آيا مى دانيد كه اسلام
براى خريد و فروش، هم احكام خاصى دارد؟
آيا تاكنون پيش آمده
است كه پس از خريد چيزى و آمدن به خانه پشيمان شده باشيد؟
آيا مى دانيد، كه فروشنده
با خريدار چگونه بايد رفتاركند، و خريدار نيز با فروشنده؟
و آيا مى دانيد كه كم
فروشى و گرانفروشى و نپرداختن قيمت كالا در اسلام از زشترين كارهاست؟
گرچه در كتابهاى آينده
با مسائل خريد و فروش بيشتر آشنا خواهيد شد ولى در اينجا نيز به برخى از احكام آن اشاره
مى كنيم.
1 ـ ياد گرفتن احكام
خريد و فروش به مقدارى كه به آن نياز داريم واجب است.
2 ـ خريدو فروش و اجاره
دادن خانه يا وسيله اى ديگر براى استفاده حرام (مثلاً قاچاق فروشى) حرام است.
3 ـ خريد و فروش نجس
مانند؛ مشروبات الكلى و چيزهايى مُضّر مانند؛ مواد مخدّر حرام است.
4 ـ خريد و فروش، نگهدارى،
نوشتن، خواندن و درس دادن كتابها و مجلات گمراه كننده حرام است.
5 ـ خريد و فروش نوارهاى
مبتذل و گمراه كننده حرام است.
6 ـ فروختن جنسى كه
با چيز ديگر مخلوط شده است، در صورتى كه آن چيز معلوم نباشد و فروشنده هم به خريدار
نگويد، حرام است، مثلاً شير را با آب مخلوط كند و بفروشد.
7 ـ در معامله، بايد
خصوصيات جنسى كه خريد و فروش مى كنند معلوم باشد، و اگر عيبى دارد كه پنهان است، بايد
به مشترى بگويد.
8 ـ خريد و فروش دو
كالاى همجنس كه با وزن يا پيمانه فروخته مى شود، به زيادتر «ربا» و حرام است؛ مثلاً
يك تن برنج بدهد و يك تن و 200 كيلو بگيرد.
9 ـ مستحب است فروشنده
در قيمت اجناس، بين مشتريها فرق نگذارد.
10 - قسم خوردن در خريد
و فروش اگر راست باشد مكروه و اگر دروغ باشد حرام است.
11 ـ اگر خريدار متوجه
شود گول خورده است يا آنچه خريده است سالم نيست، مى تواند چيزى را كه خريده است پس
بدهد و پولش را بگيرد ولى وقتى كه متوجه شد، اگر بخواهد پس بدهد بايد زودتر اين كار
را بكند.
اجـاره
اگر مغازه يا منزل يا
ماشين يا هرچيز ديگرى كه به اجاره داده مى شود. اين شرايط بايد مراعات شود :
معين باشد، پس اگر بگويد يكى از اتاقهاى اين خانه را به تو اجاره مى
دهم صحيح نيست.
مستأجر بايد آن را ببيند يا خصوصيات آن را به طورى بگويند كه كاملاً
معلوم باشد.
مدت استفاده بايد كاملاً مشخص شود - مثلاً «يك ماه» يا «يك سال».
چند مسأله
:
1 - اگر صاحب مال، چيزى
را كه اجاره داده تحويل دهد ولى مستأجر تحويل نگيرد يا تحويل بگيرد ولى از آن استفاده
نكند، بايد اجاره بها را بپردازد.
2 - مستأجر بايد سر
موعد مقرر مال مورد اجاره را تحويل دهد.
3 - مالك نمى تواند
قبل از موعد مقرر مال را از مستأجر بگيرد.
4 - اگر خانه يا دكانى
را اجاره كند و صاحب آن شرط كند كه فقط خودش از آن استفاده كند، مستأجر نمى تواند آن
را به ديگرى اجاره دهد.
قَـرض
قرض دادن از كارهاى
مستحبى است كه در قـرآن و روايات، راجـع به آن سفـارش فراوان شده است و قـرض دهنـده
در روز قيامت پاداش بسيارى خواهد داشت.
اقسام قرض
1 - مدت دار: يعنى هنگام
قرض دادن مشخص شده است كه قرض گيرنده چه موقع بدهى را بپردازد.
2 - بدون مدت: قرضى
كه زمان پرداخت، در آن مشخص نشده است.
احكام قرض
1 - اگر قرض مدت دار
باشد، بنابر احتياط، طلبكار نمى تواند پيش از تمام شدن آن مدت، طلب خود را درخواست
كند.
2 - اگر قرض مدت دار
نباشد، طلبكار هر وقت بخواهد، مى تواند طلب خود را درخواست كند.
3 - اگر طلبكار، طلب
خود را درخواست كند؛ چنانچه بدهكار بتواند بدهى خود را بدهد، بايد فوراً بپردازد و
اگر تأخير بيندازد، گناهكار است.
4 - اگر قرض دهنده شرط
كند كه پس از مدتى، مثلاً يكسالِ ديگر، زيادتر بگيرد، و يا كارى براى او انجام دهد،
رِبا و حرام است، مثلاً يكصد هزار تومان بدهد و شرط كند كه پس از يك سال، يكصد و بيست
هزار تومان بگيرد.
5 - اگر قرض دهنده شرط
نكرده باشد كه زيادتر بگيرد ولى خود بدهكار زيادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد، اشكال
ندارد، بلكه مستحب است.
پـرسـش ؟
1 - براى خريد و فروش
حرام، سه مثال بزنيد.
2 - رباى در خريد و
فروش را توضيح داده و براى آن دو مثال بياوريد.
3 - قسم خوردن در معامله
چه حكم دارد؟
4 - آيا در اجاره، مستأجر
حتماً بايد چيزى را كه اجاره مى كند، ببيند؟
5 - در چه صورتى اگر
قرض گيرنده زيادتر از آنچه گرفته است به طلبكار بدهد حرام نمى باشد؟