دست گردان، مصالحه و مخلوط شدن خمس با غير آن
سوال 925 :
افرادى هستند که خمس بر آنها واجب است، ولى تاکنون آن را نپرداخته‌اند و در حال حاضر هم توانايى پرداخت آن را ندارند و يا بر آنها بسيار دشوار است، حکم آنان در اين باره چيست؟ ج: مجرد عدم توانائى يا دشوارى پرداخت خمس موجب برائت ذمه و سقوط تکليف نيست، بلکه اداى آن تا حد امکان واجب است، چنين افرادى مى‌توانند با دست گردانِ مبالغ بدهى خود با ولىّ امر خمس يا وکيل او، آن را به تدريج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
سوال 926 :
خانه‌اى دارم که داراى وام قسطبندى شده است و مالک محلى تجارى هستم که در آن کاسبى مى‌کنم و براى عمل به وظيفه شرعى‌ام، سال خمسى براى خود تعيين کرده‌ام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف کنيد. ولى توان پرداخت خمس محل تجارى را به صورت قسطى دارم؟ ج: خانه مسکونى شما در فرض سوال‌که نسيه خريدارى شده خمس ندارد، ولى پرداخت خمس محل تجارى‌تان واجب است، هرچند به تدريج بعد از دست گردان با يکى از وکلاى مجاز ما باشد.
سوال 927 :
شخصى در خارج به سر مى‌برد که خمس اموالش را نمى‌پرداخته است و خانه‌اى با مال غير مخمّس خريده که در حال حاضر مال کافى براى اداى خمس آن ندارد، ولى هرسال مقدارى بيشتر از خمس به جاى خمسى که بدهکار است مى‌پردازد، آيا اين کار او صحيح است يا خير؟ ج: در فرض سوال بايد خمسى را که برعهده دارد، دست گردان کند تا بعدا آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به يکى از وکلاى ما مراجعه نمايد.
سوال 928 :
شخصى چندين سال است که خمس درآمد سالانه خود را نمى‌پرداخته، و فعلا نمى‌داند چه مقدار بدهى از اين بابت دارد، او در حال حاضر چگونه مى‌تواند خود را از خمس برى‌الذمّه نمايد؟ ج: واجب است تمام اموالى را که خمس به آنها تعلق گرفته، حساب کند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشکوک بايد با ولىّ امر خمس يا وکيل او مصالحه نمايد.
سوال 929 :
من جوانى هستم که با خانواده‌ام زندگى مى‌کنم، پدرم خمس و زکاتش را نمى‌پردازد، حتى خانه‌اى را با مال ربوى ساخته است و حرام بودن غذائى که در خانه مى‌خورم، آشکار است. با توجه به اينکه نمى‌توانم از خانواده‌ام جدا شوم، اميدوارم تکليف مرا در اين باره بيان فرمائيد؟ ج: بر فرض که يقين داشته باشيد که اموال پدرتان مخلوط با رباست و يا او خمس و زکات خود رإ؛ئئ نمى‌پردازد، لازمه‌اش يقين به حرمت چيزى که او مصرف مى‌کند و يا اموال وى که شما در آن تصرف مى‌کنيد، نيست، و تا يقين به حرمت اين اموال پيدا نکرده‌ايد، استفاده از آن براى شما اشکال ندارد. البته، اگر يقين به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف مى‌کنيد، داشته باشيد، استفاده از آن براى شما جايز نيست مگر آنکه جدايى از خانواده و قطع رابطه با آنان براى شما، حرجى باشد که در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشکال ندارد، ولى ضامن خمس، زکات و مال ديگران که در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد.
سوال 930 :
من اطمينان دارم که پدرم خمس و زکاتش را نمى‌پردازد، و وقتى به او تذکر مى‌دهم، در پاسخ مى‌گويد که ما مستحق هستيم و خمس و زکاتى بر ما واجب نيست، حکم اين مسأله چيست؟ ج: اگر پدرتان مالى که خمس و زکات به آن تعلق بگيرد، نداشته باشد، خمس و زکات بر او واجب نيست و تحقيق در اين زمينه بر شما لازم نيست.
سوال 931 :
ما با اشخاصى معامله مى‌کنيم که خمس نمى‌دهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خريد و فروش داريم و به ديدن آنان رفته و با آنان غذا مى‌خوريم، اين مسأله چه حکمى دارد؟ ج: اگر يقين به وجود خمس در اموالى داريد که از طريق خريد و فروش از آنان گرفته‌ايد و يا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف مى‌کنيد، معامله در مقدار خمس موجود در اموالى که از طريق خريد و فروش از آنان مى‌گيريد، فضولى است و احتياج به اجازه ولىّ امر خمس يا وکيل او دارد، و تصرف در اموال ايشان براى شما جايز نيست مگر اينکه ترک معاشرت و خوددارى از خوردن غذاى آنان و تصرف در اموالشان براى شما حرجى باشد که در اين صورت تصرف جايز است، ولى ضامن خمس اموالى که در آنها تصرف مى‌کنيد، هستيد.
سوال 932 :
اگر شخصى مالى را که خمس آن داده نشده، به مسجد ببخشد، آيا گرفتن آن مال از او جايز است؟ ج: اگر يقين به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن جايز نيست و در صورت دريافت آن، بايد نسبت به خمس آن، به ولى امر خمس يا وکيل او مراجعه نمايند.
سوال 933 :
معاشرت با مسلمانانى که به امور دينى بخصوص نماز و خمس پايبند نيستند، چه حکمى دارد؟ آيا غذاخوردن در خانه‌هاى آنان اشکال دارد؟ در صورت اشکال داشتن، کسى که چندين بار اين کار را انجام داده، چه حکمى دارد؟ ج: اگر معاشرت با آنان مستلزم تأييد ايشان در عدم التزام به امور دينى نباشد، اشکال ندارد، مگر آنکه ترک معاشرت با آنان مؤثر در اهتمام ايشان به امور دينى باشد که در اين صورت واجب است که معاشرت به طور موقت از باب نهى از منکر ترک شود، ولى استفاده از اموال آنان از قبيل غذا و مانند آن، تا يقين به تعلق خمس به آن نداشته باشيد، اشکال ندارد.
سوال 934 :
يکى از دوستانم مرا زياد به صرف غذا دعوت مى‌کند، به تازگى متوجه شده‌ام که شوهر او خمس نمى‌دهد، آيا خوردن غذاى کسى که خمس نمى‌دهد، براى من جايز است؟ ج: تا علم به تعلّق خمس به غذايى که در اختيار شما قرار داده مى‌شود، نداريد، خوردن آن اشکال ندارد.
سوال 935 :
فردى براى اولين بار مى‌خواهد خمس اموالش را حساب کند، خانه مسکونى که نمى‌داند با چه مالى آن را خريده، چه حکمى دارد؟ در صورتى که بداند آن را با مالى که چند سال پس‌انداز شده، خريده است، حکم آن چيست؟ ج: خانه مسکونى يا ساير لوازم زندگى را اگر احتمال مى‌دهد که با مالى که شرعا متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزى از بابت خمس آن بر او نيست، ولى اگر يقين دارد که آن را با درآمد کسب خود خريده است، ليکن نمى‌داند که آيا درآمد کسب را در بين سال صرف خريد آن کرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، بايد با يکى از وکلاى ما مصالحه نمايد و اگر يقين دارد خانه را از درآمد کسبى که چند سال پس انداز کرده است پيش از پرداخت خمس آن خريده است، بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد.
سوال 936 :
عالمى در يکى از شهرها مبلغى را به عنوان خمس دريافت کرده، ولى براى او انتقال عين آن مال به شما يا دفترتان مشکل است، آيا مى‌تواند آن را از طريق بانک حواله کند؟ با توجه به اينکه مالى که از بانک گرفته مى‌شود عين مالى که در آن شهر به بانک پرداخت شده، نيست؟ ج: تحويل خمس و ساير حقوق شرعى از طريق بانک اشکال ندارد.
سوال 937 :
اگر زمينى را با مال غير مخمّس بخرم، آيا نماز خواندن در آن زمين جايز است يإ؛ؤؤ خير؟ ج: اگر زمين با عين مال غير مخمّس خريده شده باشد، معامله به مقدار خمس، فضولى است و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفيذ نکند، نماز خواندن در آن جايز نيست.
سوال 938 :
اگر مشترى بداند که به عين مالى که خريده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آيا تصرف در آن کالا براى او جايز است؟ ج: با فرض وجود خمس در کالا، معامله به مقدار خمس فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است.
سوال 939 :
اگر صاحب مغازه‌اى نداند که مشترى که با او معامله مى‌کند، خمس مالش را پرداخته است يا خير، آيا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟ ج: تا زمانى که علم به وجود خمس در پولى که مشترى به او مى‌پردازد، نداشته باشد، چيزى برعهده او نيست و وظيفه‌اى هم نسبت به فحص ندارد.
سوال 940 :
اگر مثلا چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراکت براى به کارگيرى در يک کار توليدى سرمايه‌گذارى کنند و يکى از آنها خمس ندهد، آيا شراکت با او صحيح است يا خير؟ و آيا ديگر شريکان مى‌توانند مال فردى را که خمس نمى‌دهد به عنوان قرض‌الحسنه گرفته و به کار بياندازند؟ و به طور کلى اگر چند نفر با هم شريک باشند، آيا بر هر کدام از آنها واجب است خمس درآمد خود را به طور مستقل بپردازد يا اينکه خمس بايد از صندوق مشترک پرداخت شود؟ ج: شراکت با شخصى که به سرمايه‌اش خمس تعلق گرفته ولى آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولى است که بايد نسبت به آن به ولىّ امر مراجعه شود، و اگر بعضى از شرکاء خمس سهم خود در سرمايه را نداده باشند، تصرف در سرمايه مشترک جايز نيست، و هنگامى که شرکاء سود حاصل از سرمايه مشترک را دريافت مى‌کنند، هرکدام از آنان مکلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه از سهم خود را سر سال خمسى بپردازند.
سوال 941 :
اگر شرکاى من حساب سال خمسى نداشته باشند، تکليف من چيست؟ ج: بر هريک از شرکاء واجب است که حقوق شرعى سهام خود را بپردازند تا تصرفات آنان در مال مشترک حلال باشد، و اگر بقيه شريکها آن را پرداخت نمى‌کنند و انحلال شرکت و جداشدن از آنان براى شما ضررى يا حرجى باشد، مجاز هستيد به شراکت خود با آنان ادامه دهيد.