تبديل وصيت
سوال 75 :
- دو قطعه زمين گندم زارى از شخصى به عنوان ثلث باقى مانده و مصرف عوائد آن را در مطلق خيرات قرار داده [است]. در حاشيه يکى از اين دو قطعه، خانه سازى شده و باز خواهند ساخت و نياز شديد هم دارند ولى راه ندارند و باز شدن راهشان از اين زمين است. با اينکه رفع نياز تعدادى مسلمين منوط به باز شدن راه از اين زمين است و صاحب ثلث هم مصرف آن را در مطلق خيرات مجاز نموده [آيا] اجازه مى‌فرماييد به مقدار راه، از متولّى زمين که خود نيز مايل به کارگشائى مسلمين است- ولو به اضعاف مضاعف- خريدارى شود؟ يا اصل زمين بدون هيچ عوضى به نيّت صاحب ثلث واگذار شود تا براى راه استفاده کنند. يا چندين سال اجاره گردد؟
واضح است اگر بشود شرعا واگذار شود، چون مطلب هميشگى است، راحت‌تر است.
جواب:
- تبديل وصيّت جايز نيست و بايد طورى عمل شود که با بقاء "مورد وصيّت" عوائد آن صرف در جهت وصيّت شود.
سوال 76 :
- شخصى وصيّت کرده که حاصل يک قطعه زمين آبى را براى خودم مصرف کنيد. آيا به نظر مبارک شما صحيح است که زمين مذکور را ورّاث بخرند و قيمت زمين را مصرف شخص مذکور کنند يا خير؟
جواب:
- تغيير و تبديل وصيّت جايز نيست.
استفتاءات، ج2، ص: 442
سوال 77 :
- شخصى شفاها بورثه خود وصيّت نموده است که سود باغ را روضه و مصيبت بخوانند در حال حاضر باغ سود ندارد آيا ورثه مى‌توانند باغ را بفروشند و اگر مى‌توانند در چه مورد خرج و مصرف نمايند؟
جواب:
- با احتمال اينکه در آينده سود پيدا کند:
اگر وصيّت تا مدّت معيّنى است مى‌توانند بفروشند و اگر بفروشند مسلوب المنفعه است. و اگر به تمام منافع آن "دائما" وصيّت شده، فروش صحيح نيست.
سوال 78 :
- شخصى در وصيت شفاهى خود ملک و وجه معينى را ثلث خود قرار داده که آن وجه صرف تعمير يا تجديد بناى آن ملک بشود و درآمد آن ملک را صرف امور خيريه بنمايند، ورثه موصى بدون توجه به حکم شرعى، ملک ثلث را با موافقت يکديگر فروخته و وجه آن را يکى از ورثه از بابت سهم الارث خود بر مى‌دارد و ملک ديگرى را از ترکه ميت با موافقت يکديگر که قيمتش معادل ثلث بوده ثلث ميّت قرار مى‌دهند و درآمد آن را صرف امور خير مى‌کنند، اما پس از بيست سال متوجه مى‌شوند که شرعا حق فروختن ملک متعلق ثلث را نداشته‌اند، اکنون استرداد ملک متعلق ثلث عادتا ممکن نيست و در حکم تالف است بنا بر اين آيا قيمت ملک ثلث فروخته شده بر عهده ورثه است يا نه؟ آيا بر فرض ضمان قيمت يوم التلف را ضامن است يا زمان اداء را؟ و در هر دو صورت آيا تکليف ورثه، خريد ملک ديگر است و صرفا درآمد آن در امور خيريه يا بايد قيمت تالف صرف امور خيريه شود؟
استفتاءات، ج2، ص: 443
و سوال ديگر اينکه: وجوهى که تا به حال به عنوان درآمد ثلث برده‌اند شرعا محسوب است يا نه؟ و آيا ورثه ضامن منافع ملک ثلث معين شده تالف تا به حال هستند يا نه؟
جواب:
- فروش ملک مورد وصيت باطل است و به هر نحو امکان دارد بايد ملک را بر گردانند و اگر استرداد امکان ندارد نسبت به آن ضامنند و ميزان قيمت يوم التلف است که با آن ملکى تهيه شود و عوائد آن در جهت وصيت صرف شود و آنچه بعد از تلف در جهت وصيت صرف کرده‌اند محسوب است و ضمان منافع بر مشترى است و بر ورثه نيست.
سوال 79 :
- در داخل شهرستان صومعه‌سرا قبرستانى است قديمى با يک بقعه متبرکه و مسجد که نماز جمعه هم در آنجا برگزار مى‌گردد شهردارى دفن مردگان را در اين قبرستان ممنوع اعلام کرده است، جوانى وصيت نموده بود که اگر من شهيد شدم مرا در اين قبرستان دفن نماييد اما پدر و مادر شهيد مى‌گويند که ما به فرزندمان گفتيم اگر شهيد شوى ما تو را در گورستان عمومى شهر که در خارج از شهر است دفن خواهيم نمود پس از اين گفت و شنود جوان نه نوشته‌اى از خود به جاى گذاشته و نه به کسى هم چيزى گفته است. پدر شهيد به وصيت نامه او عمل ننموده‌اند و شهيد خود را در گورستان عمومى خارج از شهر دفن نموده است حال بفرماييد از نظر شرعى عدم اجراى وصيت نامه شهيد مذکور اشکالى داشته يا خير؟
استفتاءات، ج2، ص: 444
جواب:
- با فرض اينکه دفن در گورستان مورد وصيت ممنوع بوده اشکال ندارد.
سوال 80 :
- فردى يکى از فرزندانش را وصى خود قرار داده و يکى از املاک خود را وقف نموده تا در مواردى عايدات اين ملک (باغچه) صرف و خرج شود و گفته وصى يا کسى ديگر اگر زراعت يا درختکارى نمايد ثلث عوايدش مال زارع و بقيه دو ثلث در مواردى از نماز و روزه و نقل جنازه به نجف اشرف و ... خرج شود. و بعد، يک سال عوايدش در ردّ مظالم و يک سال در سهم سادات و سهم امام (عليه السّلام) خرج شود. ولى وصى با دو اشکال مواجه است: 1- زارع که سابقا به ثلث حاصل راضى مى‌شده حال به نصف نيز راضى نمى‌شود. 2- وصى با توجه به اينکه وصيتنامه با سند عادى است يقين دارد که بعد از فوتش اولاد او باغچه را فروخته و تصاحب و تملک خواهند کرد و يا به نحو ديگرى منافع باغچه نفله خواهد شد آيا تجويز مى‌فرماييد باغچه فروخته شود و نصف آن در رد مظالم و نصف ديگر در سهمين خرج شود؟ و يا اينکه زمين را به اسم قبرستان در اختيار مسلمانها براى دفن اموات بگذارند؟ يا بفروشند و پول آن را در خريد قبرستانى خرج کنند و يا راهى ديگر که خود حضرت عالى تجويز مى‌فرماييد؟
جواب:
- در فرض مرقوم فروش و تبديل باغچه جايز نيست و بايد طبق وصيت عمل شود.
سوال 81 :
- فردى وصيت کرده و بعد از بيان مصارفى از براى ثلث مى‌نويسد: چنانچه از ثلث من بعد از مخارج مقرر فوق اضافه بماند مى‌توانند از اموال غير منقول به عنوان بقيه ثلث برداشت نموده و عوايد آن را همه ساله
استفتاءات، ج2، ص: 445
استفتاءات ج2 451 عدم جواز تهاون ..... ص : 451
در ماه محرم روضه خوانى نمايند وصى به همين منظور مقدارى زمين زراعتى و باغ از ماترک افراز کرده و سالها عائدات آن را به مصرف رسانيد ولى فعلا ابقاء آن را صلاح نمى‌داند با توجه به اينکه عبارت وصيتنامه لفظ "مى‌توانند" است و ظهور در الزام ندارد آيا وصى مى‌تواند زمين و باغ را فروخته ثمن آن را به مصرف منظور برساند و يا به جاى آن چيز ديگرى خريدارى نموده و عائدات آن را طبق وصيت به مصرف برساند يا نه؟
جواب:
- نمى‌تواند آن را بفروشد.
سوال 82 :
- اگر شخصى در حال مريضى قطعه زمينى از زمينهاى خودش را در عوض زيارت نمودن کربلاى معلا و عتبات براى شخص ديگرى غير از ورثه خودش وصيت نمايد آيا بعد از مرگش ورثه مى‌توانند وصيت را بهم بزنند و غير از زمين وصيت شده بدون رضايت شخص "موصى له" زمين ديگرى را بدهند يا خير؟
جواب:
- اگر وصيت در زائد بر ثلث نباشد ورثه حق ندارند.
سوال 83 :
- شخصى وصيتى نموده و دو نفر را به عنوان وصى و وکيل تعيين نموده و گفته است که بعد از مرگش مايملک او را وقف حضرت ابو الفضل نمايند و مايملک او عبارت است از يک باغ و مقدارى پول نقد ولى فعلا وکيل و وصى از اجراى وصيت عذر مى‌آورند و مى‌گويند چون ما با آن قريه‌اى که باغ در آن مى‌باشد فاصله داريم لذا نمى‌توانيم از عهده برآييم با توجه به اين به دو سوال پاسخ بفرماييد:
1- آيا با توجه به اينکه باغ مزبور هنوز وقف نيست و موصى فقط وصيت کرده که وقف بنمايند وکيل و وصى مى‌توانند آن ملک را فروخته و در جاى
استفتاءات، ج2، ص: 446
ديگرى که مناسبشان باشد باغى را خريده و وقف نمايند يا نه؟ 2- آيا با پول موجود مى‌توان چيزى را خريده و وقف نمايند از قبيل فرش مسجد و غيره يا اينکه لازم است پول را صرف مصارف خيريه بنمايند؟ توضيح اينکه وصيت به کل مايملک بوده ولى چون وصيت نسبت به مازاد از ثلث صحيح نبوده لذا وارث دو ثلث را گرفته و فقط ثلث باقى مانده و مسأله درباره ثلث است که بايد وصىّ وقف نمايد؟
جواب:
- بايد در باغ بر طبق وصيت عمل کنند و تبديل جايز نيست و نسبت به پول وصيت به وقف باطل است.
سوال 84 :
- کاروانسرايى است در اصفهان که سه دانگ آن به عنوان ثلث مال از طرف موصى معين شده است آيا متولى فعلى اين مال مى‌تواند قسمتى از اين ملک را به عنوان حسينيه و مابقى را به صورت مغازه قرار دهد و صرف موارد ثلث نمايد يا خير؟
جواب:
- اگر وصيت شده که محل مزبور کاروانسرا باشد نمى‌توانند تغيير دهند و در غير اين صورت متصدّى شرعى با مراعات مصلحت و جهت وصيت مى‌تواند تصرف مذکور را بنمايد.
سوال 85 :
- شخصى وصيت به ثلث کرده و پس از وضع مصارفى که تعيين کرده چنين نوشته است، آنچه از ثلث مى‌ماند نيمى صرف در عزادارى حضرت خامس آل عبا (عليه السّلام) در منزل گردد و نيم ديگرش بابت عمل احتياطى داده شود، حال پاسخ بفرماييد:
استفتاءات، ج2، ص: 447
با در نظر گرفتن اينکه نصف باقى مانده ثلث در حدود 000/ 750 تومان است و خانه مورد وصيت گنجايش آن چنانى ندارد که مبلغ فوق به طور معمول صرف عزادارى شود، زيرا دهها سال طول خواهد کشيد آيا وصى مى‌تواند در مساجد متعدد شهر اقامه عزا کند تا تأخير بيش از حد معمول در انجام وصيت روى ندهد؟
جواب:
- لازم است طبق وصيت عمل نمايند.