( ارث دسته دوم ).
مسأله 2749 :
دسـتـه دوم از کـسـانـى کـه بـه واسـطـه خويشى ارث مى برند جد يعنى پدربزرگ , و جده يعنى مادربزرگ , و برادر , و خواهر ميت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد , اولادشان ارث مى برند.
مسأله 2750 :
اگـر وارث مـيت فقط يک برادر , يا يک خواهر باشد همه مال به او مى رسد و اگر چند برادر پدر و مـادرى , يـا چند خواهر پدر و مادرى باشد , مال به طورى مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر برادر و خـواهر پدر و مادرى با هم باشند , هر برادرى دو برابر خواهر مى برد , مثلا اگر دو برادر و يک خواهر پدر و مادرى دارد مال را پنج قسمت مى کنند , هر يک از برادرها دو قسمت و خواهر يک قسمت آن را مى برد.
مسأله 2751 :
اگـر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد , برادر و خواهر پدرى که از مادر با ميت جدا است ارث نمى برد , و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد , چنانچه فقط يک خواهر يا يک برادر پدرى داشته باشد , هـمـه مال به او مى رسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدرى داشته باشد مال به طورى مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2752 :
اگر وارث ميت فقط يک خواهر يا يک برادر مادرى باشد که از پدر با ميت جدا است همه مال به او مـى رسـد , و اگر چند برادر مادرى يا چند خواهر مادرى يا چند برادر و خواهر مادرى باشند , مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود.
مسأله 2753 :
اگر ميت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و يک برادر يا يک خواهر مادرى داشته باشد , برادر و خواهر پدرى ارث نمى برند و مال را شش قسمت مى کنند , يک قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2754 :
اگـر مـيت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى داشته بـاشـد , بـرادر و خـواهر پدرى ارث نمى برد و مال را سه قسمت مى کنند , يک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طورى مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2755 :
اگـر وارث مـيـت فقط برادر و خواهر پدرى و يک برادر مادرى يا يک خواهر مادرى باشد , مال را شـش قـسـمـت مى کنند , يک قسمت آن را برادر يا خواهر مادرى مى برد و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2756 :
اگـر وارث مـيـت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد , مال را سه قسمت مى کنند , يک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و بقيه را به برادر و خواهر پدرى مى دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى برد.
مسأله 2757 :
اگـر وارث مـيـت فـقـط بـرادر و خواهر و زن او باشد , زن ارث خود را به تفصيلى که بعدا گفته مى شود مى برد و خواهر و برادر به طورى که در مسايل گذشته گفته شد ارث خود را مى برند , و نيز اگر زنـى بـمـيـرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد , شوهر نصف مال را مى برد و خواهر و برادر به طورى که در مسايل پيش گفته شد ارث خود را مى برند.
ولى براى آن که زن يا شوهر ارث مى برد از سهم برادر و خواهر مادرى چيزى کم نمى شود , و از سهم برادر و خـواهـر پـدر و مادرى يا پدرى کم مى شود , مثلا اگر وارث ميت شوهر و برادر و خواهرمادرى و برادر و خـواهر پدر و مادرى او باشد , نصف مال به شوهر مى رسد و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خـواهـر مادرى مى دهند و آنچه مى ماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است , پس اگر همه مال او شش تـومـان بـاشـد سـه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و يک تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى دهند.
مسأله 2758 :
اگـر ميت خواهر و برادر نداشته باشد , سهم ارث آنان را به اولادشان مى دهند و سهم برادرزاده و خـواهـرزاده مـادرى بـه طـور مساوى بين آنان قسمت مى شود , و از سهمى که به برادرزاده و خواهرزاده پدرى يا پدر و مادرى مى رسد بنابر مشهور هر پسرى دو برابر دختر مى برد ولى بعيد نيست که بين اينها هم بالسويه قسمت شود و احوط رجوع به صلح است .
مسأله 2759 :
اگر وارث ميت فقط يک جد يا يک جده است , چه پدرى باشد يا مادرى , همه مال به او مى رسد و بـا بودن جد ميت , پدر جد او ارث نمى برد , و اگر وارث ميت فقط جد و جده پدرى باشد , مال سه قسمت مـى شـود , دو قـسـمت را جد و يک قسمت را جده مى برد , و اگر جد و جده مادرى باشد , مال را به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند.
مسأله 2760 :
اگـر وارث ميت فقط يک جد يا جده پدرى و يک جد يا جده مادرى باشد مال سه قسمت مى شود , دو قسمت را جد يا جده پدرى و يک قسمت را جد يا جده مادرى مى برد.
مسأله 2761 :
اگـر وارث ميت جد و جده پدرى و جد و جده مادرى باشد مال سه قسمت مى شود يک قسمت آن را جـد و جده مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و دو قسمت آن را به جد و جده پدرى مى دهند و جد دو برابر جده مى برد.
مسأله 2762 :
اگر وارث ميت فقط زن و جد و جده پدرى و جد و جده مادرى او باشد زن ارث خود را به تفصيلى کـه بعدا گفته مى شود مى برد و يک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادرى مى دهند مه به طور مساوى بين خودشان قسمت مى کنند و را به جد و جده پدرى مى دهند و جد دو برابر جده مى برد.
و اگـر وارث مـيـت شـوهـر و جد و جده باشد , شوهر نصف مال را مى برد و جد و جده به دستورى که در مسايل گذشته گفته شد , ارث خود را مى برند.
مسأله 2763 :
در اجـتـمـاع برادر يا خواهر يا برادرها يا خواهرها با جد يا جده يا اجداد يا جدات چند صورت است : اول ايـن کـه هر يک از جد يا جده و برادر يا خواهر همه از طرف مادر باشند در اين صورت مال بين آنها به طور مساوى تقسيم مى شود , اگر چه از حيث ذکورت و انوثت مختلف باشند.
دوم اين که همه آنها از طرف پدر باشند در اين صورت مال بين آنها نيز به طور مساوى تقسيم مى شود در فرضى که همه ذکور و يا همه اناث باشند , و اگر مختلف باشند پس هر يک ذکرى دو مقابل انثى مى برد.
سـوم ايـن کـه هر يک از جد يا جده از طرف پدر باشد و برادر , يا خواهر از طرف پدر و مادر باشد حکم اين صورت حکم صورت گذشته است , و دانسته شد که برادر يا خواهر پدرى ميت اگر با برادر يا خواهر پدرى و مادرى جمع شود پدرى تنها ارث نمى برد.
چـهارم اين که اجداد يا جدات بعض از آنها پدرى باشند و بعضى مادرى چه اين که همه شان ذکور باشند يا انـاث يـا مـخـتلف و برادرها يا خواهرها نيز چنين باشند در اين صورت از براى خويشان مادرى از برادرها و خـواهـرهـا و اجـداد و جـدات يک سوم از ترکه است , و به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود , اگر چه مـخـتـلـف بـاشند از جهت ذکورت و انوثت و از براى خويشان پدرى از آنها دو سوم از ترکه است که به هر ذکرى دو مقابل انثى داده مى شود , و اگر اختلاف بين آنها نباشد و همه ذکور و يا همه اناث باشند به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود.
پنجم اين که جد يا جده از طرف پدر با برادر يا خوهر از طرف مادر جمع شود در اين صورت برادر يا خواهر در فـرضـى کـه يکى باشد يک ششم از مال را مى برد , و اگر متعدد باشند يک سوم را به طور مساوى بين خودشان تقسيم مى نمايند و باقى مانده مال جد يا جده است , و اگر جد و جده هر دو باشند , جد دو مقابل جده مى برد.
ششم اين که جد يا جده از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود در اين صورت از براى جد يا جده يک سـوم اسـت , اگر چه يکى باشد , و دو سوم آن از براى برادر است اگر چه نيز يکى باشد , و اگر با آن جد يا جـده خـواهـر از طـرف پـدر باشد در صورتى که يکى باشد نصف را مى برد , و اگر متعدد باشد دو سوم را مـى بـرنـد , و در هر صورت از براى جد و يا جده يک سوم است و بنابر اين اگر خواهر يکى شد يک ششم از ترکه زايد از فريضه مى ماند و احتياط واجب در آن مصالحه است .
هفتم اين که اجداد يا جدات بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها برادر يا خواهر پدرى باشد , چه اين که يکى باشد يا متعدد در اين صورت از براى جد يا جده مادرى يک سوم است و با تعدد به طور مساوى بـيـن آنـهـا تقسيم مى شود , اگر چه اختلاف داشته باشند از حيث ذکورت و انوثت , و از براى جد يا جده پـدرى , و برادر يا خواهر پدرى دو سوم باقى از ترکه است , و با اختلاف از حيث ذکورت و انوثت با تفاضل و بـدون اخـتلاف به طور مساوى قسمت مى شود , و اگر با آن اجداد يا جدات برادر يا خواهر مادرى باشد از براى جد يا جده مادرى , با برادر يا خواهر مادرى يک سوم است که به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود اگر چه از حيث ذکورت و انوثت اختلاف داشته باشند و از براى جد و يا جده پدرى دو سوم است و بين آنان در صورت اختلاف با تفاضل والا به طور مساوى تقسيم مى شود.
هشتم اين که برادرها يا خواهرها بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها جد يا جده پدرى باشد در ايـن صـورت از براى برادر يا خواهر مادرى يک ششم ترکه است اگر يکى باشد , و يک سوم از آن است اگر متعدد باشند , و به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود , و از براى برادر يا خواهر پدرى با جد يا جده پدرى باقى آن ترکه است به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود در صورتى که اختلاف از حيث ذکورت و انوثت نداشته باشند , و در صورت اختلاف به تفاضل بين آنها تقسيم مى شود , و اگر با آن برادرها يا خواهرها جد يا جده مادرى باشد از براى جد يا جده مادرى با برادر يا خواهر مادرى تمام يک سوم است و به طور مساوى بين آنها تقسيم مى شود , و از براى برادر يا خواهر پدرى دو سوم است و بين آنها در صورت اختلاف از حيث ذکورت و انوثت با تفاضل و در صورت عدم اختلاف به طور مساوى تقسيم مى شود.
مسأله 2764 :
در صـورتـى کـه ميت برادر يا خواهر دارد برادرزاده يا خواهرزاده او ارث نمى برد ولى اين حکم در جايى که ارث برادرزاده يا خواهرزاده با برادر يا خواهر مزاحمت نکند جارى نيست , مثلا اگر ميت برادر پدر و جد مادرى داشته باشد برادر پدرى دو ثلث و جد مادرى يک ثلث ارث مى برد , و در اين صورت اگر ميت پسر برادر مادرى نيز داشته باشد پسر برادر با جد مادرى در ثلث شريک مى باشند.