حضانت
سوال 702 :
لطفاً فتواى خود را با شرايط فعلى زنان در جامعه، و با توجّه به مهر و علاقه اى که خداوند در ضمير آنان نهاده، در مورد اصلاح مدّت حضانت فرزندان در نزد مادران بفرماييد، تا با ارائه آن به مجلس و قانون گذاران بتوانيم اين مادّه قانونى را اصلاح نماييم.
جواب :
مشهور در ميان فقهاى ما اين است که حضانت دختر تا هفت سال، و پسر تا دو سال، در اختيار مادر است; مگر اين که عسر و حرج شديدى براى مادر پيدا شود، که براى پدر نباشد، و بيش از اين مقدار را ايجاب کند. ضمناً به اين نکته توجّه داشته باشيد که قوانين اسلام ـ بلکه هر قانونى ـ ناظر به حال اکثريّت است، و موارد نادر و اتّفاقى معيار نيست. بى شکّ مصلحت فرزندان غالباً ايجاب مى کند که زير نظر پدران باشند، و به خاطر همين بوده که اسلام چنين قانونى وضع کرده است، ولى چون شما تنها به موارد خاصّى توجّه کرده ايد، تعجّب نموده ايد. البتّه مسأله صلاحيّت پدر، يا مادر در مورد حضانت شرط است، و اگر يکى از آن دو فاقد صلاحيّت باشد، حقّ آنها سلب مى شود.
سوال 703 :
پسر بچّه اى دو سال دوران حضانت خود را نزد مادر سپرى نموده است. اکنون با انقضاى مدّت حضانت مادر، پدر قصد استرداد طفل را دارد. امّا طفل و مادر آن چنان به يکديگر وابسته و علاقه مند هستند، که جدا کردن آنها حتّى هفته اى يک روز، با مشقّت صورت مى گيرد. با توجّه به اين مطلب، در صورتى که متخصّصين روانشناسى نظر دهند که جدا کردن طفل از مادر، به سلامت روحى و روانى و جسمانى کودک صدمه وارد مى کند، و موجب مشقّت و فشار شديد روحى و روانى به مادر خواهد بود، تکليف چيست؟ اگر پدر به دليل اشتغال خارج از منزل، بلکه خارج از شهرِ محلِّ سکونت، بخواهد طفل را به ديگرى بسپارد، چه حکمى دارد؟
جواب :
در صورتى که طبق گواهى کارشناسان خبره و متديّن ثابت شود که جدا کردن پسر بچّه دو ساله از مادرش خطرات شديدى براى مادر يا آن بچّه به همراه دارد، نبايد او را از مادرش جدا کرد.
سوال 704 :
حضانت طفل خنثاى مشکل پس از اتمام مدّت شيرخوارگى با کدام يک از والدين خواهد بود؟ و ملاک آن چيست؟
جواب :
در صورتى که بتوانند با هم توافق کنند مشکل نيست; در غير اين صورت قرعه مى زنند.
سوال 705 :
آيا کفر مانع حقّ حضانت به شمار مى آيد؟
جواب :
در صورتى که خطر مادّى و معنوى بچّه را تهديد نکند اشکالى ندارد; هر چند (بنابر احتياط) در زمان حيات پدر مسلمان، حضانت آنها در اختيار اوست.
سوال 706 :
آيا مباشرت در حضانت ضرورى است، و با عدم امکان آن، حقّ حضانت ساقط مى شود، يا استنابت نيز جايز است؟
جواب :
استفاده از کمکِ خادم، يا کمک کار با نظارت خودش مانعى ندارد، ولى سپردن به ديگرى به طور کامل اشکال دارد.
سوال 707 :
در فرض سوال بالا، در صورتى که استنابت در حضانت جايز باشد، آيا جواز مشروط بر عدم قدرت بر مباشرت مى باشد، يا بطور مطلق جايز است؟
جواب :
مشروط نيست.
سوال 708 :
در حکم دادگاه آمده: «چون براى نگهدارى و حضانت طفل از محکمه اذن نگرفته، حقّ حضانت ندارد» اين مسأله چه صورت دارد؟
جواب :
در مدّتى که حضانت وظيفه زن است، اجازه دادگاه شرط نيست.
سوال 709 :
طبق مادّه 1167 قانون مدنى، ولد زنا ملحق به زانى نيست، آيا مى توان با درنظر گرفتن وضعيّت اين اطفال و آينده آنان، ولايت قهرى پدرشان را بر آنان مقرّر نموده، و از اين باب آنان را ملزم به حضانت طفل و پرداخت نفقه و نگهدارى از آنان نمود؟ و در صورت نبودن پدر، جدّ پدرى، و در صورت فقدان وى، ديگر اقوام پدرى را، با رعايت قاعده الأقرب فالأقرب، ملزم به اين کار کرد؟
جواب :
عدم الحاق ولد الزنا به زانى در مورد ارث است; ولى در نفقه و حضانت، زانى موظّف است آن را بر عهده بگيرد. به تعبير ديگر، ولد الزّنا احکام ولد را دارد، الاّ ما خرج بالدليل.
سوال 710 :
مى دانيم که مادر، 9 ماه فرزند را در شکم دارد، و بسيارى از قوّت و نيروى او به اين طريق از دست مى رود، و به خاطر زايمان، نيز دچار بيماريهايى مى شود. چرا با تمام اين مشکلات، که يک زن در بزرگ کردن طفل خود و حتّى شير دادن او دارد، به هنگام جدايى زن و شوهر از يکديگر، (جز در موارد معدودى) فرزند به پدر سپرده مى شود؟
جواب :
شکّى نيست که مرد براى حمايت از فرزند خود قدرت بيشترى دارد، و موارد استثنايى نمى تواند حکم کلّى را تغيير دهد.