اگر روزه دار نداند که رساندن غبار غلیظ و مانند آن به حلق روزه را باطل می-کند، آیا روزه اش بواسطه رساندن غبار غلیظ و مانند آن به حلق باطل می شود؟ در صورت باطل شدن، وظیفه ی وی نسبت به قضا و کفاره چیست؟

پاسخ

• خامنه ای، خویی، تبریزی و وحید: بنابر احتیاط واجب در جاهل قاصر (که در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده) و جاهل مقصر (که در یادگیری مسأله کوتاهی کرده)، روزه باطل می شود و باید قضا کند ولی کفاره ندارد. [1]
• امام: اگر روزه دار در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر)، روزه اش باطل است و بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. ولی اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است و در صورتی که توجه به سؤال کردن از مسأله نداشته باشد کفاره واجب نیست، هر چند در این مورد دادن کفاره احتیاط مستحب است.[2]
• بهجت: اگر روزه دار جاهل باشد چه اینکه در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر) یا کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر)، روزه اش باطل است و قضا و کفاره واجب است و اگر جاهل قاصر باشد و توجه به سؤال کردن از مسأله هم نداشته باشد، کفاره واجب نیست هر چند احتیاط مستحب می باشد.[3]
• فاضل: در جاهلی که در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر) و جاهلی که کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر)، روزه باطل است و قضا دارد و بنابر احتیاط واجب در جاهل مقصر کفاره هم واجب می شود ولی در جاهل قاصر کفاره لازم نیست هر چند احتیاط مستحب است.[4]
• سیستانی: جاهلی که در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده (جاهل قاصر) در صورتی که اصلاً احتمال نمی¬داد بوسیله ی غبار غلیظ روزه¬اش باطل می¬شود یا حجت شرعی بر باطل شدن روزه نداشته باشد، در این صورت روزه اش باطل نمی شود. اما جاهلی که در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) و جاهل قاصری که شک در باطل شدن روزه بوسیله غبار غلیظ دارد، اگر غبار غلیظ در دهانش تبدیل به گِل شود که فرو بردن آن عرفاً خوردن گفته می شود، در این صورت روزه اش باطل است، اما اگر غبار غلیظ تبدیل به گِل نشود، بنابر احتیاط واجب باطل می شود. در هر دو صورت قضا واجب است ولی کفاره ندارد.[5]
• مکارم: جاهل غافل چه قاصر باشد (در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد) و چه مقصر باشد (در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد)، روزه اش باطل نیست بخلاف جاهلی که در شک داشته باشد که این کار روزه را باطل می¬کند یا نه، که در این صورت قضا و بنابر احتیاط واجب کفاره لازم است. (ایشان غباری را باطل کننده می داند که در دهان تبدیل به گِل شود). [6]
• صافی: اگر روزه دار در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) روزه اش باطل است و علاوه بر قضا، باید کفاره هم بدهد ولی اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است و در صورتی که توجه به سؤال کردن از مسأله نداشته باشد، کفاره واجب نیست هر چند در این مورد دادن کفاره احتیاط مستحب است.[7]
• شبیری: فقط قضا واجب است و حتی اگر در یادگیری مسأله کوتاهی کرده (جاهل مقصر)، در این صورت درست است که گنهکار است ولی کفاره لازم نیست. ولی اگر شک و تردید داشت که رساندن غبار به حلق برای روزه دار حرام است یا حلال، در این صورت کفاره هم لازم است. (ایشان غباری را باطل کننده می داند که عرفاً به فرو بردن آن خوردن گفه شود)..[8]
• نوری: اگر روزه دار در یادگیری مسأله کوتاهی کرده باشد (جاهل مقصر) روزه اش باطل است و بنابر احتیاط واجب کفاره هم دارد و اگر در یادگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر)، بنابر احتیاط واجب روزه اش باطل است ولی کفاره واجب نیست هر چند احتیاط مستحب است.[9]

منابع:

1. خامنه ای: اجوبة الاستفتائات، س 817 و رساله آموزشی، ج 1، درس 60، ص 246؛ خویی، تبریزی و وحید: منهاج الصالحین، کتاب الصوم، المفطرات، تتمیم و فصل فی کفارة الصوم.
2. امام: تحریرالوسیلة، ج 1، کتاب الصوم، القول فیما یجب الامساک عنه، م 18 و القول فیما یترتب علی الافطار، م 1.
3. بهجت: وسیلة النجاة، م 1109 و 1117.
4. فاضل: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یجب الامساک عنه، الامر السادس و فصل فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.
5. سیستانی: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یجب الامساک عنه، الامر السادس و فصل فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.
6. مکارم: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یجب الامساک عنه، الامر السادس و فصل فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.
7. صافی: هدایة العباد، ج 1، کتاب الصوم، م 1311 و 1318.
8. شبیری: رساله م 1667 و 1668.
9. نوری: العروة الوثقی، کتاب الصوم، فیما یجب الامساک عنه، الامر السادس و فصل فیما یعتبر فی مفطریة المفطرات و فصل فی کفارة الصوم.