مجهول المالک
سوال 16 :
- حدود شش سال قبل، افرادى که بى‌شغل و در خيابانها ولگرد يا به صورت‌هاى ديگر قاچاقچى و هروئينى و غيره بودند، توسط مأمورين رژيم سابق دستگير و بعضى از آنها را در آموزشگاه حرفه‌اى نيز آموزش فنى مى‌دادند، از اين افراد به علت فرار در زمان انقلاب مقدارى ساعت و مقدار کمى طلا باقى مانده و تماما تا کنون محفوظ مانده و به صورت مجهول المالک درآمده و با آنکه اسامى صاحبان بعضى از آنها مشخص است مراجعه نکرده‌اند و بعضى از ساعتهاى مچى ممکن است در اثر مرور زمان احتياج به تعمير داشته باشد، نظر مبارک امام را در مصرف اين قبيل اجناس روشن فرمائيد که به چه مواردى مصرف کنيم آيا مى‌شود به جبهه فرستاد يا به مستحقّين محل داد يا نه؟
جواب:
- اگر مأيوس از پيدا شدن صاحبان آنها باشيد با اجازه از حاکم شرع از طرف آنها به فقير صدقه دهيد.
سوال 17 :
- در اوايل پيروزى انقلاب، يک سازمانى بنام واحد زراعى به تصرّف امّت حزب اللّه درآمد، و مبلغى وجه نقد و تعدادى فرش و وسايل ديگر
استفتاءات، ج2، ص: 608
استفتاءات ج2 616 گناهان کبيره و امور اخلاقى ..... ص : 615
که در آنجا بود ضبط گرديد. آيا اجازه مى‌فرمائيد که به مصرف پادگان آموزشى بسيج برسد؟
جواب:
- اگر مالک شرعى دارد بايد به او داده شود و اگر او را نمى‌شناسند با يأس از پيدا شدن او، آنرا از طرف صاحبش صدقه دهند. و چنانچه مالک شرعى ندارد، امر آن با حاکم شرع است.
سوال 18 :
- اينجانب يکى از بندگان گنهکار خدا هستم ولى در ماه رمضان پاى صحبت روحانيون نشستم و از آخرت و عذاب الهى وحشت کردم و ترس مرا از خود بيخود کرده و سخت پشيمانم، ماجرا از اين قرار است که در يک حجره کار مى‌کردم و مسؤول خريد اجناس بودم و چون پول زياد دستم بود مقدارى از آنها را با فاکتورهاى جعلى برمى‌داشتم و مبلغى هم حقوق مى‌گرفتم و خرج مى‌کردم، اکنون مى‌خواهم خود را پاک کنم تا وجدانم راحت بشود، لذا استدعا دارم بفرمائيد من بايد چه کنم؟ با اينکه آن پول‌هاى حرام با حقوقى که مى‌گرفتم مخلوط بوده و هم اکنون مقدارى موجود است و باقى را هم خرج کرده‌ام.
جواب:
- از پول خرج شده هر مقدار يقين داريد مال غير بوده بايد عوض آن را به مالک برسانيد "1" و نسبت به پول موجود که مقدارى از آن مال غير است بايد از مالک کسب رضايت نمائيد يا به او رد کنيد.
استفتاءات، ج2، ص: 609
سوال 19 :
- بنده مبلغى در حدود يک هزار و دويست تومان مظالم عباد بر ذمه دارم متمنى است طرز پرداخت و مصرف آن را تعيين و اعلام فرمائيد در صورتى که اجازه آن به جبهه يا محل ديگر اگر امکان دارد اجازه و در غير اين صورت عينا به دفتر حواله گردد تا به دستور امام مصرف شود؟
جواب:
- از طرف صاحبش به فقير صدقه دهيد.
سوال 20 :
-
سوال 1 :
- اگر کسى کبوترى بگيرد و اعلام نکند و بکشد و بخورد و نداند مال کى است، بعد پشيمان شود چگونه مى‌تواند جبران کند؟
جواب:
- اگر يقين دارد که مالک داشته قيمت آن را ضامن است و اگر صاحب آن را نمى‌شناسد حکم مجهول المالک دارد.
سوال 2 :
- اگر کسى کبوترى را بگيرد و نداند مال کى است و بعد چند نفر کبوتر را از او بدزدند و يکى از دزدها که کبوتر دستش نيست پشيمان شود چگونه مى‌تواند جبران کند؟
جواب:
- همه ضامن هستند و کسى که پشيمان شده مى‌تواند مطابق جواب سوال قبل عمل کند.
سوال 21 :
- اموالى که از طريق دايره آگاهى شهربانى از يد سارقين و يا به گونه گمشده، کشف مى‌شود و پس از گذشت مدت 6 ماه سه نوبت مراتب در روزنامه محلى آگهى و چنانچه کسى براى دريافت آنها مراجعه ننمايد، بلا صاحب تشخيص داده مى‌شود و حسب خواسته دادگسترى عمومى در معرض حراج قرار مى‌گيرد و وجوه حاصله به حساب بانکى دادگسترى واريز مى‌گردد.
آيا از نظر شرع ادامه اين رويه بلا اشکال است يا خير؟ و در صورت مغاير بودن
استفتاءات، ج2، ص: 610
با اموالى از قبيل اتومبيل، موتور، فرش و ... که در آگاهى بلا صاحب است و نگهدارى آنها مشکل است، چه بايد کرد؟
جواب:
- اگر مالک شرعى آن معلوم نيست، در صورت يأس از پيدا شدن او بايد اموال از طرف آنان به فقرا صدقه داده شود و چنانچه حسابى باشد که اطمينان داشته باشيد به مصرف فقراء مى‌رسد مى‌توانيد به آن حساب واريز کنيد.
سوال 22 :
- اگر کسى در زمان طاغوت مبلغى از بليط بخت آزمائى برنده شده با توجه به اينکه آن پول حرام بوده و او هم آن پول را خرج نموده فعلا تکليفش چيست و براى پاک شدن اموال خود آن وجه را به چه مؤسسه‌اى تحويل نمايد؟
جواب:
- مبلغى را که از بابت بليط مذکور دريافت داشته بايد از طرف مالک واقعى آن به فقراء صدقه بدهد.
سوال 23 :
- سرمايه شخصى از مشروب فروشى به دست آمده و حالا توبه کرده است آيا مى‌تواند اين سرمايه را حلال کند يعنى راهى برايش هست مثلا خمس و سهم امام بدهد يا خير؟
جواب:
- در فرض مذکور به دادن خمس حلال نمى‌شود و هر مقدار از شراب فروشى به دست آورده اگر صاحبانشان را نمى‌شناسد از طرف آنها صدقه بدهد.
سوال 24 :
- مى‌گويند کسى که در اداره‌اى شاغل است، مثلا در اداره مخابرات، آموزش و پرورش و يا ارتش انجام وظيفه مى‌نمايد حتما بايد در آخر
استفتاءات، ج2، ص: 611
ماه که حقوق را دريافت مى‌کند به منظور حلال شدن با مجتهد دست به دست کند آيا اگر چنين شخصى وجدانا به اندازه حقوق خود بلکه بيشتر هم کار کند ضمنا در آخر هر سال حساب کرده خمس خود را بدهد باز هم چنين عملى لازم است يا نه؟ "1"
جواب:
- اگر شغل او حلال باشد حقوق آن حلال است و احتياجى به دست گردان نيست.
سوال 25 :
- مالک خانه‌اى که آن را چند سال پيش به عنوان جايزه از بخت آزمايى برده که سند مالکيت گواه آن است و شواهد ديگر هم موجود است شش ماه پيش آن را به مبلغ هشتصد هزار تومان فروخته که نصف آن را دريافت داشته و تا پرداخت مابقى آن سند را در گرو خود برداشته و هم اکنون موعد پرداخت مابقى آن فرا رسيده و در صورت عدم پرداخت فروشنده مى‌تواند از طريق قانونى اقدام نمايد، با توجه به اينکه خريدار با پرداخت بدهى شرعا مالک نمى‌شود خواهشمند است راهنمايى بفرماييد که راه حل اين مشکل چيست و در صورت امکان، ترتيبى اتخاذ شود که از طريق قانونى موانع آن برطرف و مبلغ مانده به مصرف شرعى جهت مستضعفين برسد؟
جواب:
- فروش خانه مذکور باطل است و اگر مالک آن خانه معلوم نيست بايد به مصرف مجهول المالک برسد.
استفتاءات، ج2، ص: 612
سوال 26 :
- اينجانب مغازه‌اى را از شخصى که دست دار مغازه بود خريدارى کرده‌ام و در فروش نامه متعهد شدم که مال الاجاره را به مالک اصلى پرداخت نمايم در حالى که مالک مشخصى ندارد و ظاهرا مجهول المالک مى‌باشد ولى بعضى مى‌گويند که مالک اصلى فردى است که در زمان طاغوت وکيل مجلس بوده اما آنچه تا کنون بر روى اين مغازه انجام شده دست دارى به دست دار ديگر فروخته است که آخرين خريدار بنده مى‌باشم خواستم تقاضا نمايم که از نظر شرعى تکليف اينجانب جهت پرداخت اجاره ماهانه و حدود بيست مغازه مجاور بنده چگونه است؟
جواب:
- اگر مالک معلوم است تصرف بايد به رضايت او باشد و در صورت اجاره صحيحه، مال الاجاره به او پرداخت شود. و اگر مالک مجهول است حکم ساير مجهول المالک‌ها را دارد که با اجازه حاکم شرع احتياطا بايد صدقه داده شود.
سوال 27 :
- صندوقهاى قرض الحسنه به کارمندى که متصدّى دريافت و پرداخت است بجز حقوق ماهانه مبلغى نيز به عنوان حق باجه پرداخت مى‌کنند و در ازاء آن اين کارمند موظّف است اگر از دريافتها و پرداختها، مبلغى کسر آورد آن را جبران نمايد و اگر زياد آورد بايد به صندوق تحويل دهد حکم شرعى اين کار چيست؟
استفتاءات، ج2، ص: 613
جواب:
- شرط کردن قرار مزبور در اجير نمودن کارمند مانع ندارد ولى چنانچه مبلغى در نزد او زياد آمد اگر معلوم باشد که از غير بانک است و مالک آن معلوم نيست، حکم مجهول المالک را دارد که بايد از طرف صاحبش به فقير صدقه داده شود.
سوال 28 :
- کار ما صندوق دارى است و به علت کثرت داد و ستد پول بعضى روزها مبلغى پول اضافه مى‌آيد و گاهى کم و کسر دارد، کسرى را جبران نمى‌کنيم ولى اضافى را نمى‌دانيم چه کنيم، البته بعضى از اين زيادى‌ها را به علت نداشتن پول خرد از مشتريها تقاضا مى‌کنيم که حلال کنند و آنها نيز معمولا حلال مى‌کنند علاوه بر اين گاهى پس از بررسى و جمع بندى حسابها روزانه مبلغى زياد مى‌ماند که معلوم نيست از کجا است؟ قابل تذکر است که در بانکها و مؤسّسات قرض الحسنه مبلغى به صندوق داران مى‌دهند براى تأمين کسريها، آنها نيز کسريها را از اين مبلغ جبران نموده و اضافات را هم موظفند به حساب بانک يا مؤسّسه بريزند آيا اين کار صحيح است يا نه؟ تقاضا دارم که جواب را طورى بفرمائيد که هم ما که حقّى به عنوان صندوق دارى نمى‌گيريم و اختيار اضافات و کسريها با خودمان است تکليفمان را بدانيم و هم تکليف آنان که حق صندوقدارى مى‌گيرند و اختيار کسريها و اضافات به عهده بانک يا مؤسّسه است روشن شود.
جواب:
- صندوقدار اگر تعدى و تفريط نکرده و تعهّدى نسبت به جبران کسرى نسپرده ضامن کسرى نيست و تأمين کسرى از طرف بانک يا غير آن اشکال
استفتاءات، ج2، ص: 614
ندارد و زيادى اگر معلوم نباشد از کجا پيدا شده در حکم ملک صندوق است و در صورتى که معلوم باشد از صندوق نيست اگر صاحب آن حلال کرده تصرف براى کسى که برايش حلال شده اشکال ندارد و اگر صاحب آن حلال نکرده اگر صاحب آن معلوم است بايد به او برگردد و در صورتى که معلوم نباشد بايد از طرف او به فقراء صدقه بدهند.
سوال 29 :
- اداره گمرک مبادرت به حراج اموال مردم کرده و اشخاصى هم خريدارى مى‌کنند با توجه به اينکه در زمان طاغوت خريد اين نوع کالا را حرام مى‌دانستيم و حالا که حکومت اسلامى مى‌باشد وجوه فروش اين اجناس به بيت المال مى‌رود آيا خريدش اشکال شرعى دارد يا خير؟ اگر اشکال دارد دستور فرماييد حراج نشود؟
جواب:
- چنانچه با مراعات موازين شرعيه و مقررات دولت اسلامى باشد مانع ندارد.
استفتاءات، ج2، ص: 615