احکام نماز در مکّه و مدينه
چون برخى از احکام مربوط به نماز در مکّه مکرّمه و مدينه منوّره مورد نياز حجّاج است در اين جا به ذکر چند مسأله در اين باره مى‌پردازيم:
مسأله 1071) هنگامى که نماز جماعت در "مسجدالحرام" يا "مسجدالنبى‌صلى الله عليه وآله" برگزار مى‌شود مؤمنين نبايد از مسجد بيرون روند و نبايد از جماعت مسلمانان تخلّف کنند، بلکه همراه با آنها نماز جماعت بخوانند، در روايات معصومين‌عليهم السلام بر وحدت و همدلى مسلمانان به ويژه بر شرکت در نماز جماعت مذاهب اسلامى تأکيد زيادى شده‌است.
مسأله 1072) مؤمنين نبايد در مکّه و مدينه در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها نماز جماعت تشکيل دهند، مگر در جاهايى که جلب توجهّ نمى‌کند و مورد اعتراض قرار نمى‌گيرد و بسيار مناسب است که در نماز جماعت ساير مسلمانان شرکت کنند.
مسأله 1073) اگر امر داير باشد ميان اين که انسان نماز را در جايى با رعايت کامل همه شرايط بخواند يا در يکى از مساجد مکّه يا مدينه احکام نماز در مکّه و مدينه
به طور فرادى و بدون رعايت کامل شرايط، بايد نماز را در جايى بخواند که بتواند شرايط آن را رعايت کند.
مسأله 1074) نمازهاى جماعتى که در شرايط کنونى در مکّه به صورت استداره‌اى برگزار مى‌شود و برخى از مأمومين روبروى امام جماعت يا در دو طرف او قرار مى‌گيرند، صحيح است و نياز به اعاده ندارد.
مسأله 1075) کسى که در مکّه يا مدينه نماز مغرب را به جماعت خوانده، در صورتى مى‌تواند نماز عشا را بلافاصله بخواند که وقت نماز عشا فرا رسيده باشد.
مسأله 1076) کسانى که در مکّه و مدينه نماز صبح روزهايى که مهتاب هنگام طلوع فجر در آسمان است را با جماعت مسلمانان مى‌خوانند، لازم نيست پس از روشن شدن هوا، نماز را اعاده کنند و همان نمازى که با جماعت بجا آورده‌اند کافى است.
مسأله 1077) در نماز، سجده کردن بر تمام اقسام سنگها مانند سنگ مرمر، سنگهاى سياه معدنى، سنگ گچ و سنگ آهک پيش از آن که پخته شود، جايز است. بنابراين سجده کردن بر سنگ‌هايى از اين نوع که در مسجدالحرام و مسجدالنّبى‌صلى الله عليه وآله به کار رفته مانعى ندارد.
مسأله 1078) اگر تقيّه اقتضا کند که انسان در مسجدالحرام يا مسجدالنّبى‌صلى الله عليه وآله بر فرش‌ها سجده کند مانعى ندارد، امّا کسى که مى‌تواند به طور متعارف وبى آن که انگشت نما شود در جايى که سنگ است يا بر روى حصيرهايى که متعارف است نماز بخواند، نبايد بر فرش سجده کند، ولى تأکيد مى‌شود که مؤمنين بايد از اعمالى که موجب هتک و انگشت‌نما شدن مى‌شود اجتناب کنند.
مسأله 1079) مسافر مى‌تواند در دوران اقامت در مکّه و مدينه نمازهاى چهار رکعتى را در مسجدالحرام و مسجدالنّبى‌صلى الله عليه وآله تمام يا شکسته بخواند و اين حکم در تمام شهر مکّه و مدينه جارى نيست. ولى اختصاص به مسجد اصلى ندارد و هر اندازه اين دو مسجد توسعه پيدا کنند تا زمانى که عنوان مسجدالحرام و مسجدالنّبى‌صلى الله عليه وآله بر آن جا صدق کند، احکام مسجدالحرام و مسجدالنّبى‌صلى الله عليه وآله بر آن جارى خواهد بود.
مسأله 1080) تطهير مسجدالحرام در صورت نجس شدن واجب فورى است ولى اگر انسان در نجاست آن شک داشته باشد نبايد به شکّ خود اعتنا کند و بايد دانست با وجود اشکالاتى که در نحوه تطهير مسجدالحرام وجود دارد، معمولاً علم به نجاست مسجد براى انسان پيدا نمى‌شود.
مسأله 1081) مسافرى که وارد مکّه شده و مى‌خواهد کمتر از ده روز در مکّه بماند و بعد براى اعمال حجّ به عرفات و مشعر ومنى برود نمى‌تواند قصد اقامت ده روز کند و بايد نمازهاى چهار رکعتى را شکسته بخواند، ولى اگر بخواهد در مسجدالحرام نماز بخواند، مخيّر است که نمازهاى چهار رکعتى را تمام يا شکسته بخواند.
مسأله 1082) کسى که قصد اقامت ده روز در مکّه کرده و پس از ده روز مى‌خواهد به عرفات و مشعر و منى برود با توجّه به اين که فاصله عرفات تا مکّه در حال حاضر مسافت شرعى نيست مسأله داراى صورت‌هاى زيادى است که برخى از صور مورد نياز آن به شرح زير است:
1 - در صورتى که بخواهد پس از اعمال حجّ مجدّداً ده روز در مکّه بماند بايد در حال رفت و برگشت و نيز در عرفات و مشعر و منى نماز را تمام بخواند و پس از بازگشت در مکّه نيز نماز را تمام بخواند. و همچنين است اگر نسبت به قصد اقامت مجدّد در مکّه ترديد داشته باشد.
2 - در صورتى که قصد اقامت مجدّد در مکّه را نداشته باشد ولى هنگام حرکت از عرفات - چنانکه غالباً قصد و نيّت حجّاج همين گونه است - قصد انشاى سفر جديد ننمايد بلکه نيّتش اين باشد که به محلّ اقامت خود باز مى‌گردد و سپس از مکّه قصد سفر جديد به شهر و ديارش يا جايى ديگر را مى‌کند، بايد در عرفات و مشعر و منى و رفت و آمد به اين مکانها و نيز در مکّه، نماز را تمام بخواند.
3 - اگر قصد اقامت مجدّد در مکّه را نداشته باشد و از عرفات قصد انشاى سفر کند و اقامت در مکّه به عنوان اقامت در يکى از منازل بين راه در سفر جديد باشد، در رفت و بازگشت و نيز در مقصد و مکّه نمازش شکسته است.
4 - در صورتى که قصد بازگشت به مکّه را داشته باشد ولى اصلاً نسبت به اقامت مجدّد در مکّه و عدم اقامت بى‌توجّه و غافل باشد، بايد نماز را در عرفات و مشعر و منى و رفت و آمد به اين مکانها و نيز در مکّه تمام بخواند.
مسأله 1083) اگر کسى بدون توجّه به اين که بايد پيش از آن که ده روز در مکّه بماند، به عرفات و مشعر و منى برود، قصد اقامت ده روز در مکّه بکند و يک نماز چهار رکعتى را تمام بخواند و بعد متوجّه شود، تا زمانى که در مکّه است نمازش تمام است و از نظر تمام يا شکسته بودن نمازهاى چهار رکعتى در عرفات و منى و مشعر و رفت و آمد به اين مکانها و نيز بازگشت مجدّد به مکّه، حکم صورت قبل را دارد.
مسأله 1084) مسافرى که وارد مدينه منوّره شده و مى‌خواهد ده روز در مدينه بماند اگر از اوّل بداند که براى مدّت کمى مثلاً يک يا دو ساعت براى زيارت اماکن مقدّس به اطراف مدينه تا جايى که کمتر از مسافت شرعى (5/22 کيلومتر) است مى‌رود بايد نماز را تمام بخواند.