديگرى که ممکن است او را به احکام شرع ارشاد و از معصيت کردن جلوگيرى کند.
سوال 935 :
پدرى داراى چند فرزند است که بعضى از آنها با آنکه بزرگ و بالغ مى باشند از فرائض دينى روگردانند، از اين راه ناراحتى پدر را فراهم مى کنند، آيا پدر راجع به امر عبادات آنها مقصّر است يا نه؟
جواب :
وظيفه پدر آن است که تا وقتى احتمال تأثير مى دهد اولاد را به اتيان واجبات و ترک محرّمات به هرنحوى که صلاح بداند خواه به موعظه و نصيحت باشد خواه به تهديد يا به نحو ديگر، وادار کند و چنانچه پدر به وظيفه شرعى خود
(صفحه233)
عمل کند و در آنان اثر نکند، پدر، گناهکار نيست.
سوال 936 :
اگر زنى در زندگى، اولا اطاعت از شوهر نکرد، ثانياً براى شوهرش ارزش قائل نبود، ثالثاً اسرار زندگى را در همه جا فاش کرد، رابعاً در زندگى مرتب دروغ گفت، تکليف مرد از نظر شرعى با چنين زنى چيست؟
جواب :
بايد او را امر به معروف و نهى از منکر کند.
سوال 937 :
اينجانب پدرى دارم که خوش اخلاق نيست و مغرور و خودپسند مى باشد، در حق خانواده خود ظلم روا مى دارد و من از وقتى که به تکليف رسيده ام در حال مبارزه با پدرم هستم، اگر جوابش را همان موقع در حضور ديگران بدهم، کار نادرست و ناشايست انجام داده ام و اگر تنها با پدرم صحبت کنم حرفم را قبول نمى کند و مى گويد در مقابل پدرت درشتى نکن، خلاصه نمى دانم چه کنم؟ وظيفه ام چيست؟
جواب :
حفظ احترام والدين و مراعات ادب در صحبت با آنان لازم است و در موارد لزوم امر به معروف و نهى از منکر، اگر مأيوس از تأثير باشيد، تکليف ساقط است.
سوال 938 :
کسانى هستند که هرچه از راديوهاى بيگانه مى شنوند قبول مى کنند و براى ديگران هم نقل مى کنند. آيا لازم است که ما به اين راديوها گوش کنيم و جواب اين افراد را بدهيم يا خير؟ (چون از بعضى ها شنيده ام که حرام است حال مى خواستم نظر حضرت عالى را بدانم).
جواب :
اگر موجب انحراف و مفسده است، نبايد گوش کنيد.