احکام روزه
روزه از جمله عباداتى است که در اديان توحيدى به آن امر شده است و روزه ماه رمضان هديه‌اى است الهى که خداوند به امت محمد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم عطا فرموده است تا به وسيله آن بتوانند پليدى را از روح و جسم خويش دور سازند و جان خويش را به زيور تقوى آراسته کنند و با چشيدن طعم گرسنگى و تشنگى، رنج و محروميت فقرا را با تمام وجود درک نمايند و در صدد دستگيرى از آنان برآيند و بر مؤمنان است که از برکات روزه و ماه رمضان بهره‌مند گردند.
امام سجاد عليه‌السلام در دعاى چهل و چهارم صحيفه سجاديه مى‌فرمايد: «خداوندا، ماه رمضان را از عبادت ما سرشار کن و اوقات آن را به توفيق عبادتت مزيّن گردان و ما را در اين ماه به روزه‌دارى و در شب آن به نماز، تضرع، خشوع و تواضع به درگاهت يارى فرما چنانکه هيچ روز آن گواه بر غفلت ما و هيچ شب آن شاهد تقصير ما نگردد.»
«روزه» آن است که انسان براى انجام فرمان خداوند از اذان صبح تا مغرب از انجام دادن چيزهايى که روزه را باطل مى‌کند ـ و شرح آنها بعدا گفته مى‌شود ـ خوددارى نمايد.
نيّت
مسأله 1624 :
لازم نيست انسان نيّت روزه را از قلب خود بگذراند يا مثلاً بگويد: «فردا روزه مى‌گيرم»، بلکه همين مقدار که براى انجام فرمان خداوند از اذان صبح تا مغرب عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام ندهد، کافى است و براى آن که يقين کند تمام اين مدّت را روزه بوده، بايد مقدارى پيش از اذان صبح و مقدارى نيز بعد از مغرب، از
(292)
انجام اعمالى که روزه را باطل مى‌کنند خوددارى نمايد.
مسأله 1625 :
انسان مى‌تواند در هر شب از ماه رمضان براى روزه فرداى آن نيّت کند و بهتر است که شب اوّل ماه، نيّت روزه همه ماه را نيز بنمايد.
مسأله 1626 :
آخرين وقتى که مى‌توان براى روزه رمضان و يا هر روزه واجب معيّن ديگر نيّت نمود، هنگام اذان صبح است.
مسأله 1627 :
چنانچه در روزه ماه رمضان و يا هر روزه معيّن ديگرى که بر انسان واجب شده است ـ مثل اين که نذر کرده باشد که روز معيّنى را روزه بگيرد ـ عمدا تا اذان صبح نيّت نکند، روزه‌اش باطل است و اگر به جهت ندانستن و يا فراموشى تا اذان صبح نيّت نکند، چنانچه پيش از ظهر متوجه شود و تا آن هنگام عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد احتياط واجب اين است که نيت کند و آن روز را روزه بگيرد و بعدا قضاى آن را نيز به جا آورد.
مسأله 1628 :
اگر کسى در روزه رمضان و يا روزه واجب معيّن ديگر، پيش از اذان صبح بدون نيّت روزه بخوابد و پيش از ظهر بيدار شود، بنابر احتياط واجب بايد نيّت کند و آن روز را روزه بگيرد و بعدا قضاى آن را نيز به جا آورد و اگر بعد از ظهر بيدار شود، روزه آن روز او باطل است.
مسأله 1629 :
اگر براى روزه واجب غير معيّنى مثل روزه کفّاره، عمدا تا نزديک ظهر نيّت نکند، اشکال ندارد بلکه اگر پيش از نيّت تصميم داشته باشد که روزه نگيرد يا ترديد داشته باشد که بگيرد يا نه و يا قصد کند عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام دهد يا مردّد شود که آن عمل را بجا آورد يا نه، چنانچه عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد و پيش از ظهر نيّت کند، روزه او صحيح است و چنانچه تا پيش از ظهر نيّت نکند، بنابر احتياط واجب ديگر نمى‌تواند آن روز را به نيّت روزه واجب غير معيّن روزه بگيرد.
مسأله 1630 :
آخرين وقتى که مى‌توان براى روزه مستحبّى نيّت نمود، هنگامى است که به اندازه نيّت کردن به مغرب وقت باقى‌مانده باشد، بنابراين اگر تا اين هنگام عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد و نيّت روزه مستحبّى کند، روزه او صحيح است.
(293)
مسأله 1631 :
اگر بخواهد غير از روزه رمضان، روزه ديگرى بگيرد، بايد آن را معيّن نمايد، مثلاً نيّت کند که روزه قضا يا روزه کفّاره مى‌گيرد، ولى در ماه رمضان لازم نيست نيّت کند که روزه رمضان مى‌گيرد و اگر نداند ماه رمضان است يا فراموش نمايد و روزه ديگرى را نيّت کند، روزه ماه رمضان محسوب مى‌شود.
مسأله 1632 :
اگر بداند ماه رمضان است و عمدا نيّت روزه غير رمضان کند، نه روزه ماه رمضان حساب مى‌شود و نه روزه‌اى که قصد کرده است.
مسأله 1633 :
اگر مثلاً به نيّت روز اوّل ماه روزه بگيرد بعد بفهمد روز دوم يا سوم بوده، روزه او صحيح است.
مسأله 1634 :
اگر پيش از اذان صبح نيّت کند و بى‌هوش شود و در بين روز به هوش آيد، بنابر احتياط واجب بايد روزه آن روز را تمام نمايد و بعدا قضاى آن را نيز بنابر احتياط واجب بجا آورد و اگر آن را تمام نکند، بايد قضاى آن روز را به جا آورد.
مسأله 1635 :
اگر پيش از اذان صبح نيّت کند و مست شود و در بين روز از مستى خارج شود، احتياط واجب آن است که روزه آن روز را تمام کند و قضاى آن را نيز بجا آورد.
مسأله 1636 :
اگر پيش از اذان صبح نيّت کند و بخوابد و بعد از مغرب بيدار شود، روزه او صحيح است.
مسأله 1637 :
اگر نداند يا فراموش کند که ماه رمضان است و پيش از ظهر متوجّه شود، چنانچه عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد، بايد نيّت کند و روزه او صحيح است و اگر عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام داده باشد يا بعد از ظهر متوجّه شود که ماه رمضان است، روزه او باطل مى‌باشد؛ ولى بايد تا مغرب عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام ندهد و بعد از رمضان نيز آن روزه را قضا نمايد.
مسأله 1638 :
اگر بچّه‌اى پيش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، بايد روزه بگيرد و اگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نيست.
مسأله 1639 :
روزه و ساير عبادات بچّه نابالغى که خوب و بد را تشخيص مى‌دهد صحيح است.
(294)
مسأله 1640 :
اگر کسى که براى بجا آوردن روزه ميّتى اجير شده، روزه مستحبّى بگيرد، اشکال ندارد؛ ولى کسى که روزه قضاى رمضان به ذمّه دارد، نمى‌تواند روزه مستحبّى بگيرد و اگر روزه واجب غير معيّن ديگرى نيز به ذمّه داشته باشد، بنابر احتياط واجب همين حکم را دارد و چنانچه فراموش کند و روزه مستحبّى بگيرد، در صورتى که پيش از ظهر به خاطر آورد، روزه مستحبّى او به هم مى‌خورد و مى‌تواند نيّت خود را به روزه واجب برگرداند و اگر بعد از ظهر متوجّه شود، روزه او باطل است و اگر بعد از مغرب به خاطر آورد، روزه او صحيح است.
مسأله 1641 :
کسى که روزه قضا دارد، چنانچه وقت آن وسعت داشته باشد، مى‌تواند روزه استيجارى بگيرد.
مسأله 1642 :
اگر کافر در ماه رمضان پيش از ظهر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن هنگام نيز عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد، نمى‌تواند روزه بگيرد و قضا نيز ندارد.
مسأله 1643 :
اگر بيمار بعد از ظهر ماه رمضان بهبود يابد، اگرچه از اذان صبح تا آن وقت عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد، روزه آن روز بر او واجب نيست و اگر پيش از ظهر بهبود يابد، چنانچه از اذان صبح تا آن هنگام عملى که روزه را باطل مى‌کند انجام نداده باشد، بنابر احتياط واجب بايد آن روز را روزه بگيرد و بعدا قضاى آن را نيز به جا آورد.
مسأله 1644 :
واجب نيست انسان روزى را که شک دارد آخر شعبان است يا اوّل رمضان، روزه بگيرد و اگر بخواهد روزه بگيرد، نمى‌تواند نيّت روزه رمضان کند؛ ولى اگر نيّت روزه قضا و مانند آن را بنمايد، چنانچه بعد معلوم شود اوّل رمضان بوده، روزه رمضان حساب مى‌شود.
مسأله 1645 :
اگر روزى را که شک دارد آخر شعبان است يا اوّل رمضان به نيّت روزه قضا يا روزه مستحبّى و مانند آن روزه بگيرد و در بين روز بفهمد که ماه رمضان است، بايد نيّت روزه رمضان کند.
(295)
مسأله 1646 :
اگر در روزه واجب معيّنى، مثل روزه رمضان، از نيّت روزه گرفتن برگردد، روزه او باطل است و همچنين اگر نيّت کند چيزى را که روزه را باطل مى‌کند بجا آورد، اگرچه آن را انجام ندهد روزه او باطل مى‌شود