مسائل متفرقه ارث
سوال 1811 :
پدرم چند سال قبل براى حج نام نويسى کرد. ولى قبل از رسيدن نوبت او فوت کرد و قيد کرده که فرزند بزرگ او به جاى او به حج برود و من که فرزند بزرگ او بودم با مخارج خود به حج رفتم، آيا مى توانم مقدارى را که خرج کرده ام از مال او قبل از تقسيم بردارم؟
جواب :
در فرض سوال، اگر حج در ذمه پدر شما مستقر بوده است، يعنى خودش سابقاً مى توانسته مشرف شود و مسامحه کرده تا فوت کرده است. در اين صورت مخارج حج او از اصل ترکه برداشت مى شود. و بقيه هرچه ماند بين تمام ورثه کما فرض الله تقسيم مى شود. و اگر مستقر نبوده ولى وصيت به حج کرده است، در اين صورت مخارج حج از ثلث ترکه برداشت مى شود. پس اگر ثلث اموال به مقدار حج بوده، ورثه حق مخالفت ندارند. و پس از برداشت مخارج حج طبق معمول و متعارف بقيه اموال بين همه ورثه کما فرض الله تقسيم مى شود. و اگر ثلث اموال به قدر حج بلدى نبوده، باز در صورتى که ورثه اجازه برداشت مخارج حج بلدى را داده باشند، فعلا نمى توانند از سهم الارث شما کم کنند. ولى اگر اجازه نداده اند و شما به ميل خود و از پول شخصى خود خرج کرده ايد فعلا نمى توانيد مخارج زايد بر ثلث را از اموال برداريد. و در اين فرض حق با برادرها مى شود.
سوال 1812 :
بيست و يک سال پيش پدرم که 12 وارث کوچک و بزرگ داشته فوت کرد و شش هزار تومان کل ثروتش بود که چهار هزار تومان او خرج کفن و دفن او شد. و مابقى را که دو هزار تومان بود، همان سال اوّل خرج چهار وارث تحت تکفل خود کردم. و زندگى بعدى آنها را خودم تأمين کردم. حالا اينها از من تقاضاى ارث پدرى مى کنند، آيا من بدهکار هستم؟ و اگر هستم همان شش هزار تومان را يا بيشتر؟
جواب :
در صورتى که ماترک پدرى با موافقت ورثه خرج شده باشد، حق ارث ندارند. در غيراين صورت همان شش هزار تومان بايد بين همه تقسيم مى شود.
سوال 1813 :
اگر ميّت ضمان مالى به ذمه اش باشد، آيا ديون از اصل ترکه پرداخت
(صفحه477)
مى گردد؟ و يا صبر کنند تا بچه هاى صغير بالغ گردند؟ و يا ولىّ آنها ضامن است؟
جواب :
چنانچه وصى معين نکرده باشد، حاکم شرع يا نماينده او ديون را از اصل ترکه مى پردازد.
سوال 1814 :
مادر ما چند سال زودتر از پدرمان فوت کرده است. مقدارى طلا داشته که نزد پدرمان بوده است که نمى دانيم خودش خريده يا پدرمان برايش خريده است. و پدرمان بعد از ازدواج مجدد، فعلا از دنيا رفته است حکم تقسيم طلاها چگونه است؟
جواب :
ربع طلا از مادر به پدرتان، و از پدر به ورثه او که از جمله زن دوم است مى رسد. و سه ربع ديگر طلا به شما و خواهر و برادر شما تعلق مى گيرد.
سوال 1815 :
خانمى فوت کرده، و مقدارى اثاثيه و هدايايى که اقوام و فاميل به آنها داده اند باقيمانده است، لطفاً بفرماييد چه چيزهايى ارث خانم محسوب مى شود؟ و چه چيزهايى متعلق به شوهر وى مى باشد؟
جواب :
جهيزيّه که پدر به دخترش داده ظاهراً تمليک دختر شده، و ارث او مى شود. و هدايايى که معلوم است زنانه است، مثل طلا و لباس زنانه هم مال زن و ارث مى شود. و هداياى مردانه هم مال شوهر است. و هدايايى که براى زندگى مشترک استفاده مى کنند نصف مى شود، نصف آن متعلق به شوهر است و نصف ديگر آن ارث مى شود. و هدايايى هم که معلوم نيست از کدام دسته است، مصالحه کنند.
سوال 1816 :
مادر مقدارى آب داشته است که چند سهم آن دست يکى از فرزندانش بوده است و بعد از وفات مادر هم به همين صورت بوده است. فعلا که قصد تقسيم دارند فرزند مزبور ادعاى حق دسترنج چند ساله را مى کند، آيا دسترنج حق او است؟
جواب :
اگر حفظ و نگهدارى آب و مجراى آن هزينه اى براى اين فرزند نداشته، و مادر هم نگفته مبلغى بعنوان دسترنج به او بدهيد، او حق مطالبه دسترنج ندارد، و اگر اختلافى وجود دارد به دادگاه مراجعه شود، تا حل و فصل گردد.
سوال 1817 :
مادر اينجانب 45 سال قبل در ازدواج اول خود در شهرستان ديگرى داراى
(صفحه478)
فرزندى شده است که فعلا برادر من مى باشد. ولى در شناسنامه او قيد نشده است. حال چگونه مى توانم برادرى خود را ثابت کنم؟ و اگر او قبول نکرد، من چه وظيفه اى دارم؟
جواب :
نسبت با دو شاهد عادل يا شهرت اگر مفيد علم و يا اطمينان باشد ثابت مى شود. و او بايد سخن شما را در صورت داشتن دو شاهد عادل قبول کند و اگر متقاعد نشد، مشکل شرعى خاصى ايجاد نمى کند. البته شما بايد به وظايف برادرى عمل کنيد.
سوال 1818 :
اگر کارمند دولت غير اسلامى بميرد، و دولت بعنوان حقوق بازنشستگى مبلغى را به خانواده او بدهد، آيا آن هم ميراث خواهد بود؟ و اگر در زندگانى ميّت از حقوق ماهيانه او اين مبلغ کسر نشده باشد، آيا بين وراث تقسيم مى شود؟
جواب :
اگر دولت مزبور مقررات خاصى دارد، طبق همان عمل شود. والاّ اگر براى ميت مى دهند، مانند ديه کما فرض الله تقسيم شود.
سوال 1819 :
ارث بچه اى که در کودکى بعد از پدر بميرد، چگونه حساب مى گردد؟ و همچنين فوت بعد از مادر؟
جواب :
ارثى که از پدر يا مادر به او رسيده، به وارث آن بچه خواهد رسيد.
سوال 1820 :
اينجانب هشت سال پيش به علت اختلاف خانوادگى همسرم را طلاق دادم، و بنا شد مهريه و جهيزيه را بدهم. ولى مراجعه نکرد، تا در اثر تصادف فوت کرد. وظيفه من چيست؟
جواب :
لازم است مهريّه و جهيزيّه را به وارث يا وارثهاى او بدهيد. اعم از فرزندان و پدر و مادر او. اگر داراى پدر و يا مادر و يا هردو باشد.
سوال 1821 :
خواهرم که حق ارث پدرى از من طلبکار بود موقع احتضار با حضور فرزندانش به اينجانب بخشيد. حالا اگر اولاد او ادعاى حق کنند، چه بايد کرد؟
جواب :
از خصوصيّت مورد سوال اطلاع ندارم. اگر واقعاً خواهر حق خود را با شرايط مربوط به بخشش به شما بخشيده، متعلق به شما است. و اگر مورد اختلاف است احتياج به مرافعه شرعيه دارد.
(صفحه479)
سوال 1822 :
زنى که شوهرش فوت شده، و ورثه او عبارت از دو فرزند صغير و پدر و مادرش مى باشند. و هدايايى است که از طرف بستگان زوجه در موقع ازدواج برده شده، آيا اين هدايا به زوجه تعلق دارد يا خير؟
جواب :
هدايايى که به حساب زوجه و براى او آورده اند، به زوجه تعلّق دارد. جزء ترکه شوهر محسوب نمى شود.
سوال 1823 :
در مورد امتياز آب و برق و تلفن و گاز و غير ذلک حکم چگونه است، منقول است يا غير منقول؟
جواب :
در مورد سوال احوط مصالحه است.
سوال 1824 :
زنى فوت کرده مهريه و جهيزيه ماترک اوست. ورثه او عبارتند از شوهر و پدر و مادر و يک دختر. چگونه ماترک را تقسيم کنند؟
جواب :
در فرض، سوال شوهر ربع و ابوين هريک، يک ششم ارث مى برند و باقى متعلّق به دختر است. يعنى اموال متوفى در فرض سوال به 12 قسمت تقسيم مى شود و سه قسمت به شوهر و پدر و مادر هر يک دو قسمت مى رسد و پنج قسمت باقيمانده سهم دختر مى شود.
سوال 1825 :
زمين مزروعى و باغ و اشجار چگونه به ارث مى رسند؟ و سهميّه پسر و دختر و همسر چگونه است؟
جواب :
زوجه از زمين ارث نمى برد ولى از قيمت اشجار و زراعت موجود در زمين هنگام فوت ارث مى برد. و فرزندان کما فرض الله پسر دو برابر دختر ارث مى برد. چه در زمين و باغ و چه در منقولات.
سوال 1826 :
شخصى فوت مى کند که چيزى ندارد. و وارثى هم ندارد مگر همسرش. ولى مقدارى قرض دارد، و همچنين مهر زنش را نپرداخته است. اين شخص سهم الارث پدرى دارد که هنوز تقسيم نشده است و حدود چهارصد تومان مى شود که مادرش با رضايت بقيه وارثين در خانه موروثى پدرى ساکن است، آيا مى شود خانه را از مادر گرفته و تقسيم کرده و دين و مهر زوجه متوفى را پرداخت؟
(صفحه480)
جواب :
بلى، سهم الارث پدرى متوفى که چهارصد تومان است لازم است فوراً به طلبکار و زوجه نسبت به سهم هريک تقسيم شود. و در صورت مطالبه تأخير جايز نيست.
سوال 1827 :
در 25 سال پيش پسر بزرگ خانواده مبلغ 000/20 تومان جهت تکميل ساختمانى که 000/150 تومان ارزش داشت، پرداخته است. فعلا اين شخص علاوه بر سهم الارث خود از خانه، نسبت به آن بيست هزار تومان چه سهمى دارد؟
جواب :
پسر بزرگ چنانچه مبلغ مزبور را به عنوان قرض پرداخته باشد، تنها همان مقدار را يعنى 000/20 تومان را علاوه بر سهم الارث خود استحقاق دارد. ولى اگر رايگان داده است نسبت به آن هيچ حقى ندارد. و اگر به عنوان شراکت داده باشد، علاوه بر سهم الارث خود، به نسبت پولى که آن روز داده از عين ساختمان حق دارد.
سوال 1828 :
پدرى در زمان حيات و سلامت کامل، منزل مسکونى خود را به نام کوچکترين دختر خود که صغير هم بوده کرد. و فعلا پدر و مادر فوت کرده اند. و در وصيت نامه اشاره اى به منزل نشده، تکليف چيست؟
جواب :
منزل اختصاص به دختر دارد. و ساير ورثه سهمى در آن ندارند.
سوال 1829 :
کسى که از دنيا رفته و داراى فرزندان صغير است، آيا رفتن به خانه آنها براى فاتحه خوانى و تصرفات متعارف در آن اشکال دارد؟
جواب :
اگر رفت و آمد به صلاح ايتام باشد، مانعى ندارد.
سوال 1830 :
آيا برادران پدر و مادرى مى توانند خواهران را از ارث پدر، اعم از منقول و غير منقول مانند جنگل و زمين کشاورزى منع کنند؟
جواب :
برادر و خواهر در يک طبقه وارثند. و هيچکدام نمى توانند ديگرى را محروم کند.
سوال 1831 :
شخصى خانه خود را فروخته تا بدهيهاى خود را بدهد و خانه کوچکترى بخرد.(صفحه481)
خانه کوچکترى را قولنامه کرده است. ولى چون مشترى خانه اوّل به تعهدات خود عمل نکرده است و قسط دوم خانه را نداده است، فروشنده نتوانسته به تعهد خود نسبت به خانه دوم عمل کند. لذا فروشنده خانه دوم، معامله را فسخ مى کند. و در اين بين فرد مى ميرد، با توجه به فرزندان صغير ميت، آيا معامله اوّل فسخ مى باشد يا خير؟
جواب :
معامله اوّل خودبخود فسخ نمى شود. بلکه لازم است مشترى به تعهدات خود عمل کند و در صورتى که عمل نکرد، وارث مى تواند معامله را فسخ کند. که در اين صورت خانه به وارث انتقال پيدا مى کند. و پولى را که مشترى داده بايد پس بدهند.
سوال 1832 :
شخصى با سه فرزند کبير خود با هم کار مى کردند و مال زيادى تحصيل کرده اند. حالا پدرشان فوت کرده و شراکت ايشان معلوم نيست. نه هرکدام سرمايه معلومى داشتند و نه قرارى گذاشته اند. فقط با هم کار مى کردند و با هم خرج مى کردند. حالا به چه قسمى اموال را قسمت مى کنند؟ اگر شريک بودند سهم هرکدام چقدر است و اگر شرکت باطل است باز هم براى هرکدام چقدر تعيين کنند؟
جواب :
از قضيّه شخصيه اطلاع ندارم. بطور کلّى اگر همه فرزندان براى پدر خود کارگر بوده اند و مخارج آنها را پدر مى داده و حسابى بين آنها نبوده، چنانکه ظاهر حال اين است، اموال باقيمانده بعد از پدر بايد بين ورثه پدر کما فرض الله تقسيم شود. و اگر مدّعى شرکت هستند بايد شرعاً ثابت کنند.
سوال 1833 :
زنى که در موقع زاييدن فوت کند، و بچّه او هم بميرد، و آن زن پدر و مادر داشته باشد، ماترک آن زن تمامى به شوهرش مى رسد، يا به پدر و مادر؟ و مهريه آن زن هم به پدر و مادرش مى رسد يا خير؟ و شوهر مى تواند از اثاثيه او بفروشد و قرض او را بدهد يا نه؟
جواب :
در فرض مسأله ابتداءً قروض از اصل ترکه خارج مى شود. و اگر طفل زنده به دنيا آمده و بعد از مادرش مرده يا زن بچه ديگرى داشته باشد شوهر چهار يک ترکه را از مهر و غيره طلب دارد. و پدر و مادر هريک شش يک مى برند و بقيّه مال اولاد است. و پس از مردن او سهم او به پدرش مى رسد. و اگر طفل مرده به دنيا آمده و اين زن غير او اولاد نداشته باشد ـ نه از اين شوهر و نه از شوهر ديگر ـ
(صفحه482)
نصف ترکه مال زوج و ثلث ترکه مال مادر است و بقيه مال پدر، اگر مادر حاجب نداشته باشد. و اگر مادر حاجب داشته باشد، سدس ترکه مال مادر است و بقيه مال پدر. و حاجب عبارت از دو برادر يا چهار خواهر و يا يک برادر و دو خواهر ابى يا ابوينى ميّت است.
سوال 1834 :
شخصى با زنى ازدواج کرده است. بعد از مدتى زن مذکوره به تحريک مادرش سبب قتل شوهر خود را فراهم کرده است. يعنى با حيله و تزوير شوهر خود را به مکانى که قاتل در آنجا بوده است برده، ولى خود زن در قتل شوهر شرکت نکرده، آيا اين زن از شوهر مقتول خود ارث و مهريه مى برد يا خير؟
جواب :
در فرض مسأله که مباشر اقوى از سبب، است زن از شوهر ارث و مهريه مى برد. هرچند تقصير کرده و گناهکار است، و به عقاب اخروى گرفتار است.
سوال 1835 :
آيا مجرد اطلاع و رضايت شوهر از سقط جنين که توسط همسر او انجام شده، مانع ارث بردن شوهر از ديه سقط جنين مى باشد يا نه؟ بلکه بايد به نحوى هرچند به شکل دستور يا ترغيب و تشويق همسر در انجام سقط دخالت داشته باشد؟ و يا غير مباشر، محروم از ارث بردن از ديه نمى شود؟
جواب :
مجرد اطلاع و رضايت، موجب محروميّت از ارث نيست.
(صفحه483)