گفتار در احکام مسافر

گفتار در احکام مسافر

در سابق گذشت که از مسافر بعد از تحقق شرائطى دو رکعت از نماز ظهر و عصر و عشائش ساقط مى شود اينک بايد دانست که نافله ظهر و عصر او نيز از او ساقط مى شود و بقيه نافله ها به اعتبار خود باقى است و احتياط آن است که نماز نافله وتيره را به نيت رجاء ( يعنى به اميد ثواب ) بخواند.

مساءله 1 - اگر مسافر بعد از تحقق شرائط قصر اشتباها نماز را تمام بخواند در صورتى که حکم مسافر را مى دانسته و نيز مى دانسته که خودش مسافر هست نمازش باطل و اعاده آن در وقت و در خارج وقت واجب است و اگر باصل حکم جاهل بوده و نمى دانسته که مسافر بايد نماز را شکسته بخواند اعاده بر او واجب نيست تا چه رسد به قضاء در خارج وقت و اگر اصل حکم را مى دانسته لکن نسبت به بعضى از خصوصيات جاهل بوده مثلا نمى دانسته که رفتن چهار فرسخ با قصد برگشتن باعث شکسته شدن نماز و روزه است و يا نمى دانسته کسى که شغلش مسافرت است اگر ده روز و يا بيشتر در منزل خود بماند و شغل خود را در اين مدت تعطيل کند در اولين سفرى که مى کند بايد نمازش را بشکند و يا خصوصيات ديگر را نمى دانسته و نماز را تمام خوانده واجب است نمازى را که اشتباهى خوانده در وقت اعاده و در خارج وقت قضاء کند.

و همچنين است آن کسى که اصل حکم را مى داند ولى موضوع را نمى داند مثلا خيال کند مقصدى که در پيش دارد هشت فرسخ نيست و در نتيجه نمازرا تمام بخواند با اينکه هشت فرسخ بوده و اما کسى که فراموش کرده که مسافر است و اشتباها نماز را تمام خوانده اگر در وقت بيادش بيايد که مسافر است بايد دوباره نماز را شکسته اعاده کند و اما اگر در خارج وقت بيادش بيايد قضاء آن واجب نيست .

مساءله 2 - آنچه درباره نماز در مسئله اول گفتيم درباره روزه نيز - بنابراقوى - جارى است يعنى روزه مکلف در سفر با علم و عمد باطل است و با جهل به اصل حکم صحيح است و با جهل به خصوصيات مسئله و جهل به موضوع صحيح نيست .

بله در مسئله فراموش کردن اينکه مسافر است با نماز فرق دارد در نماز گفتيم در داخل وقت اعاده اش واجب است و در خارج وقت قضائش ‍ واجب نيست ولى در روزه که اعاده در وقت تصور ندارد در خارج وقت قضائش واجب است .

مساءله 3 - کسى که وظيفه اش تمام است اگر نماز را شکسته بخواند نمازش در هر حال باطل است حتى جاهلى که اصل حکم را نمى داند يعنى نمى داند که مقيم بايد تمام بخواند.

مساءله 4 - اگر مسافر فراموش کند که مسافر است و در بين نماز متوجه شود اگر اين توجهش قبل از داخل شدن در رکوع رکعت سوم باشد نماز را دو رکعتى تمام مى کند و صحيح است و اگر بعد از آن متوجه شود نمازش باطل است و در وسعت وقت واجب است آن را اعاده کند هرچند که بيش از يک رکعت از وقت باقى نمانده باشد.

مساءله 5 - اگر وقت نماز فرا رسد و شخص حاضر باشد (يعنى در وطن و يا در محل اقامه باشد) و بمقدار اينکه يک نماز چهار رکعتى بخواند از اول وقت بگذرد و نماز نخوانده در اواخر وقت سفر کند و از حد ترخص بگذرد بايد در وقت نماز شکسته بخواند ولکن ترک احتياط بخواندن چهار رکعتى نيز سزاوار نيست و اگر عکس اين مسئله پيش آيد يعنى در حالى که در سفر است وقت نماز فرا برسد و او قبل از آن که نماز را بخواند بوطن برسد و وقت هم باقى باشد بايد تمام بخواند و احتياط آن است که شکسته هم بخواند.

مساءله 6 - اگر نماز در حضر قضاء شود واجب است آن را چهار رکعتى قضاء کند هرچند که در هر حال انجام قضاء آن در سفر باشد همچنانکه عکس ‍ مسئله نيز همينطور است يعنى اگر در سفر نمازى که بايد شکسته بخواند از او قضاء شود بايد قضاء آن را دو رکعتى بجاى آورد هرچند که هنگام انجام آن در حضر باشد.

مساءله 7 - اگر نماز کسى فوت شود و او در اول وقت حاضر و در آخر وقت مسافر و يا برعکس در اول مسافر و در آخر حاضر باشد اقوى اين است که در قضاء آن مراعات حال فوت را که آخر وقت نماز است بنمايد يعنى در فرض اول دو رکعتى قضاء کند و در فرض دوم چهار رکعتى لکن ترک احتياط بجمع بين قصر و اتمام سزاوار نيست .

مساءله 8 - مسافر در چهار محل اگر قصد اقامه نکرده باشد مخير است بين قصر و اتمام و آن چهار محل عبارتست از:

1 - مسجد الحرام

2 - مسجد النبى صلى الله عليه وآله

3 - مسجد کوفه

4 - حائر ابى عبدالله الحسين صلوات الله عليه ولى تمام خواندن افضل است .

و اما در اينکه شهر مکه و شهر مدينه در اين حکم ملحق باشد به آن دو مسجد محل تاءمل است و احتياط بخواندن شکسته ترک نشود و ساير مساجد و مشاهد حکم اين چهار مکان را ندارد و در اين چهار مسجد فرقى نيست بين صحن و شبستان و پشت بام و نقاط گود مسجد مانند بيت الطشت که محل گودى است در مسجد کوفه .

و اما در حائر حسينى اقوى اين است که همه روضه شريفه داخل در حائر است در نتيجه از طرف سر مقدس تا پنجره متصل به رواق و از طرف پا تا درب متصل به رواق و از پشت سر تا حد مسجد داخل در حائرند بلکه داخل بودن خود مسجد و رواق شريف در حائر حسينى على مشرفها السلام خالى از قوت نيست لکن خوبست که احتياط را ترک ننموده نماز را در آن شکسته بخواند.

مساءله 9 - تخيير در اين چهار مکان مقدس استمرارى است باين معنا که اگر مکلف به نيت قصر وارد نماز شد مى تواند در نيت خود عدول نموده نماز را چهار رکعتى بخواند و همچنين بعکس يعنى اگر تصميم گرفته نماز را چهار رکعتى بخواند مى تواند در صورتى که بيش از دو رکعت نخوانده در دو رکعتى سلام بدهد بلکه اصلا مى تواند در نماز چهار رکعتى فقط نيت نماز ظهر مثلا با عصر کند و نيت دو رکعتى و چهار رکعتى نکند سر دو رکعتى اگر خواست سلام بدهد و اگر خواست دو رکعت ديگر بخواند.

مساءله 10 - در مسئله تخييرروزه مانند نماز نيست و مکلف در آن مخيير نيست بنابراين نمى تواند در اين چهار مکان شريف روزه بگيرد مگر آن که قصد اقامت ده روز يا بيشتر کند و يا اگر تکليفش روشن نيست و مردد است اين ترديد تا سى روز طول بکشد آن وقت است که تکليفش اتمام است و بايد روزه بگيرد.

مساءله 11 - مستحب است دنبال هر نمازى که شکسته مى خواند سى بار بگويد: ( سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر) .