اقسام آب ها (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

اقسام آبها

مسأله 21 :

آب يا «مطلق» است يا «مضاف». آب مضاف آبى است که به تنهايى به آن آب گفته نشود، مثلاً بگويند «آب ميوه»، «آب نمک» و «آب گل»; امّا آب مطلق آن است که مى توان بدون هيچ قيد و شرطى به آن آب گفت; مثل آبهاى معمولى.

مسأله 22 :

آب مطلق اقسامى دارد که هرکدام حکمى دارد و آن پنج قسم است: اوّل آب کر، دوم آب قليل، سوم آب جارى و آبهاى لوله کشى، چهارم آب باران، پنجم آب چاه، ولى همه اين آبها پاک و پاک کننده اند; امّا آب مضاف چيزى را پاک نمى کند، بلکه با ملاقات به نجس، نجس مى شود.

1ـ آب کر

مسأله 23 :

آب کر بنابر احتياط واجب مقدار آبى است که اگر در ظرفى که طول و عرض و عمق آن هرکدام سه وجب ونيم است بريزند، آن ظرف را پرکند، يا وزن آن 384 کيلوگرم (384 ليتر) باشد و معيار در وجب، وجبهاى متوسّط است.

مسأله 24 :

اگر عين نجس مانند بول و خون در آب کر بريزد نجس نمى شود، مگر اين که رنگ، يا بو يا مزه آن تغيير کند.

مسأله 25 :

اگر چيزى که نجس شده (مانند لباس و ظرف) در آب کر بشويند، پاک مى شود.

[24]

مسأله 26 :

هرگاه رنگ و بو و طعم آب کر به واسطه غير نجاست تغيير کند، نجس نمى شود ولى خوب است از هرگونه آب آلوده اجتناب گردد.

مسأله 27 :

هرگاه عين نجس (مانند خون) به آبى که بيشتر از کر است برسد و قسمتى از آن را تغيير دهد چنانچه باقيمانده به اندازه کر يا بيشتر است، فقط آن قسمت که تغيير کرده نجس مى شود و الاّ تمام آن نجس خواهد شد.

مسأله 28 :

هرگاه چيز نجس را زير شيرى که متّصل به کر است بگيرند، آبى که از آن مى ريزد پاک است، مگر اين که بو يا رنگ يا طعم نجاست به خود گيرد.

مسأله 29 :

آبى که به اندازه کر يا بيشتر بوده، چنانچه شک کنيم از کر افتاده حکم آب کر را دارد و بعکس، اگر آبى کمتر از کر بوده و شک داريم کر شده، حکم آب کمتر از کر را دارد.

مسأله 30 :

کُر بودن آب را از دو راه مى توان شناخت: نخست اين که خود انسان يقين پيدا کند و ديگر اين که لااقل يک نفر عادل خبر دهد.

2ـ آب قليل

مسأله 31 :

آب قليل آبى را گويندکه از مقدارکر کمتر باشد و از زمين نجوشد.

مسأله 32 :

هرگاه چيز نجسى به آب قليل برسد آن را نجس مى کند (بنابر احتياط واجب) امّا اگر از بالا بريزند، فقط آن مقدار که به نجس رسيده نجس مى شود و اگر به صورت فوّاره از پايين به بالا رود و به چيز نجسى برسد، قسمت پايين آن نجس نمى شود.

مسأله 33 :

اگر با آب قليل پاک چيزى را که نجس شده بشويند پاک مى شود (باشرايطى که بعداً گفته خواهد شد) امّا آبى که از آن جدا مى شود و آن را «غساله» گويند، نجس است; مگر در آبى که با آن مخرج بول و مدفوع را مى شويند که با پنج شرط پاک است: 1ـ يکى از اوصاف سه گانه نجس را به خود نگرفته باشد. 2ـ نجاستى از خارج به آن نرسيده باشد. 3ـ نجاست ديگرى مانند خون يا بول همراه آن نباشد.

[25]

4ـ بنابر احتياط واجب ذرّات مدفوع در آب پيدا نباشد. 5ـ بيشتر از مقدار معمول نجاست به اطراف مخرج نرسيده باشد، ولى پاک بودن اين آب به آن معنى است که اگر به بدن و لباس ترشّح کند لازم نيست آن را آب بکشند، امّا ساير استفاده هاى آب پاک را از آن نمى توان کرد.

3ـ آب جارى

مسأله 34 :

آبهايى که از زمين مى جوشد و جارى مى شود مانند آب چشمه و قنات، يا از برفهاى متراکم در کوهها سرچشمه مى گيرد و ادامه دارد آب جارى است.

مسأله 35 :

آب جارى با ملاقات نجاست نجس نمى شود، هرچند کمتر از کر باشد، مگر اين که بو، يا رنگ، يا طعم نجاست به خود گيرد.

مسأله 36 :

هرگاه نجاستى به آب جارى برسد و قسمتى از آن، بو، يا رنگ ويا طعم نجس گيرد همان مقدار نجس مى شود و طرفى که متّصل به چشمه است اگرچه کمتر از کر باشد پاک است، ولى طرف ديگر اگر کمتر از کر باشد نجس مى شود، مگر اين که با آب تغيير نکرده، اتّصال به چشمه داشته باشد.

مسأله 37 :

آبهاى ايستاده که هروقت از آن برمى دارند باز هم مى جوشد حکم آب جارى دارد و با ملاقات نجاست نجس نمى شود، هرچند کمتر از کر باشد، همچنين آبهاى ايستاده کنار نهرها که متّصل به نهر است.

مسأله 38 :

چشمه ها و قناتها که گاه مى جوشد و گاه از جوشش مى افتد، در هنگامى که مى جوشد حکم آب جارى دارد.

مسأله 39 :

آبهاى لوله کشى شهرها و حمّام ها و مانند آن که متّصل به منبع است حکم آب جارى را دارد، به شرط اين که آب منبع به تنهايى يا به اضافه لوله ها کمتر از کر نباشد.

مسأله 40 :

هرگاه ظرفى را زير آب لوله کشى بگذارند، آبى که درون ظرف است حکم آب جارى را دارد، به شرط اين که متّصل به آب لوله کشى باشد.

[26]

4ـ آب باران

مسأله 41 :

آب باران در حکم آب جارى است و به هر چيز نجسى برسد آن را پاک مى کند، خواه زمين باشد، يا بدن، يا فرش و يا غير اينها، به شرط اين که عين نجاست در آن نباشد و غساله يعنى آبى که با آن شسته شده جدا شود.

مسأله 42 :

بارش چند قطره کافى نيست، بلکه بايد به مقدارى ببارد که به آن «باران» گويند.

مسأله 43 :

هرگاه باران روى عين نجسى ببارد و به جاى ديگر ترشح کند، احتياط واجب اجتناب از آن است.

مسأله 44 :

هرگاه روى زمين يا پشت بام عين نجس باشد و باران روى آن ببارد احتياط واجب اجتناب است، امّا آن مقدار که روى نجس نباريده پاک است و اگر باهم مخلوط شود و از ناودان جارى گردد آن هم پاک است.

مسأله 45 :

هرگاه آب باران جارى شود و به زير سقف يا جايى که باران نمى بارد برسد آن را پاک مى کند، به شرط اين که باران قطع نشده باشد.

مسأله 46 :

هرگاه آب باران در جايى جمع شود و متّصل به باران باشد، حکم آب باران را دارد و هرچيز نجسى را پاک مى کند هرچند کمتر از کر باشد.

مسأله 47 :

هرگاه فرش پاکى روى زمين نجس باشد و باران بر آن ببارد و از زير آن جارى شود، آن فرش نجس نمى شود، بلکه زمين هم پاک مى شود.

مسأله 48 :

هرگاه باران بر حوضى که آب آن نجس است ببارد و با آن مخلوط گردد پاک مى شود.

5ـ آب چاه

مسأله 49 :

آب چاه پاک و پاک کننده است، هرچند کمتر از کر باشد و اگر

چيز نجسى که عين نجاست در آن نيست با آن شسته شود پاک مى گردد،

[27]

مگر اين که به واسطه رسيدن عين نجس، بو يا رنگ ويا طعم نجس به خود

بگيرد.

مسأله 50 :

گرچه آب چاه بر اثر افتادن چيز نجس در آن نجس نمى شود، ولى مستحبّ است مقدارى از آن را براى هريک از اشياء نجس بکشند و دور بريزند، اين مقدار در کتابهاى مفصل فقهى تعيين شده است.

مسأله 51 :

چاههاى عميق و نيمه عميق و معمولى که آب آن با موتور و تلمبه کشيده مى شود هرگاه آبى که از آن کشيده اند، به مقدار کر باشد پاک کننده است و اگر کمتر از کر باشد مادام که آب جريان مستمر دارد حکم آب چاه را دارد و با ملاقات نجاست نجس نمى شود.

مسأله 52 :

هرگاه آب چاه بر اثر ريختن عين نجس در آن بو يا رنگ يا طعم نجاست گيرد و بعداً اين تغيير، خود به خود از بين برود آب چاه پاک نمى شود، مگر اين که آبهاى تازه اى از آن بجوشد و با آن مخلوط گردد.

احکام آبها

مسأله 53 :

آب مضاف که در اوّل اين بحث معنى آن گفته شد مانند گلاب و آب ميوه، چيز نجس را پاک نمى کند و نيز وضو و غسل با آن صحيح نيست.

مسأله 54 :

هرگاه آب مضاف با چيز نجسى ملاقات کند نجس مى شود، مگر در سه صورت:

اوّل اين که از بالا به پايين بريزد، مثلاً گلاب را از گلابدان روى دست نجسى بريزيم، گلابهايى که در گلابدان است نجس نمى شود. دوم اين که مانند فوّاره با فشار از پايين به بالا رود، در اين صورت نيز تنها آن قسمت که با نجس ملاقات کرده نجس مى شود. سوم آن که بقدرى زياد باشد که بگويند نجاست به آن سرايت نکرده، مثل اين که استخر بزرگى از آب مضاف باشد و نجس در گوشه اى از آن بيفتد يا لوله

[28]

طولانى از نفت باشد و نجس با يک طرف آن ملاقات کند، در اين گونه موارد، بقيّه نجس نمى شود.

مسأله 55 :

هرگاه آب مضاف نجس، با کر يا آب جارى، چنان مخلوط شود که ديگر به آن مضاف نگويند، پاک مى شود.

مسأله 56 :

هرگاه آبى مطلق بوده، شک کنيم مضاف شده يا نه ـ مانند سيلابهايى که نمى دانيم به آن آب مى گويند يا نه ـ حکم آب مطلق را دارد، يعنى مى توان چيزهاى نجس را با آن شست و وضو گرفت و غسل کرد، امّا بعکس اگر آبى مضاف بوده، شک داريم مطلق شده، حکم آب مضاف را دارد.

مسأله 57 :

آبى که معلوم نيست مطلق است يا مضاف و حالت سابقه آن هم معلوم نيست چيزى را پاک نمى کند، وضو و غسل هم با آن باطل است، امّا اگر چيز نجسى به آن رسد نجس نمى شود.

مسأله 58 :

هرگاه آبى بر اثر مجاورت و نزديکى با عين نجس بوى نجس بگيرد پاک است، مگر اين که عين نجس به آن برسد، درعين حال اجتناب از آن بهتر است.

مسأله 59 :

هرگاه آبى که بو، يا رنگ و يا طعم آن بر اثر نجاست تغيير کرده خود به خود رنگ و بو و طعمش از بين برود پاک نمى شود، مگر اين که با آب کر يا باران يا جارى مخلوط گردد.

مسأله 60 :

آبى که قبلاً پاک بوده شک داريم نجس شده يا نه، پاک است و آبى که قبلاً نجس بوده شک داريم پاک شده يا نه نجس است.

مسأله 61 :

آب نيم خورده «حيوانات نجس» مانند سگ و خوک نجس است، امّا نيم خورده حيوانات حرام گوشت (مانند گربه و جانوران درنده) پاک است هرچند خوردن آن مکروه است.

مسأله 62 :

مستحبّ است آب نوشيدنى کاملاً تميز بوده باشد، خوردن آبهاى آلوده که موجب بيمارى مى گردد حرام است، آبهاى شست و شو نيز شايسته است تميز باشد از آبهاى متعفّن و آلوده تا آنجا که ممکن است، بايد پرهيز شود.

[29]