نماز جماعت (آیت الله سید محمد علوی گرگانی)

نماز جماعت

مسأله 1408 :

مستحبّ است نمازهاي واجب خصوصاً نمازهاي يوميّه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح ومغرب وعشاء خصوصاً براي همسايه مسجد و کسي‌که‌صداي‌اذان‌مسجد را مي‌شنود، بيشتر سفارش‌شده است.

مسأله 1409 :

اگر يک نفر بامام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد وپنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتي ثواب ششصد نماز دارد و هرچه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي‌شود تا به ده نفر برسند وعده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمانها کاغذ ودرياها مرکّب ودرختها قلم وجن وانس وملائکه نويسنده شوند، نمي‌توانند ثواب يک رکعت آن را بنويسند.

مسأله 1410 :

حاضر نشدن به نماز جماعت از روي بي‌اعتنايي جائز نيست، وسزاوار نيست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله 1411 :

مستحبّ است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند ونماز جماعت از نماز اوّل وقت که فرادي يعني تنها خوانده مي‌شود، بهتر است و نيز نماز جماعتي را که مختصر بخوانند از نماز فرادي که آن را طول بدهند بهتر مي‌باشد.

مسأله 1412 :

وقتي که جماعت برپا مي‌شود، مستحبّ است کسي که نمازش را فرادي خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اوّلش باطل بوده نماز دوم کافي است.

مسأله 1413 :

اگر امام يا مأموم بخواهد نمازي را که به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، اشکال دارد.

مسأله 1414 :

کسي که در نماز وسواس دارد وفقط در صورتي که نماز را با جماعت‌بخواند، از وسواس راحت‌مي‌شود، بايد نماز را با جماعت بخواند در صورتي که وسواسي او بحدّي است که مبطل نماز باشد.

مسأله 1415 :

اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، خواندن نماز جماعت بر او واجب مي‌شود اگر امر آنها از روي شفقت باشد.

مسأله 1416 :

نماز مستحبّ را نمي‌شود به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء که براي آمدن باران مي‌خوانند ونمازي که واجب بوده و به جهتي مستحبّ شده است، مانند نمازعيد فطر وقربان که در زمان حضور امام واجب بوده و به واسطه غائب شدن ايشان مستحبّ مي‌باشد.

مسأله 1417 :

موقعي که امام جماعت، نماز يوميّه مي‌خواند هر کدام از نمازهاي يوميّه را مي‌شود به او اقتدا کرد ولي اگر نماز يوميه‌اش را احتياطاً دوباره مي‌خواند، اقتدا کردن به او جائز نيست.

مسأله 1418 :

اگر امام جماعت قضاي نماز يوميّه خود را مي‌خواند، مي‌شود به او اقتدا کرد ولي اگر نمازش را احتياطاً قضا مي‌کند يا قضاي نماز کس ديگري را مي‌خواند، اقتداي به او جائز نيست.

مسأله 1419 :

اگر انسان نداند نمازي را که امام مي‌خواند نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمي‌تواند به او اقتدا کند.

مسأله 1420 :

اگر امام در محراب باشد و کسي پشت سر اقتدا نکرده باشد، کساني که دو طرف محراب ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي‌بينند، نمي‌توانند اقتدا کنند وامّا اگر کسي پشت سرامام اقتدا کرده باشد، اقتدا کردن کساني که دو طرف او ايستاده‌اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمي‌بينند، اشکال ندارد.

مسأله 1421 :

اگر به واسطه درازاي صف اوّل، کساني که دو طرف صف ايستاده‌اند، امام را نبينند مي‌توانند اقتدا کنند و نيز اگر به واسطه درازاي يکي از صفهاي ديگر کساني که دو طرف آن ايستاده‌اند، صف جلوي خود را نبينند مي‌توانند اقتدا نمايند.

مسأله 1422 :

اگر صفهاي جماعت تا درب مسجد برسد، کسي که مقابل درب پشت صف ايستاده نمازش صحيح است و نيز نماز کساني که پشت سر او اقتدا مي‌کنند صحيح مي‌باشد، و نيز نماز کساني که دو طرف او ايستاده‌اند وصف جلو را نمي‌بينند، اشکال ندارد.

مسأله 1423 :

کسي که پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگر به امام متصل نباشد ، نمي‌تواند اقتدا کند.

مسأله 1424 :

جاي ايستادن امام بايد از جاي مأموم بلندتر نباشد، ولي اگر مکان امام مقدار کمتر از يک وجب بلندتر باشد، اشکال ندارد و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفي که بلندتر است بايستد در صورتي که سراشيبي آن زياد نباشد و طوري باشد که به آن زمين مسطح بگويند، مانعي ندارد.

مسأله 1425 :

اگر جاي مأموم بلندتر از جاي امام باشد اشکال ندارد، ولي اگر قدري بلند باشد که نگويند اجتماع کرده‌اند، جماعت صحيح نيست.

مسأله 1426 :

اگر بين کساني که در يک صف ايستاده‌اند بچه مميّز يعني بچه‌اي که خوب وبد را مي‌فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است مي‌توانند اقتدا کنند.

مسأله 1427 :

بعد از تکبير امام اگر صف جلو آماده نماز وتکبير گفتن آنان نزديک باشد، کسي که در صف بعد ايستاده، مي‌تواند تکبير بگويد.

مسأله 1428 :

اگر بداند نماز يک صف از صفهاي جلو باطل است، در صفهاي بعد نمي‌تواند اقتدا کند، ولي اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه مي‌تواند اقتدا نمايد.

مسأله 1429 :

هرگاه بداند نماز امام باطل است مثلاً بداند امام وضو ندارد، اگرچه خود امام ملتفت نباشد، نمي‌تواند به او اقتدا کند.

مسأله 1430 :

اگر مأموم بعد از نماز بفهمد که امام عادل نبوده، يا کافر بوده، يا به جهتي نمازش باطل بوده، مثلاً بي وضو نماز خوانده، نمازش صحيح است.

مسأله 1431 :

اگر در بين نماز شک کند که اقتدا کرده يا نه، در تمام حالات بايد نماز را به نيّت فرادي تمام نمايد.

مسأله 1432 :

در جميع حالات جائز است که در بين نماز جماعت نيّت فرادي بنمايد.

مسأله 1433 :

اگر مأموم بعد از حمد وسوره امام نيّت فرادي کند، لازم نيست حمد وسوره را بخواند، ولي اگر پيش از تمام شدن حمد وسوره نيّت فرادي نمايد، بايد مقداري را که امام نخوانده بخواند اگرچه بنابر احتياط مستحبّ در اين صورت قرائت را اعاده نمايد.

مسأله 1434 :

اگر در بين نماز جماعت نيّت فرادي نمايد، نمي‌تواند دوباره نيّت جماعت کند ولي اگر مردد شود که نيّت فرادي کند يا نه و بعد تصميم بگيرد که نماز را با جماعت تمام کند، نمازش صحيح است.

مسأله 1435 :

اگر شک کند که نيّت فرادي کرده يا نه، بايد بنا بگذارد که نيّت فرادي نکرده است.

مسأله 1436 :

اگر موقعي که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش صحيح است ويک رکعت حساب مي‌شود، امّا اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع امام نرسد نمازش باطل است.

مسأله 1437 :

اگر موقعي که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود وشک کند که به رکوع امام رسيده يا نه، نمازش باطل است، گرچه احتياط اتمام نماز و اعاده آن است.

مسأله 1438 :

اگر موقعي که امام در رکوع است اقتدا کند و پيش از آن که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد مخيّر است بين اين که بايستد تا امام براي رکعت بعد برخيزد و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند، وبين اين که نيّت فرادي نمايدولي اگر برخاستن امام به قدري طول بکشد که نگويند اين شخص نماز جماعت مي‌خواند، بايد نيّت فرادي نمايد.

مسأله 1439 :

اگر اوّل نماز يا بين حمد وسوره اقتدا کند و پيش از آن که به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد نماز او صحيح است.

مسأله 1440 :

اگر موقعي برسد که امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت وگفتن تکبيرة الاحرام بنشيند وتشهّد را با امام بخواند ولي سلام را نگويد وصبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد وبدون آن که دوباره نيّت کند و تکبير بگويد حمد وسوره را بخواند و آن را رکعت اوّل نماز خود حساب کند.

مسأله 1441 :

مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد بلکه احتياط واجب آن است که مساوي هم نايستد ولي اگر قد او بلندتر از امام است، بنابر احتياط واجب بايد طوري بايستد که در رکوع وسجود جلوتر از امام نباشد.

مسأله 1442 :

در نماز جماعت بايد بين مأموم وامام پرده ومانند آن که پشت آن ديده نمي‌شود فاصله نباشد و همچنين است بين انسان ومأموم ديگري که انسان به واسطه او به امام متصل شده است، ولي اگر امام مرد ومأموم زن باشد، چنانچه بين آن زن وامام يا بين آن زن ومأموم ديگري که مرد است، و زن به واسطه او به امام متصل شده است پرده ومانند آن باشد، اشکال ندارد.

مسأله 1443 :

اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام و يا بين مأموم و کسي که به واسطه او متصل به امام است، پرده يا چيز ديگري که پشت آن را نمي‌توان ديد فاصله شود، نماز مأموم بعنوان جماعت باطل است.

مسأله 1444 :

واجب آن است که بين جاي سجده مأموم وجاي ايستادن امام بيشتر از يک گام معمولي فاصله نباشد، و نيز اگر انسان به واسطه مأمومي که جلوي او ايستاده به امام متصل باشد، واجب است که فاصله جاي سجده‌اش از جاي ايستادن او بيشتر از يک گام معمولي نباشد، و احتياط مستحبّ آن است که جاي سجده مأموم با جاي کسي که جلوي او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

مسأله 1445 :

اگر مأموم به واسطه کسي که طرف راست يا چپ او اقتدا کرده به امام متّصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد ، بنابر احتياط واجب بايد با کسي که در طرف راست يا چپ او اقتدا کرده، بيشتر از يک گام معمولي فاصله نداشته باشد.

مسأله 1446 :

اگر در نماز، بين مأموم وامام، يا بين مأموم و کسي که مأموم به واسطه او به امام متصل است بيشتر از يک گام فاصله پيدا شود، چنانچه فوراً هم قصد فرادي نکند، نماز جماعتش باطل است ولي فرادي حساب مي‌شود اگر بوظيفه آن عمل کند.

مسأله 1447 :

اگر نماز همه کساني که در صف جلو هستند تمام شود، يا همه نيّت فرادي نمايند، چنانچه فوراً براي نماز ديگري بامام اقتدا کنند، جماعت صف بعد صحيح است والاّ کساني که در صف بعد ايستاده‌اند نمازشان قهراً فرادي مي‌شود.

مسأله 1448 :

اگر در رکعت دوم اقتدا کند، لازم نيست حمد وسوره را بخواند ولي قنوت وتشهّد را با امام مي‌خواند و احتياط آن است که موقع خواندن تشهّد انگشتان دست وسينه پا را به زمين بگذارد وزانوها را بلند کند و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد وحمد وسوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و اگر در رکوع به امام هم نمي‌رسد احوط آن است که قصد فرادي کند.

مسأله 1449 :

اگر موقعي که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتي است، اقتدا کند بايد در رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشيند وتشهّد را به مقدار واجب بخواند وبرخيزد و چنانچه براي گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يک مرتبه بگويد و در رکوع خود را به امام برساند.

مسأله 1450 :

اگر در رکعت سوم يا چهارم باشد ومأموم بداند که اگر اقتدا کند وحمد را بخواند به رکوع امام نمي‌رسد، بنابر احتياط واجب بايد صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا نمايد.

مسأله 1451 :

اگر در رکعت سوم يا چهارم امام اقتدا کند، بايد حمد وسوره را بخواند و اگر براي سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام کند و در رکوع يا سجده خود را به امام برساند، ولي اگر در سجده به امام برسد، احتياطاً نماز را قصد فرادي کند.

مسأله 1452 :

کسي که مي‌داند اگر سوره يا قنوت را تمام کند به رکوع امام نمي‌رسد، چنانچه عمداً سوره يا قنوت را بخواند و به رکوع نرسد نمازش صحيح است وفرادي مي‌شود.

مسأله 1453 :

کسي که اطمينان دارد که اگر سوره را شروع کند يا تمام نمايد به رکوع امام مي‌رسد، احتياط واجب آن است که سوره را شروع کند يا اگر شروع کرده تمام نمايد.

مسأله 1454 :

کسي که يقين دارد اگر سوره را بخواند به رکوع امام مي‌رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع نرسد، نمازش صحيح است.

مسأله 1455 :

اگر امام ايستاده باشد ومأموم نداند که در کدام رکعت است، مي‌تواند اقتدا کند ولي بايد حمد وسوره را به قصد قربت بخواند اگرچه بعد بفهمد که امام در رکعت اوّل يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

مسأله 1456 :

اگر بخيال اين که امام در رکعت اوّل يا دوم است، حمد وسوره نخواند و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوم يا چهارم بوده نمازش صحيح است ولي اگر پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد وسوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند وگرنه احتياطاً قصد فرادي نمايد.

مسأله 1457 :

اگر بخيال اين که امام در رکعت سوم يا چهارم است حمد وسوره بخواند و پيش از رکوع يا بعد از آن بفهمد که در رکعت اوّل يا دوم بوده، نمازش صحيح است و اگر در بين حمد وسوره بفهمد لازم نيست آنها را تمام کند.

مسأله 1458 :

اگر موقعي که مشغول نماز مستحبّي است جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است‌نماز را رها کند ومشغول نماز جماعت‌شود، بلکه اگر اطمينان نداشته باشد که به رکعت اوّل برسد مستحبّ است به همين دستور رفتار نمايد.

مسأله 1459 :

اگر موقعي که مشغول نماز سه رکعتي يا چهار رکعتي است، جماعت برپا شود چنانچه رکعت سوم را شروع نکرده‌ واطمينان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است به نيّت نماز مستحبّي نماز را دو رکعتي تمام کند وخود را به جماعت برساند.

مسأله 1460 :

اگر نماز امام تمام شود ومأموم مشغول تشهّد يا سلام اوّل باشد، لازم نيست نيّت فرادي کند.

مسأله 1461 :

کسي که يک رکعت از امام عقب مانده بنابر احتياط مستحب وقتي امام تشهّد رکعت آخر را مي‌خواند، انگشتان دست وسينه پا را بزمين بگذارد وزانوها رابلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.

شرائط امام جماعت

مسأله 1462 :

امام جماعت بايد بالغ و عاقل و شيعه دوازده امامي و عادل و حلال زاده باشد و نماز را بطور صحيح بخواند، و نيز اگر مأموم مرد است، امام او هم بايد مرد باشد واقتدا کردن بچه مميّز که خوب و بد را مي‌فهمد به بچه مميّز ديگر اشکال ندارد و لکن اقتدا کردن شخص بالغ به بچه مميّز اشکال دارد.

مسأله 1463 :

امامي را که عادل مي‌دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقي است يا نه، مي‌تواند به او اقتدا نمايد.

مسأله 1464 :

کسي که ايستاده نماز مي‌خواند، نمي‌تواند به کسي که نشسته يا خوابيده نماز مي‌خواند، اقتدا کند و کسي که نشسته نماز مي‌خواند، نمي‌تواند به کسي که خوابيده نماز مي‌خواند اقتدا کند.

مسأله 1465 :

کسي که نشسته يا خوابيده نماز مي‌خواند، مي‌تواند به کسي که نشسته نماز مي‌خواند اقتدا کند و کسي که خوابيده نماز مي‌خواند مي‌تواند به کسي که خوابيده نماز مي‌خواند اقتدا نمايد.

مسأله 1466 :

اگر امام جماعت به واسطه عذري با لباس نجس يا با تيمّم يا با وضوي جبيره‌اي نماز بخواند، مي‌شود به او اقتدا کرد.

مسأله 1467 :

اگر امام مرضي دارد که نمي‌تواند از بيرون آمدن بول وغائط خودداري کند، مي‌شود به او اقتدا کرد و نيز زني که مستحاضه نيست مي‌تواند به زن مستحاضه اقتدا نمايد.

مسأله 1468 :

بنابر احتياط مستحبّ کسي که مرض خوره يا پيسي دارد نبايد امام جماعت شود.