احکام دفن ميّت
مسأله :
واجب است ميّت را طورى دفن کنند که بوى او بيرون نيايد و درندگان هم نتوانند بدنش را بيرون آورند و اگر ترس آن باشد که جانور بدن او را بيرون آورد، بايد قبر را محکم کنند.
مسأله :
ميّت را مى‌توان به جاى دفن در بنا يا تابوت گذاشت گرچه دفن او در زمين بهتر است.
مسأله :
ميّت را بايد در قبر به پهلوى راست طورى بخوابانند که جلوى بدن او رو به قبله باشد.
مسأله :
اگر کسى در کشتى بميرد، چنانچه جسد او فاسد نمى‌شود و بودن او در کشتى مانعى ندارد، مى‌توانند صبر کنند تا به خشکى برسند و او را در زمين دفن کنند وگرنه، بايد در کشتى غسلش بدهند و حنوط و کفن کنند و پس از خواندن نماز ميّت چيز سنگينى به پايش ببندند و به دريا بيندازند يا او را در خمره و مانند آن بگذارند و درش را ببندند و به دريا بيندازند و اگر ممکن است بايد او را در جايى بيندازند که فوراً طعمه حيوانات نشود.
مسأله :
اگر بترسند که دشمن قبر ميّت را بشکافد و بدن او را بيرون آورد و گوش يا بينى يا اعضاى ديگر او را ببرد چنانچه ممکن باشد، بايد به طورى که در مسأله پيش گفته شد او را به دريا بيندازند.
مسأله :
دفن مسلمان در قبرستان کفّار و دفن کافر در قبرستان مسلمانان جايز نيست.
مسأله :
دفن مسلمان در جايى که بى‌احترامى به او باشد، مانند جايى که خاکروبه و کثافت مى‌ريزند، جايز نيست.
مسأله :
ميّت را نبايد در جاى غصبى دفن کنند و دفن کردن در جايى که براى دفن کردن وقف نشده مانند مسجد و مدرسه، جايز نيست.
مسأله :
دفن ميّت در قبر مرده ديگر جايز نيست، مگر آنکه قبر کهنه شده و ميّت اوّل به کلى پوسيده شده باشد.
مسأله :
چيزى که از ميّت جدا مى‌شود، گرچه مو و ناخن و دندانش باشد بايد با او دفن شود، و اگر موجب نبش شود، احتياط آن است که جدا دفن شود. و دفن ناخن و دندانى که از انسان زنده جدا مى‌شود مستحب است.
مسأله :
اگر کسى در چاه بميرد و بيرون آوردنش ممکن نباشد بايد در چاه را ببندند و همان جا را قبر او قرار دهند، و در صورتى که چاه مال غير باشد بايد به نحوى او را راضى کنند.
مسأله :
اگر بچّه در رحم مادر بميرد بايد به آسانترين راه او را بيرون آورند و چنانچه ناچار شوند که او را قطعه قطعه کنند اشکال ندارد.
مسأله :
هرگاه مادر بميرد و بچّه در شکمش زنده باشد، گرچه اميد زنده ماندن طفل را نداشته باشند بايد او را بيرون آورند و دوباره شکم را بدوزند.
مسأله :
خوب است قبر را به اندازه قد انسان متوسّط گود کنند و ميّت را در نزديکترين قبرستان دفن نمايند مگر آنکه قبرستان دورتر از جهتى بهتر باشد مثل آنکه مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند يا مردم براى فاتحه اهل قبور بيشتر به آنجا مى‌روند و نيز جنازه را در چند ذرعى قبر زمين بگذارند و تا سه مرتبه کم‌کم نزديک ببرند و در هر مرتبه زمين بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر کنند و اگر ميّت مرد است در دفعه سوّم طورى زمين بگذارند که سر او طرف پايين قبر باشد و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمايند و اگر زن است در دفعه سوّم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند و در موقع وارد کردن پارچه‌اى روى قبر بگيرند و نيز جنازه را به آرامى از تابوت بگيرند و وارد قبر کنند و دعاهايى که دستور داده شده پيش از دفن و موقع دفن بخوانند و بعد از آنکه ميّت را در لحد گذاشتند گره‌هاى کفن را باز کنند و صورت ميّت را روى خاک بگذارند و بالشى از خاک، زير سر او بسازند و پشت ميّت خشت خام يا کلوخى بگذارند که ميّت به پشت برنگردد و پيش از آنکه لحد را بپوشانند دست راست را به شانه راست ميّت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانه چپ ميّت بگذارند و دهان را نزديک گوش او ببرند و بشدت حرکتش دهند و سه مرتبه‌بگويند:
»اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا فُلانَ بْنَ فُلان«.
يعنى »بشنو و بفهم اى فلان فرزند فلان« و بجاى فلان اسم ميّت و پدرش را بگويند مثلاً اگر اسم او محمد و اسم پدرش على است سه مرتبه بگويند:
»اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا مُحَمَّدَبْنَ عَلِىٍّ«.
پس از آن بگويند:
»هَلْ اَنْتَ عَلَى الْعَهْدِ الَّذى فارَقْتَنا عَلَيْهِ مِنْ شَهادَةِ اَنْ لا اِلهَ اِلّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً6 عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَيِّدُ النَّبيّينَ وَ خاتَمُ المُرْسَلينَ وَ اَنَّ عَلِيّاً اَميرُالْمُؤْمِنينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيّينَ وَ اِمامٌ اِفْتَرَضَ اللَّهُ طاعَتَهُ عَلَى الْعالَمينَ وَ اَنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ عَلِىَّ بْنَ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِىَّ بْنَ مُوسى وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ وَ عَلىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ وَ الْقائِمَ الحُجَّةَ الْمَهْدِىَّ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ اَئِمَّةُ الْمُؤْمِنينَ و حُجَجُ اللَّهِ عَلَى الْخَلْقِ اَجْمَعين وَ اَئِمَّتُکَ اَئِمَّةُ هُدىً بِکَ اَبْرارٌ يا فُلانَ بْنَ فُلانٍ«.
] - آيا تو بر پيمانى - که با آن ما را ترک کردى - وفادارى؟ پيمان بر شهادت به اينکه نيست خدايى غير از خداوند متعال، او که يکتاست و شريکى براى او نيست و به اينکه محمد صلى الله وعليه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سيد پيامبران و خاتم آنان است و به اينکه على عليه‌السلام امير مومنان و سيد امامان و امامى است که خداوند متعال، فرمانبردارى از او را بر همه عالميان واجب فرموده است و به اينکه حسن و حسين و على بن الحسين و محمد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمد بن على و على بن محمد و حسن بن على و قائم آل محمد - که درودهاى خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهاى خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پيشروان هدايت و نيکوکارى هستند. [
و بجاى فلان بن فلان، اسم ميّت و پدرش را بگويد و بعد بگويد:
»اِذا اَتاکَ الْمَلَکانِ المُقَرَّبانِ رَسُولَيْنِ مِنْ عِنْدِاللَّهِ تَبارَکَ وَ تَعالى وَ سَئَلاکَ عَنْ رَبِّکَ و عَنْ نَبِيِّکَ وَ عَنْ دينِکَ وَ عَنْ کِتابِکَ وَ عَنْ قِبْلَتِکَ وَ عَنْ اَئِمَّتِکَ فَلا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ وَ قُلْ فى جَوابِهِما اَللَّهُ رَبّى وَ مُحَمَّدٌ 6 نَبِيّى وَ الْاِسلامُ دينى وَ الْقُرانُ کِتابى وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتى وَ أَميرُالمُؤْمِنينَ عَلِىُّ بْنُ اَبيطالِبٍ اِمامى وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ الْمُجْتَبى اِمامى وَ الحُسَيْنُ بْنُ عَلِىٍّ الشَّهِيدُ بِکَرْبَلا اِمامى وَ عَلِىٌّ زَيْنُ الْعابِدينَ اِمامى و مُحَمَّدٌ الْباقِرُ اِمامى وَ جَعْفَرٌ الصَّادِقُ اِمامى، وَ مُوسَى الکاظِمُ اِمامى، وَ عَلِىٌّ الرِّضا اِمامى، وَ مُحَمَّدٌ الْجَوادُ اِمامى، وَ عَلِىٌّ الْهادى اِمامى وَ الْحَسَنُ الْعَسْکَرىُّ اِمامى وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ اِمامى هؤُلاءِ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ اَجْمَعين اَئِمَّتى وَ سادَتى وَ قادَتى وَ شُفَعائى بِهِمْ اَتَوَلّى وَ مِنْ اَعْدائِهِمْ اَتَبَرَّءُ فِى الدُّنْيا وَ الْاخِرَةِ ثُمَّ اعْلَمْ يا فُلانَ‌بْنَ فَلانٍ«.
] - هنگامى که دو فرشته نزديک به خداوند (نکير و منکر) که فرستادگان از جانب خداى متعالند، به سوى تو آمدند و از تو در مورد خدايت و پيامبرت و دينت و کتابت و قبله‌ات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگين نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلى الله وعليه وآله وسلم، پيامبر من و اسلام، دين من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امير مومنان على بن ابى طالب، امام من و حسن بن على، امام من و حسين بن على، امام من و زين العابدين، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسى کاظم، امام من و على رضا، امام من و محمد جواد امام من و على هادى، امام من و حسن عسکرى، امام من و حجّت منتظَر، امام من مى‌باشند، اينان - که درودهاى خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفيعان من مى‌باشند، در دنيا و آخرت به آنان دوستى مى‌ورزم و از دشمنان آنان دورى مى‌جويم، سپس بدان اى فلان فرزند فلان. [
و بجاى فلان بن فُلان اسم ميّت و پدرش را بگويد بعد بگويد:
»اَنَّ اللَّهَ تَبارَکَ وَ تَعالى نِعْمَ الرَّبُّ وَ اَنَّ مُحَمَّداً 6 نِعْمَ الرَّسُولُ وَ اَنَّ أميرَالْمُؤْمِنينَ عَلِىَّ بْنَ اَبيطالِبٍ وَ اَوْلادَهُ الْمَعْصُومينَ الْاَئمَّةَ الاِثْنى عَشَرَ نِعْمَ اَلْاَئِمَّةُ وَ اَنَّ ما جاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ6 حَقٌّ وَ اَنَّ الْمَوْتَ حَقٌّ وَ سُؤالَ مُنْکَرٍ وَ نَکيرٍ فِى الْقَبْرِ حَقٌّ وَالْبَعْثَ حَقٌّ وَ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّراطَ حَقٌّ وَالْميزانَ حَقٌّ وَ تَطائُرَ الْکُتُبِ حَقٌّ وَ اَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النّارَ حَقٌّ وَ اَنَّ السّاعَةَ اتِيَةٌ لا رَيْبَ فيها وَ اَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِى الْقُبُورِ«.
] - بدرستى که خداوند متعال، بهترين پروردگار و محمد صلى الله وعليه وآله وسلم، بهترين پيامبر و امير مومنان على بن ابى طالب و فرزندان معصوم او يعنى دوازده امام، بهترين امامان هستند و آنچه را محمد صلى الله وعليه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکير در قبر حقّ است و برانگيخته شدن (براى روز قيامت)، حقّ است و رستاخيز، حقّ است و صراط، حقّ است و ميزان (اعمال)، حقّ است و تطاير کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قيامت)، خواهد آمد و هيچ ترديدى در آن نيست و به تحقيق خداوند متعال کسانى را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگيخت. [
پس بگويد:
»اَفَهِمْتَ يا فُلانُ«.
يعنى »آيا فهميدى اى فلان؟« و بجاى فلان اسم ميّت را بگويد، پس از آن بگويد:
»ثَبَّتَکَ اللَّهُ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ وَ هَداکَ اللَّهُ اِلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ عَرَّفَ اللَّهُ بَيْنَکَ وَ بَيْنَ اَوْلِيائِکَ فِى مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ«.
] - خداوند تو را بر قول ثابت، پايدار فرمايد و به راه مستقيم هدايت فرمايد و بين تو و امامان تو در جايگاهى از رحمتش، شناخت ايجاد فرمايد. [
پس بگويد:
»اَللَّهُمَّ جافِ الْاَرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ اصْعَدْ بِرُوحِهِ اِلَيْکَ وَ لَقِّهِ مِنْکَ بُرْهاناً اَللَّهُمَّ عَفْوَکَ عَفْوَکَ«.
] - خداوندا زمين را از دو پهلوى او گشاده گردان و روح او را بسوى خودت بالا بر و او را با برهانى از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست مى‌کنيم) عفو تو را، عفو تو را. [
مسأله :
خوب است کسى که ميّت را در قبر مى‌گذارد، با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پاى ميّت از قبر بيرون بيايد و غير از خويشان ميّت کسانى که حاضرند، با پشت دست خاک بر قبر بريزند و بگويند:
»اِنَّا للَّهِ وَ اِنَّا اِلَيْهِ راجِعُونَ«.
اگر ميّت زن است کسى که با او محرم مى‌باشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمى نباشد خويشانش او را در قبر بگذارند.
مسأله :
خوب است قبر را مربع يا مربع مستطيل بسازند و به اندازه چهار انگشت از زمين بلند کنند و نشانه‌اى روى آن بگذارند که اشتباه نشود و روى قبر آب بپاشند و بعد از پاشيدن آب کسانى که حاضرند دستها را بر قبر بگذارند و انگشتها را باز کرده در خاک فرو برند و هفت مرتبه سوره مبارکه قدر را بخوانند و براى ميّت طلب آمرزش کنند و اين دعا را بخوانند:
»اَللَّهُمَّ جافِ الْاَرْضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ أَصْعِدْ اِلَيْکَ رُوحَهُ وَ لَقِّهِ مِنْکَ رِضْواناً وَ اَسْکِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ ما تُغْنيهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِواکَ«.
] - خداوندا زمين را از دو پهلوى او گشاده گردان و روح او را بسوى خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشايش خودت آرام فرما، رحمتى که بوسيله آن از مهربانى هر کس ديگرى بى نياز گردد. [
مسأله :
پس از رفتن کسانى که تشييع جنازه کرده‌اند مستحب است ولىّ ميّت يا کسى که از طرف ولىّ اجازه‌دارد دعاهايى را که‌دستور داده‌شده به ميّت تلقين کند.
مسأله :
بعد از دفن مستحب است صاحبان عزا را سر سلامتى دهند ولى اگر مدّتى گذشته است که به واسطه سر سلامتى دادن مصيبت يادشان مى‌آيد ترک آن بهتر است و نيز مستحب است تا سه روز براى اهل خانه ميّت غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.
مسأله :
مستحب است انسان در مرگ خويشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت ميّت را ياد مى‌کند بگويد:
»اِنَّا للَّهِِ وَ اِنَّا اِلَيْهِ راجِعُونَ«.
يعنى »به تحقيق ما از خدائيم و به تحقيق ما بسوى او در حال بازگشت هستيم«.
و براى ميّت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
مسأله :
جايز نيست انسان در مرگ کسى صورت و بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند.
مسأله :
پاره کردن يقه در مرگ غير پدر و برادر جايز نيست.
مسأله :
اگر مرد در مرگ زن يا فرزند يقه يا لباس خود را پاره کند يا اگر زن در عزاى ميّت صورت خود را بخراشد به طورى که خون بيايد يا موى خود را بکند، بايد ده فقير را طعام دهد و يا آنها را بپوشاند و اگر نتواند بايد سه روز روزه‌بگيردبلکه اگر خون هم‌نيايد بنابر احتياطواجب به اين دستورعمل‌نمايد.
مسأله :
احتياط واجب آن است که در گريه بر ميّت صدا را خيلى بلند نکنند.