5- قربانى
مسأله 287- دومين واجب منى، قربانى است و از همه بهتر شتر و متوسط آن گاو و کمترين آن گوسفند است و تنها
[148]
بر کسانى واجب است که حجّ تمتّع به جا مى آورند و بر غير آنها واجب نيست.
مسأله 288- احتياط واجب آن است که يک قربانى فقط براى يک نفر باشد، حتّى در حال ضرورت. و اگر چند نفر فقط قادر بر يک قربانى باشند احتياط آن است که هم قربانى کنند و هم روزه اى را که بعداً اشاره خواهيم کرد به جا آورند. ولى در قربانيهاى مستحب که روز عيد قربان انجام مى شود مانعى ندارد عدّه اى يک قربانى کنند هر چند هفتاد نفر باشند.
مسأله 289- بهتر است قربانى را روز عيد ذبح کنند; ولى تأخير آن تا روز سيزدهم نيز جايز است.
مسأله 290- اگر به خاطر عذرى و يا بدون عذر و از روى عمد قربانى را تأخير انداخت واجب است تا آخر ذى الحجّه انجام دهد و اگر انجام نداد بايد نائب بگيرد تا سال بعد در همان ايّام عيد و در همانجا انجام دهد.
مسأله 291- حيوان قربانى بايد شرايط زير را داشته
[149]
باشد، از نظر سن، شتر قربانى حدّاقل 5 سال تمام، و گاو 2 سال تمام و گوسفند يک سال تمام داشته باشد. (بنا بر احتياط واجب.)
2- چشم آن سالم باشد و گوش آن بريده نباشد و دست و پاى آن نيز لنگ نباشد. (لنگى مختصر عيب ندارد) شاخ درونى آن شکسته نباشد. امّا اگر شاخ بيرونى شکسته باشد ضررى ندارد.
مسأله 292- هرگاه گوش حيوان را براى نشانه و علامت مقدارى چاک داده يا سوراخ کرده، يا کمى از آن بريده باشند ضررى ندارد.
مسأله 293- چنانچه نوعى از آن حيوانات در اصل خلقت بى شاخ يا بى دم يا بدون گوش باشد ضررى براى قربانى ندارد.
مسأله 294- حيوان خصىّ و اخته شده (حيوانى که تخم آن را کشيده باشند) براى قربانى جايز نيست; ولى اگر آن را کوبيده يا رگ آن را از کار انداخته باشند اشکالى ندارد.
[150]
مسأله 295- شرط سوم اين است که آن حيوان لاغر نباشد، همين اندازه که مردم بگويند لاغر نيست، کافى است، بلکه اگر ظاهراً لاغر است ولى بر کليه هاى آن مقدارى چربى وجود داشته باشد کفايت مى کند.
مسأله 296- بعيد نيست قول فروشنده در مورد سنّ حيوان يا اخته نبودن و ساير امور پنهانى، که خريدار نمى تواند آن را تشخيص دهد، مقبول باشد.
مسأله 297- هرگاه حيوانى را که به ظاهر چاق است خريدارى کرد و بعد از ذبح کردن يا بعد از خريدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شد لاغر است، کافى است. همچنين اگر به گمان اين که لاغر است خريدارى کرد و بعد معلوم شد چاق است کفايت مى کند، خواه قبل از ذبح باشد يا بعد از ذبح.
مسأله 298- هرگاه حيوانى را که به ظاهر ناقص نيست خريدارى کرد و بعد از ذبح و يا بعد از خريدارى و پرداخت پول فهميد که ناقص است آن حيوان کفايت مى کند،
[151]
هرچند احتياط مستحب آن است که به آن حيوان قناعت نکند.
مسأله 299- مستحبّ است قربانى را سه قسمت کند. يک سوم آن را براى خود بردارد و يک سوم را در راه خدا صدقه بدهد و يک سوم را به دوستان و مؤمنان هديه نمايد; ولى دادن بخشى از آن به فقرا واجب است; امّا خوردن چيزى از آن واجب نمى باشد.
مسأله 300- هرگاه در منى مستحقّينى نباشند مى توان گوشت قربانى را به خارج از منى و حتّى خارج از حجاز برد و به فقراى مسلمين رساند، امّا وکالت گرفتن از بعضى از مستحقّين و يا مؤمنين براى قبول کردن سهم فقرا و يا سهم هديه مؤمنان و رها کردن در آنجا، هرچند مطابق احتياط است، امّا واجب نيست. همانگونه که خوردن از آن نيز واجب نيست، هرچند موافق احتياط است.
مسأله 301- لازم نيست تقسيم به سه قسمت، به طور مساوى باشد.
[152]
مسأله 302- احتياط آن است که تا افراد نيازمند در منى پيدا شوند گوشت قربانى را از منى خارج نکنند و در صورتى که پيدا نشود، جايز است.
مسأله 303- گوشت قربانى را به همه فقراء مسلمين اعم از شيعه و اهل سنّت مى توان داد; ولى دادن به غير مسلمانان و ناصبيها اشکال دارد.
مسأله 304- هرگاه تا موقع بازگشت از مراسم حج دسترسى به قربانى پيدا نکند، ولى پول قربانى داشته باشد آن را نزد شخص مطمئنّى مى گذارد که تا پايان ذى الحجّه گوسفندى خريدارى کرده و براى او قربانى کند اگر ممکن است در منى و اگر ممکن نيست در خود مکّه، و چنانچه تا پايان ذى الحجّه ممکن نشود بايد در ذى الحجّه سال آينده قربانى کند و اگر شخص مطمئنّى در آنجا نيابد مى تواند در سال آينده از بعضى از حجّاج مطمئن خواهش کند که از طرف او خريدارى کرده، قربانى کند.
مسأله 305- احتياط آن است که قربانى کننده، پوست
[153]
حيوان قربانى و مانند آن را نفروشد و اگر براى استفاده خود نگهدارد، به اندازه پول آن به فقرا دهد.
مسأله 306- قربانى کردن در قربانگاههاى موجود کافى است، هرچند معروف اين است که در حال حاضر همه آنها در خارج از محدوده منى است، و لازم نيست مخفيانه در گوشه اى از منى قربانى کنند يا براى روزهاى بعد بگذارند.
مسأله 307- مسلمانان بايد کارى کنند که از گوشتهاى قربانى استفاده شود و از بين نرود و مجبور به دفن کردن يا سوزاندن آن نشوند، زيرا اين کار اسراف است و حرام و مخالف دستورهاى اسلام است. و چنانچه مستحقّينى در منى يافت نشوند بايد آن را به ساير کشورها برد و به فقرا و مؤمنان داد و چنانچه هزينه اى براى اين کار لازم باشد بايد حکومت اسلامى يا مردم آن را بپردازند.
مسأله 308- استفاده از وسايل ماشينى براى ذبح حيوانات مانعى ندارد; ولى شرايط شرعى ذبح، مانند رو به قبله بودن و بسم اللّه گفتن و غير آن بايد رعايت شود (چنان
[154]
که در توضيح المسائل اشاره کرده ايم).
مسأله 309- چنانچه بعد از تلاش و کوشش لازم راهى براى استفاده از گوشتهاى قربانى پيدا نشود و مجبور به نابود کردن آنها شوند در اين صورت بايد موقّتاً از قربانى کردن در منى صرف نظر کرد و پول آن را کنار گذاشت تا هنگام بازگشت در محلّ خود قربانى کند و طبق دستور آن عمل نمايد. و اگر مسؤولين سازمانهاى مورد اعتماد بپذيرند که قربانى را طبق آداب شيعه در آنجا ذبح کرده و گوشت آن را براى محرومين مناطق ديگر بفرستند، قربانى در منى اولويّت دارد.
مسأله 310- در فرض مسأله قبل بايد قربانى را در باقيمانده ذى الحجّه انجام دهد و يا اگر بازگشت او به طول مى انجامد نائب بگيرد. و چنانچه در ماه ذى الحجّه آن سال موفّق نشد بايد در ايّام عيد قربان سال آينده انجام دهد.
مسأله 311- قربانى را مى توان شخصاً ذبح نمود يا به ديگرى نيابت داد و در هر صورت نيّت را خود حاجى
[155]
مى کند و لازم نيست نائب دقيقاً شناخته شده باشد، بلکه شناخت او اجمالاً کافى است. و نيز لازم نيست ذبح کننده شيعه باشد، بلکه تمام کسانى که ذبيحه آنها پاک و حلال است مى توانند ذبح کنند; هرچند شيعه بودن بهتر است.
مسأله 312- لازم نيست وکيل نام کسى را که براى او قربانى مى کند بر زبان جارى سازد (هرچند نام بردن بهتر است) حتّى اگر از روى اشتباه نام شخص ديگرى را ببرد ضرر ندارد و براى موکّل اصلى واقع مى شود.