فصل سوّم: نماز طواف

فصل سوم: نماز طواف

سوّمين عمل عمره، نماز طواف است که بايد پس از طواف بجا آورده شود. نماز طواف، مثل نماز صبح و دو رکعت است.

مسأله 667) نماز طواف بايد بلا فاصله پس از طواف بجا آورده شود. يعنى طورى که عرفاً گفته شود، نماز پس از طواف انجام گرفته است. در هر رکعت از نماز طواف، پس از حمد، هر سوره‌اى از قرآن بجز سوره‌هايى که سجده واجب دارد را مى‌توان خواند، ولى مستحبّ است در رکعت اوّل پس از حمد، سوره "قل هو اللّه" و در رکعت دوّم سوره "قل يا ايها الکافرون" خوانده شود.

مسأله 668) حمد و سوره نماز طواف را مى‌توان بلند مثل نماز صبح و مغرب يا آهسته مانند نماز ظهر و عصر خواند.

مسأله 669) اگر در نماز طواف در تعداد رکعت‌هايى که بجا آورده شک کند، نمازش باطل است و بايد آن را اعاده کند.

مسأله 670) اگر در نماز طواف، پس از آن که در تعداد رکعات آن نماز طواف

شک کرد، با حالت شک نماز را ادامه داد و بعد به يک طرف يقين پيدا کرد صحّت نمازش محلّ اشکال است و احتياطاً بايد آن را اعاده کند.

مسأله 671) اگر به تعداد رکعت‌هاى نماز طواف ظنّ و گمان داشته باشد، بعيد نيست که ظنّ او معتبر باشد و بتواند به ظنّ و گمان خود عمل کند، ولى در مورد ظنّ به افعال نماز، احتياط ترک نشود.

مسأله 672) احکام گوناگون نماز طواف، همان احکام نمازهاى واجب روزانه است.

مسأله 673) نماز طواف بايد در پشت مقام ابراهيم‌عليه السلام بجا آورده شود به گونه‌اى که مقام ابراهيم‌عليه السلام بين او و کعبه قرار گيرد و بهتر است هرچه ممکن است به مقام نزديکتر باشد ولى نبايد مزاحم ديگران شود و هرجا که عرفاً "پشت مقام" صدق کند، کافى است.

مسأله 674) اگر به علّت زيادى جمعيّت نتواند پشت مقام ابراهيم‌عليه السلام نماز بخواند، بايد در يکى از دو سمت مقام نماز بخواند و اگر اين نيز ممکن نيست در هر جاى مسجدالحرام که نماز بخواند کافى است و لازم نيست منتظر بماند تا پشت مقام، خلوت شود.

مسأله 675) کسى که به علّت ازدحام جمعيّت نماز طواف را در جاى ديگرى از مسجدالحرام و در غير از پشت مقام ابراهيم‌عليه السلام بجا آورده، هرگاه عذرش برطرف شود، در صورتى که عذر تا پس از فوت موالات عرفى ميان طواف و نماز همچنان باقى بوده، لازم نيست نماز را اعاده کند.

مسأله 676) نماز طواف مستحبّ را حتّى در حال اختيار مى‌توان در هر جاى مسجدالحرام بجا آورد، بلکه برخى از فقها فرموده‌اند مى‌توان عمداً آن را ترک نمود. و رعايت حال ديگر حجّاج مخصوصاً هنگام ازدحام، بسيار مطلوب و مناسب است.

مسأله 677) اگر کسى نماز طواف واجب را فراموش کند بايد هرگاه يادش آمد آن را به همان کيفيّت و پشت مقام ابراهيم‌عليه السلام بجا بياورد.

مسأله 678) اگر در ميانه سعى بين صفا و مروه يادش بيايد که نماز طواف را فراموش کرده، بايد سعى را رها کند و نماز طواف را بخواند و سپس سعى را از همان جا که رها کرده، تمام کند.

مسأله 679) کسى که نماز طواف را فراموش کرده و ساير اعمال پس از آن را انجام داده، هرگاه نماز طواف را بجا آورد کافى است و اعاده ساير اعمال لازم نيست، هرچند احتياط مستحبّ آن است که اعمال پس از نماز طواف را هم اعاده کند.

مسأله 680) کسى که نماز طواف را فراموش کرده، در صورتى که برگشتن به مسجدالحرام برايش مشکل نباشد، بايد برگردد و نماز را در مسجدالحرام و پشت مقام ابراهيم‌عليه السلام بجا آورد، ولى اگر برگشتن برايش مشکل باشد بايد هر کجا که يادش آمد نماز را بخواند، اگر چه در شهرى ديگر باشد و بازگشتن به حرم - اگرچه آسان باشد - لازم نيست.

مسأله 681) اگر کسى نماز طواف را بجا نياورد و بميرد بر پسر بزرگش واجب است که نماز را از طرف پدرش انجام دهد.

مسأله 682) در مسايل مربوط به نماز طواف، جاهل به مسأله و ناسى يعنى فراموش کار يکسان هستند و هر دو يک حکم را دارند.

مسأله 683) بر هر مکلّفى واجب است نماز را ياد بگيرد و قرائت و ذکرهاى واجب نماز را اصلاح کند تا تکليف الهى خود را به طور صحيح انجام دهد. اين وظيفه در مورد کسى که مى‌خواهد حجّ يا عمره بجا بياورد، اهميّت بيشترى پيدا مى‌کند؛ چون بنابر نظر برخى از فقها اگر نماز طواف صحيح انجام نگيرد، عمره و حجّ باطل مى‌شود. وبنابراين رأى، علاوه بر آن که ذمّه‌اش از حجّت‌الاسلام برى‌ء نمى‌شود، ممکن است در احرام باقى بماند و محرّمات احرام و از آن جمله امور جنسى بر او حلال نشود.

مسأله 684) صحّت جماعت در نماز طواف براى کسى که قرائت صحيح دارد، محلّ اشکال است؛ ولى اگر کسى نتواند قرائت يا ذکرهاى واجب نماز طواف را ياد بگيرد بايد خودش هر طور مى‌تواند نماز را بخواند و بنابر احتياط واجب به کسى که نماز را صحيح مى‌خواند نيز اقتدا کند و کسى را هم نايب بگيرد تا از طرف او نماز طواف را بجا بياورد.

مسأله 685) اگر کسى از روى بى مبالاتى در ياد گرفتن و اصلاح قرائت و ذکرهاى واجب نماز کوتاهى کند و در نتيجه، وقت تنگ شود، به علّت ترک واجب، گناهکار است و بايد نماز طواف را هر طور که مى‌تواند بخواند و به احتياطى که در مسأله پيش گفته شد نيز عمل نمايد.

مسأله 686) نماز طواف را در هر وقتى مى‌توان بجا آورد. ولى اگر وقت آن با وقت نمازهاى واجب روزانه برخورد نمايد، به گونه‌اى که اگر بخواهد نماز طواف را بخواند، وقت نماز واجب روزانه فوت مى‌شود، بايد اوّل نماز واجب روزانه را بجا بياورد.

مسأله 687) امامى که انسان در نماز طواف به او اقتدا مى‌کند، لازم نيست حتماً نماز طواف بخواند؛ بلکه امام هر نماز واجبى را که بخواند مى‌توان به او اقتدا کرد.

مسأله 688) چنانکه در مسايل مربوط به نيابت نيز گذشت کسانى که نمى‌توانند حمد و سوره و ذکرهاى واجب نماز را به طور صحيح ادا کنند نمى‌توانند از طرف ديگرى حتّى به طور تبرّعى و مجّانى نايب شوند.

مسأله 689) کسى که نمى‌تواند کلمات نماز را به طور صحيح ادا کند هرگاه بدون توجّه به اين مسأله نايب شود و پس از احرام بستن متوجّه شود که نمى‌تواند نايب شود، براى خارج شدن از احرام احتياط آن است که نماز را به نيّت مافى‌الذّمّه از طرف خود يا نايب بجا آورد و آن را به جماعت نيز بخواند و نايب هم بگيرد و سعى و تقصير را نيز به قصد مافى‌الذّمّه انجام دهد و اگر در احرام حجّ باشد، طواف نساء را هم انجام دهد و منوب‌عنه بايد براى برائت ذمّه‌اش نايب بگيرد.

مسأله 690) کسى که مطمئن بوده قرائت و ذکرهاى واجبى که در نماز مى‌گويد، صحيح است و نمازهاى طواف عمره و حجّ را خوانده و بعد متوجّه شده قرائت يا ذکرهاى واجب را به طور صحيح ادا نکرده، حجّ و عمره‌اش صحيح است، ولى بايد نمازهاى طواف را با مراعات ترتيب، اعاده نمايد.

مسأله 691) کسى که نمى‌تواند نماز را درست بخواند، مى‌تواند براى انجام عمره مستحبّى محرم شود، ولى علاوه بر آن که خودش نماز را مى‌خواند، احتياطاً بايد نماز را به جماعت صحيح هم بخواند و نايب هم بگيرد.

مسأله 692) کسى که محرم به احرام عمره تمتّع يا عمره مفرده وارد مکّه شده و نمى‌تواند نماز طواف را به طور صحيح بخواند اگر بتواند نمازش را تصحيح کند، بايد حتّى اگر تا آخر وقت هم طول بکشد، نمازش را تصحيح کند و سپس طواف و نماز را انجام دهد و همين طور است در طواف حجّ و طواف نساء.

مسأله 693) اگر کسى پس از طواف عمره، از روى فراموشى يا ندانستن مسأله بى آن که نماز طواف و سعى را بجا بياورد، تقصير نمايد، بايد نماز و سعى را انجام دهد و احتياطاً تقصير را هم اعاده نمايد.

مسأله 694) کسى که نماز طواف را در جايى غير از مقام ابراهيم‌عليه السلام بجا آورده و با اعتقاد به درستى آن، بقيّه اعمال را انجام داده، اگر نماز را اعاده کند، کافى است.

مسأله 695) اگر پشت مقام ابراهيم‌عليه السلام دو طبقه شود يا زيرزمين حفر کنند نماز خواندن در طبقه بالا يا زيرزمين در صورتى صحيح است که عرفاً بر آن‌جا "پشت مقام" صدق کند.

مسأله 696) اگر کسى نماز طواف را اشتباهاً در حجراسماعيل‌عليه السلام بجا آورد، بايد آن را اعاده کند.

مسأله 697) اگر کسى نماز طواف را بدون طهارت بجا آورد و پس از آن سعى و تقصير را هم انجام دهد، بايد علاوه بر نماز، احتياطاً سعى و تقصير را هم اعاده نمايد.

مسأله 698) اگر زن نماز طواف را باطل انجام دهد و به علّت عذر زنانگى نتواند وارد مسجدالحرام شود و نماز را اعاده کند، يا پس از انجام طواف به علّت عذر زنانگى نتواند نماز طواف را بخواند بايد هر وقت عذرش برطرف شد، نماز را اعاده کند و اگر در عمره تمتّع اين عذر برايش پيش آيد در صورتى که تا هنگام وقوف به عرفات

مستحبّات نماز طواف

پاک نمى‌شود، بايد براى حجّ تمتّع محرم شود و وقتى به مکّه بازگشت نماز طواف عمره را بجا آورد و بنابر احتياط، نماز طواف عمره را بر طواف و نماز حجّ مقدّم نمايد.

مسأله 699) اگر در نماز طواف در حالى که نمازگزار در حال ذکر گفتن است او را حرکت دهند، به گونه‌اى که بدن از حالت آرام بودن خارج شود، بنابر احتياط واجب بايد دوباره ذکر را تکرار کند.

مسأله 700) کسى که مى‌داند اگر نماز طواف را شروع کند، جمعيّت طواف کننده او را حرکت مى‌دهد و جابجا مى‌شود، اگر نماز طواف را شروع کند و آن را به طور صحيح به پايان برساند، نمازش صحيح است.

مستحبّات نماز طواف‌

مسأله 701) در نماز طواف، مستحبّ است در رکعت اوّل پس از حمد، سوره توحيد و در رکعت دوّم، سوره جحد را بخواند و پس از نماز، حمد و ثناى إلهى را بجا آورد و صلوات بر محمّد وآل محمّد بفرستد و از خداوند عالم بخواهد تا اعمالش را قبول نمايد و بگويد:

"اَللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي وَلا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّي. اَلْحَمْدُ لِلَّهِ بِمَحامِدِهِ کُلِّها عَلى‌ نَعْمائِهِ کُلِّها حَتَّى يَنْتَهِيَ الْحَمْدُ إلى‌ ما يُحِبُّ وَيَرْضى‌، أللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَقَبَّلْ مِنِّي وَطَهِّرْ قَلْبِي وَزَکِّ عَمَلِي."

و در روايت ديگرى آمده است که اين دعا را بخواند:

"اَللَّهُمَّ ارْحَمْنِي بِطاعَتِي إِيَّاکَ وَطاعَةِ رَسُولِکَ‌صلى الله عليه وآله اَللَّهُمَّ جَنِّبْنِيْ أَنْ أتَعَدّى‌ حُدُودَکَ وَاجْعَلْنِي مِمَّنْ يُحِبُّکَ وَيُحِبُّ رَسُولَکَ وَمَلائِکَتَکَ وَعِبادَکَ الْصَّالِحِينَ."

و در بعضى روايات آمده است که حضرت صادق‌عليه السلام پس از نماز طواف به سجده رفته و مى‌فرمود:

"سَجَدَ لَکَ وَجْهِي تَعَبُّداً وَرِقّاً، لا إلهَ إِلّا أَنْتَ حَقّاً، اَلْأَوَّلُ قَبْلَ کُلِّ شَي‌ءٍ، وَالْآخِرُ بَعْدَ کُلِّ شَي‌ءٍ، وَها اَنَاذا بَيْنَ يَدَيْکَ، ناصِيَتِي بِيَدِکَ، فَاغْفِرْ لِي إِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُکَ، فَاغْفِرْ لِي، فَإِنِّي مُقِرٌّ بِذُنُوْبِي عَلى‌ نَفْسِي، وَلا يَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ غَيْرُکَ."

و پس از سجده، چهره مبارک آن حضرت از گريه و اشک چنان بود که گويا در آب فرو رفته باشد.