نماز جماعت (آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی (ره))

نماز جماعت

مسأله 1408 :

مستحب است نمازهاى واجب خصوصا نمازهاى يوميه را با جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصا براى همسايه مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را مىشنود بيشتر سفارش شده است.

مسأله 1409 :

در روايات معتبره وارد است که نماز با جماعت بيست وپنج درجه افضل از نماز فرادى است.

مسأله 1410 :

حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بىاعتنائى جائز نيست وسزاوار نيست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله 1411 :

مستحب است انسان صبر کند که نماز را با جماعت بخواند، ونماز جماعت از نماز اول وقت که فرادى - يعنى تنها خوانده شود - بهتر است ولى نماز فرادى در وقت فضيلت افضل از نماز جماعت در غير وقت فضيلت است و نيز نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آنرا طول بدهند بهتر مىباشد.

مسأله 1412 :

وقتى که جماعت بر پا مىشود، مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند. و اگر بعد بفهمد که نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او کافيست.

مسأله 1413 :

اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را که با جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد اشکال دارد مگر اين که اماما اعاده نمايد به شرطى که در مأمومين کسى باشد که نماز واجب را نخوانده باشد.

مسأله 1414 :

کسى که در نماز به حدى وسواس دارد که موجب بطلان نمازش مىشود و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت مىشود، بايد نماز را با جماعت بخواند.

مسأله 1415 :

اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را با جماعت بخواند، در صورتى که ترک آن موجب عقوقش شود نماز جماعت بر او واجب مىشود و در غير اين صورت واجب نيست.

مسأله 1416 :

نماز مستحب را نمىشود با جماعت خواند، مگر نماز استسقاء - که براى آمدن باران مىخوانند - و نمازى که واجب بوده و به جهتى مستحب شده است، مانند نماز عيد فطر و قربان که در زمان امام (ع) واجب بوده و بواسطه غايب شدن ايشان مستحب مىباشد.

مسأله 1417 :

موقعى که امام جماعت نماز يوميه مىخواند، هر کدام از نمازهاى يوميه را مىشود به او اقتدا کرد.

مسأله 1418 :

اگر امام جماعت قضاى نماز يوميه خود يا کس ديگر را که فوت آن يقينى باشد مىخواند، مىشود به او اقتدا کرد، ولى اگر نماز خود يا کس ديگر را احتياطا قضا مىکند اقتدا به او نيست.

مسأله 1419 :

اگر انسان نداند نمازى را که امام مىخواند نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمىتواند به او اقتدا کند.

مسأله 1420 :

در صحت جماعت شرط است که بين امام و مأموم و همچنين بين مأموم و مأموم ديگر که واسطه بين مأموم و امام است حائلى نباشد و مراد از حائل چيزى است که مانع از ديدن شود مانند پرده يا ديوار و امثال اينها. پس اگر در تمام احوال نماز يا بعض آن بين امام و مأموم يا بين مأموم ديگر که واسطه اتصال است چنين حائلى باشد جماعت باطل خواهد شد، و زن از اين حکم مستثنى است چنانکه خواهد آمد.

مسأله 1421 :

اگر بواسطه درازى صف اول، کسانى که دو طرف صف ايستاده اند، امام را نبينند مىتوانند اقتدا کنند و نيز اگر بواسطه درازى يکى از صفهاى ديگر کسانى که دو طرف آن ايستاده اند، صف جلوى خود را نبينند مىتوانند اقتدا نمايند.

مسأله 1422 :

اگر صفهاى جماعت تا در مسجد برسد، کسى که مقابل در، پشت صف ايستاده نمازش صحيح است، و نيز نماز کسانى که پشت سر او اقتدا مىکنند صحيح مىباشد، بلکه نماز کسانى که در دو طرف ايستاده اند و از جهت مأموم ديگر اتصال به جماعت دارند نيز صحيح است.

مسأله 1423 :

کسى که پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متصل نباشد، نمىتواند اقتدا کند.

مسأله 1424 :

جاى ايستادن امام بايد از جاى مأموم به اندازه يک وجب متعارف بلند تر نباشد، و اگر کمتر از يک وجب باشد اشکال ندارد ونيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفى که بلند تر است بايستد، در صورتى که سراشيبى آن زياد نباشد و طورى باشد که به آن زمين مسطح بگويند مانعى ندارد.

مسأله 1425 :

اگر جاى مأموم بلدتر از جاى امام باشد اشکال ندارد ولى اگر بقدرى بلند تر باشد که نگويند اجتماع کرده اند، جماعت صحيح نيست.

مسأله 1426 :

اگر بين کسانى که در يک صف ايستاده اند يک نفر که نمازش باطل است فاصله شود، مىتوانند اقتدا کنند، و اما اگر چند نفر که نمازشان باطل است فاصله شوند يا از جهت ديگر فاصله زيادى باشد نمىتوانند اقتداء کنند.

مسأله 1427 :

بعد از تکبير امام اگر صف جلو آماده نماز، و تکبير گفتن آنان نزديک باشد، کسيکه در صف بعد ايستاده، مىتواند تکبير بگويد ولى احتياط مستحب آنست که صبر کند تا تکبير صف جلو تمام شود.

مسأله 1428 :

اگر بداند نماز يک صف از صفهاى جلو باطل است در صفهاى بعد نمىتواند اقتدا کند، ولى اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه مىتواند اقتدا نمايد.

مسأله 1429 :

هر گاه بداند نماز امام باطل است، مثلا بداند امام وضو ندارد اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمىتواند به او اقتدا کند.

مسأله 1430 :

اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده، يا کافر بوده، يا به جهتى نمازش باطل بوده، مثلا بى وضو نماز خوانده، در صورتى که مثل زياد کردن رکوع از کارهائى که نماز فرادى را ولو سهوا باطل مىکند نکرده باشد، نمازش صحيح است.

مسأله 1431 :

اگر در بين نماز شک کند که اقتدا کرده يا نه، اگر بنايش بر جماعت خواندن بوده و احتمال دهد که از روى فراموشى نيت جماعت نکرده است، چنانچه در حالى باشد، که وظيفه مأموم است مثلا به حمد و سوره امام گوش مىدهد، بايد نماز را به جماعت تمام کند. و اگر مشغول کارى باشد که هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است، مثلا در رکوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيت فرادى تمام نمايد.

مسأله 1432 :

اگر مأموم در بين نماز بخواهد قصد انفراد نمايد، در صورتى که از اول نماز چنين قصدى نداشته اشکال ندارد ولى اگر از اول نماز قصد داشته است مورد اشکال است.

مسأله 1433 :

اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيت فرادى کند بنابر احتياط بايد تمام حمد و سوره را بخواند، و اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيت فرادى نمايد، لازم است مقدارى را که امام خوانده نيز بخواند.

مسأله 1434 :

اگر در بين نماز جماعت نيت فرادى نمايد، نمىتواند دوباره نيت جماعت کند، ولى اگر مردد شود که نيت فرادى کند يا نه، و بعد تصميم بگيرد که نماز را با جماعت تمام کند، صحت جماعتش محل اشکال است.

مسأله 1435 :

اگر شک کند که در بين نماز نيت فرادى کرده يا نه، بايد بنا بگذارد که نيت فرادى نکرده است.

مسأله 1436 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند وبه رکوع امام برسد، اگر چه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش صحيح است ويک رکعت حساب مىشود، اما اگر بمقدار رکوع خم شود وبرکوع امام نرسد، نمازش باطل است.

مسأله 1437 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسيده يا نه، نمازش باطل است.

مسأله 1438 :

اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند، و پيش از آن که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، بنابر احتياط واجب بايد قصد فرادى بنمايد.

مسأله 1439 :

اگر اول نماز يا بين حمد و سوره اقتدا کند و اتفاقا پيش از آن که به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد نماز او صحيح است.

مسأله 1440 :

اگر موقعى برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيت و گفتن تکبيرة الاحرام بنشيند و تشهد را با امام بخواند، ولى سلام را نگويد و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد بعد بايستد بدون آن که دوباره نيت کند و تکبير بگويد، حمد و سوره را بخواند، و آنرا رکعت اول نماز خود حساب کند.

مسأله 1441 :

مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و بنابر احتياط واجب اگر مأموم يک مرد باشد قدرى عقب تر در طرف راست امام بايستد، و اگر متعدد باشند پشت سر امام بايستند، و در صورت اول اگر قد او بلند از امام است، بنابر احتياط واجب بايد طورى بايستد که در رکوع و سجود جلوتر از امام نباشد.

مسأله 1442 :

اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگرى که مرد است و زن بواسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشکال ندارد.

مسأله 1443 :

اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و کسى که مأموم بواسطه او متصل به امام است، پرده يا چيز ديگرى حائل شود، جماعت باطل مىشود و لازم است ماموم به وظيفه منفرد عمل نمايد.

مسأله 1444 :

احتياط واجب آنست که بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام به اندازه يک متر فاصله نباشد. و همچنين است اگر انسان بواسطه مأمومى که جلوى او ايستاده به امام متصل باشد، و احتياط مستحب آن است که جاى ايستادن مأموم با جاى کسى که جلوى او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

مسأله 1445 :

اگر مأموم بواسطه کسى که طرف راست يا چپ او اقتدا کرده به امام متصل باشد، و از جلو به امام متصل نباشد، بنابر احتياط واجب بايد با کسى که در طرف راست يا چپ او اقتدا کرده يک متر فاصله نداشته باشد.

مسأله 1446 :

اگر در نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و کسى که مأموم به واسطه او به امام متصل است يک قدم فاصله پيدا شود، بايد قصد انفراد کند و نمازش صحيح است.

مسأله 1447 :

اگر نماز همه کسانى که در صف جلو هستند تمام شود چنانچه فورا براى نماز ديگرى به امام اقتدا کنند، جماعت صف بعد باطل صحيح است.

مسأله 1448 :

اگر در رکعت دوم اقتدا کند، لازم نيست حمد و سوره بخواند ولى قنوت و تشهد را با امام مىخواند، و احتياط آنست که موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند کند و بايد بعد از تشهد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر در رکوع به امام نرسد، بنابر احتياط واجب قصد انفراد نمايد.

مسأله 1449 :

اگر موقعى که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتى است اقتدا کند بايد در رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند، وتشهد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، بايد يک مرتبه بگويد و در رکوع خود را به امام برساند.

مسأله 1450 :

اگر امام در رکعت سوم يا چهارم باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمىرسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا نمايد.

مسأله 1451 :

اگر در حال قيام رکعت سوم يا چهارم امام اقتدا کند، بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر در رکوع به امام نرسد بنا بر احتياط واجب قصد انفراد کند.

مسأله 1452 :

کسى که مىداند اگر سوره يا قنوت را تمام کند به رکوع امام نمىرسد چنانچه عمدا سوره يا قنوت را بخواند و به رکوع نرسد، اظهر اين است که نمازش صحيح است و بايد به وظيفه منفرد عمل نمايد.

مسأله 1453 :

کسى که اطمينان دارد که اگر سوره را شروع کند يا تمام نمايد به رکوع امام مىرسد، در صورتى که زياد طول نکشد نکشد بهتر آنست که سوره را شروع کند، يا اگر شروع کرده، تمام نمايد، و اگر زياد طول بکشد، احتياط واجب آنست که شروع نکند، و چنانچه شروع کرده تمام ننمايد.

مسأله 1454 :

کسى که يقين دارد اگر سوره را بخواند به رکوع امام مىرسد چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد جماعتش صحيح است.

مسأله 1455 :

اگر امام ايستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است مىتواند اقتدا کند، ولى بايد حمد و سوره را بقصد قربت بخواند اگر چه بعد بفهمد که امام در رکعت اول يا دوم بوده.

مسأله 1456 :

اگر بخيال اين که امام در رکعت اول يا دوم است، حمد و سوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوم يا چهار بوده نمازش صحيح است ولى اگر پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند. و اگر نمىرسد بنابر احتياط واجب قصد انفراد نمايد.

مسأله 1457 :

اگر بخيال اين که امام در رکعت سوم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از رکوع يا بعد آن بفهمد که در رکعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است، و اگر در بين حمد و سوره بفهمد، لازم نيست آنها را تمام کند.

مسأله 1458 :

اگر موقعى که مشغول نماز مستحبى است جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت ميرسد مستحب است نماز را رها کند ومشغول نماز جماعت شود بلکه اگر اطمينان نداشته باشد که به رکعت اول برسد مستحب است بهمين دستور رفتار نمايد.

مسأله 1459 :

اگر موقعى که مشغول نماز سه رکعتى يا چهار رکعتى است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوم نرفته واطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت مىرسد، مستحب است به نيت نماز مستحبى نماز را دو رکعتى تمام کند و خود را به جماعت برساند.

مسأله 1460 :

اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد يا سلام اول باشد، لازم نيست نيت فرادى کند.

مسأله 1461 :

کسى که يک رکعت از امام عقب مانده، بهتر آن است که وقتى امام تشهد رکعت آخر را مىخواند، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد وزانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد. و اگر در همانجا بخواهد قصد انفراد نمايد مانعى ندارد ولى چنانچه از اول قصد انفراد داشته محل اشکال است.