وام و معاملات بانکى
گرفتن قرض با بهره از بانک
سوال 797 :
صاحب حساب جارى بانکى در صورتى که در حساب او موجودى کافى باشد، مى‌تواند از حساب خود برداشت کند.
البته، بانک حتى اگر در حساب، اعتبارى نباشد نيز اجازه مى‌دهد صاحب حساب مقدار خاصى از حساب برداشت کند اين مسأله با اطمينان به مشترى انجام مى‌شود (جلب توجه مشترى). بانک نيز بر مقدار برداشت شده (بهره) سود وارد مى‌کند [بر حسب مدت]. اين مسأله را اضافه برداشت مى‌گويند.
آيا در اين حالت برداشت بيشتر از حساب جايز است؟ در چه حالتى جايز است؟
جواب :
اگر اين کار در قالب يکى از عقود اسلامى باشد اشکال ندارد ولى اگر به قصد اقتراض از بانک با بناى پرداخت بهره باشد ربوى و حرام است.
اخذ وام با سود در انگلستان
سوال 798 :
در انگلستان، به دانشجويان وام پرداخت مى‌شود. يکى از شرايط اين وام اين است که دانشجو موظف به بازپرداخت وام نيست تا وقتى که بعد از فارغ التحصيلى پول دريافتى و حقوق سالانه او بالاتر از حد معين شود. هر چند قرض وام هم هر ماه افزايش پيدا مى‌کند و بر اساس نرخ تورم اقتصاد انگلستان اين رشد صورت مى‌گيرد. حال آيا قرض گرفتن اين پول براى تحصيل که بر اساس سود مذکور است جايز مى‌باشد؟
جواب :
قرض مذکور که شرط سود در آن شده از نظر تکليفى حرام است ولکن وام گيرنده مالک آن مى‌شود و تصرف در آن جايز است.
خريد و فروش وام
سوال 799 :
آيا فروش وام مسکن شرعاً اشکال دارد؟
جواب :
اگر از طريق شرعى حق وام پيدا شده باشد و از نظر قانونى منعى نداشته باشد، مصالحه امتياز آن مانع ندارد.
مصرف کردن وام در غير جهت آن
سوال 800 :
در صورتى که گيرنده وام قصد مصرف آن در مورد قرارداد را ـ که تعمير خانه است ـ نداشته باشد، حکم وضعى و تکليفى آن را بيان فرماييد؟
جواب :
اگر بانک وامى را براى کسى که مى‌خواهد خانه‌اش را تعمير کند اختصاص داده، شخص دريافت کننده اگر قصد تعمير منزل را ندارد از همان ابتداء حق گرفتن چنين مبلغى را نداشته و مالک آن نمى‌شود. و از تسهيلات بانکى بايد در همان جهتى که تعيين شده استفاده کنند و در غير آن جايز نيست.
گرفتن کارمزد در صندوق‌هاى قرض‌الحسنه
سوال 801 :
گرفتن کارمزد توسط صندوق‌هاى قرض‌الحسنه چه حکمى دارد؟
جواب :
کارمزد به عنوان مخارج صندوق، گرفته مى‌شود لذا مسئولين محترم صندوق بايد طورى محاسبه کنند که کارمزد به مقدار هزينه‌هاى جارى صندوق مانند آب و برق و حقوق کارمندان و امثال آن باشد حال اگر اين محاسبه صورت گرفت و احياناً مبلغى اضافه آمد، مصرف آن بستگى به نظر مسئولين صندوق دارد.
وام دوره‌اى
سوال 802 :
در بين مردم باب شده که تعدادى از افراد، مثلاً بيست نفر، ماهانه هر کدام ده هزار تومان طبق قراردادى که همه آن را قبول کرده‌اند، روى هم مى‌گذارند و هر ماه آن را به قيد قرعه براى رفع گرفتارى‌هاى مالى به يکى از افراد مى‌دهند و فردى که پول را مى‌گيرد همه ماهه همان ده هزار تومان را تا تمام شدن قسط مى‌پردازد و بقيه نيز به قيد قرعه و نوبت پول را مى‌گيرند و هيچگونه سود يا کارمزد به هيچ کس تعلق نمى‌گيرد، لطفاً حکم شرعى اين مسأله را بفرماييد.
جواب :
مشارکت در قرض دادن به اعضاى صندوق به شرح مذکور اشکال ندارد.
پرداخت وام در صورت سپرده‌گذارى
سوال 803 :
اينجانب براى خريد خودرو از صندوق قرض‌الحسنه مبلغى را به عنوان وام درخواست نموده‌ام، صندوق پرداخت مبلغ مذکور را مشروط به باز نمودن حساب با موجودى مبلغ يک ميليون تومان اعلام داشته، ضمن اينکه اين مبلغ تا پايان پرداخت اقساط وام (48 ماه) قابل برداشت نبوده و هيچ سودى هم در قبال اين مبلغ به دريافت کننده وام پرداخت نخواهد شد.
خواهشمند است بفرماييد وجه شرعى اين امر چگونه است؟
جواب :
اگر پرداخت وام در قرارداد وام مشروط به سپردن مبلغى به صندوق باشد، چنين قراردادى ربوى و حرام است، ولى اصل قرض صحيح و پول قرضى حلال است، و چنانچه از باب تخصيص اعطاى وام به کسانى باشد که در صندوق سپرده دارند، اشکال ندارد.