شراکت
شراکت در کسبى که سرمايه اوليه آن از قرض ربوى بوده
سوال 778 :
در مغازه‌اى مشغول بکار هستم که سرمايه اوليه از کسى قرض گرفته شده و اصل سرمايه و سود آن به شخص برگردانده شده است. من هم اکنون يکى از شرکاى مغازه‌ام. آيا رزقى که بدست مى‌آورم حلال مى‌باشد يا حرام؟
جواب :
در فرض مرقوم اشکال ندارد. هر چند شخصى که قرض ربوى گرفته است کار حرامى مرتکب شده است.
طلب سود، خارج از متن قرارداد
سوال 779 :
اگر دو نفر در يک کار تجارى شريک شوند به شرط اينکه تأمين سرمايه از يکى و انجام امور به عهده ديگرى باشد و سود و زيان نصف شود و از هنگام شروع به درآمد زايى شريک دوم بطور اقساط از درآمد شرکت سهم سرمايه گذارى را به نيابت از شريک اول پرداخت نمايد؛ آيا شريک سرمايه گذار حق دارد بجز هزينه هاى واقعى، مبلغ بيشترى به عنوان سود پول از شريک دوم طلب و دريافت نمايد؟
جواب :
اگر قرارداد مشارکت به عنوان مضاربه به نحو صحيح شرعى بسته شد و سهم هر يک از سود حاصله با درصد معيّنى تعيين گرديده است، هيچيک از طرفين حق مطالبه و برداشت زيادتر از سهم خود از سود را ندارد.
شراکت بدون پرداخت سهم سرمايه‌گذارى
سوال 780 :
شخصى در شرکتى بدون پرداخت مبلغ سرمايه‌گذارى اوليه شريک مى‌شود و بعداً از درآمد شرکت سهم الشرکه (سهم سرمايه‌گذارى) را مى‌پردازد آيا اين نحوه شراکت صحيح است؟ اين شخص قبل از سررسيد سال خمسى سهام خود را مى‌فروشد آيا مجاز است براى پرداخت خمس تا سال خمسى صبر کند يا اينکه بايد جداگانه خمس اين مبلغ را بپردازد؟
جواب :
بدون پرداخت سهم سرمايه‌گذارى، شرکت حاصل نمى‌شود و از سود حاصل از سرمايه ديگران سهمى ندارد و هر وقت مبالغى بابت سهم سرمايه‌گذارى پرداخته، به همان نسبت از سود حاصله سهم مى‌برد؛ و مبالغ پرداختى بابت سهم سرمايه‌گذارى شرکت اگر متعلق خمس بوده و پيش از پرداخت خمس آن بابت سهم سرمايه‌گذارى پرداخته است، پول فروش سهام در سر سال خمسى خمس دارد ولى سود حاصل از فروش سهام جزو درآمد سال فروش محسوب است که اگر تا پايان آن سال خمسى نزد او باقى بماند، خمس دارد و چنانچه صَرف در مؤونه شده باشد، خمس آن را بدهکار نيست.
تعيين سود از طرف عامل
سوال 781 :
علاوه بر سرمايه شخصى مقدارى پول از چند نفر گرفته‌ام و در خريد و فروش چندين قلم کالا از آن استفاده مى‌کنم، آيا مى‌شود به هنگام دريافت سرمايه از مالک، بر پايه محاسبات رياضى و منطقى و با رضايت کامل طرفين، نرخ معقولى جهت سود على‌الحساب تعيين و طبق آن عمل نمود؟ به شرط آنکه اگر سود حقيقتاً کمتر از نرخ توافقى باشد، عامل با رضايت کامل از سهم خود به مالک هديه نمايد. و اگر حقيقتاً سود حاصله بيشتر از نرخ توافقى باشد، مالک با رضايت کامل از سهم فروش به عامل هديه نمايد؟
جواب :
اگر کار با سرمايه خود و دريافتى از ديگران به عنوان مشارکت باشد پس از کسر حق الوکاله در بکار بستن سرمايه دريافتى از ديگران، بايد سود اختصاصى هر يک از شرکاء به نسبت سهم سرمايه بر مجموع سرمايه، حساب شود. و چنانچه کار شما مضاربه به نحو صحيح شرعى باشد بايد سهم سود صاحب سرمايه به صورت کسر مشاع (يعنى درصد) تعيين شود. در اين صورت توافق بعدى نسبت به مصالحه در مابه‌التفاوت مبالغ پرداخت شده بصورت على‌الحساب با سود واقعى اشکال ندارد، ولى اگر سهم سود صاحب سرمايه به صورت مبلغ معيّن تعيين شود چنين قراردادى شرعاً مضاربه نيست، در نتيجه قراردادِ تقسيمِ سود، باطل و سود حاصله از سرمايه هر کس تماماً به خودش اختصاص پيدا مى‌کند.