خمس مغازه ها
حساب خمس مغازه دارى که هم بدهى دارد و هم طلب و هم پول نقد
سوال 131 :
مغازه دارى هنگام حساب سال خود، مقدارى بدهى و مقدارى طلب و مقدارى پول نقد و مقدارى جنس در مغازه (سرمايه) دارد؛ تکليف خمس او چيست؟
جواب :
طلب‌ه ايى که دارد اگر قبل از سال خمسى، موعد آن رسيده و به راحتى قابل وصول است، خمس دارد و الاّ فلا و پول نقد هم که نقش سرمايه ندارد خمس دارد و سرمايه اگر به حدّ شأن و نياز براى زندگى باشد، خمس ندارد و بدهى ها کسر نمى شود؛ مگر آن چه مجبور به ذخيره براى اداى آن است.
مقدور نبودن رسيدگى به حساب در ابتداى سال خمسى
سوال 132 :
شخصى داراى مغازه اى است و براى او ممکن نيست سر سال به حساب خود رسيدگى کند، تکليف خمس او چيست؟
جواب :
بايد به حاکم شرع رجوع و با او مصالحه کند.
مغازه دارى که درآمدش اندک است
سوال 133 :
مغازه دارى که درآمد مغازه‌اش بيشتر از هزينه زندگى او نيست، آيا بايد سال خمسى داشته باشد؟
جواب :
اگر چيزى زايد ندارد، خمس ندارد.
کيفيت محاسبه خمس مغازه دارها
سوال 134 :
مغازه دارى که سرمايه مغازه اش از پول خمس نداده تهيه شده و اکنون مى خواهد سال خمسى قرار دهد و مال خود را حلال کند، چگونه حساب کند که به امرار معاش او صدمه وارد نشود؟
جواب :
سرمايه، در حدّ نياز و شأن خمس ندارد و نسبت به آن چه متعلّق خمس بوده از مرجع تقليد خود يا نماينده ى او مهلت بگيرد.
مغازه دارى که جنس نسيه خريده است
سوال 135 :
مغازه دارى مقدارى جنس به صورت نسيه خريدارى کرده و هنوز پول آن را نپرداخته و سال خمسى او فرا رسيده است، حساب خمس او چگونه است؟
جواب :
پس از خريد، جزو سرمايه او است، که در حدّ شأن او خمس ندارد.
اجناسى که سر سال خمسى افزايش قيمت يافته
سوال 136 :
در حساب‌رسى سال، اجناسى موجود است که قيمت آن افزايش يافته است ولى تا به فروش نرود، سودش قطعى نيست. در صورت فرا رسيدن حساب سال خمسى، آيا قيمت تمام شده (خريد) منظور مى شود يا قيمت روز؟
جواب :
قيمت روز ميزان است، اگر فروش آن ممکن است.
تعمير مغازه
سوال 137 :
آيا تعمير مغازه که جزو سرمايه است از مؤونه حساب مى شود؟
جواب :
بله، از مؤونه حساب مى شود.
ابزار کار و سرمايه کسب
خمس سرمايه
سوال 138 :
آيا تخميس سرمايه بايد از آغاز کسب باشد يا بعد از گذشتن سال محاسبه مى شود؟
جواب :
اصل سرمايه خمس ندارد؛ ولى واجب است خمس سودى که از آن‌ها مى برد بدهد.
خمس اتومبيل و تراکتور
سوال 139 :
گفته شده است به ماشينى که مربوط به کسب و کار انسان است خمس تعلق مى گيرد و بايد خمس آن را بدهد در حالى که اين فرد آن قدر ندارد که خمس آن ماشين يا تراکتور را بدهد و اگر بخواهد به نحو اقساط هم بدهد که به امرار معاش وى لطمه و صدمه وارد مى شود چه کار کند؟
جواب :
به آن ماشين يا تراکتور خمس تعلق نمى گيرد.
پولى که براى خريدن ماشين پس انداز مى شود
سوال 140 :
شخصى براى تأمين مخارج زندگى و امرار معاش يک ماشين يا تراکتور از پس‌انداز درآمدش مى‌خرد و اگر بخواهد خمس اين پس‌انداز را پرداخت کند نمى‌تواند آن ماشين را بخرد، آيا مى تواند خمس پرداخت نکند؟
جواب :
بله، آن پس انداز خمس ندارد.
فروش خانه مسکونى براى پرداخت بدهى
سوال 141 :
شخصى منزل مسکونى خود را که چند سال قبل با پول خمس داده شده و مبلغى قرض تهيه کرده، به علت تنگدستى مى‌فروشد که هم بدهى خود را بدهد و هم مبلغى از آن را سرمايه کسب و کار قرار دهد، آيا بايد خمس اضافه قيمت آن را که گران شده است بپردازد؟
جواب :
خير، لازم نيست.
خمس تلفن محل کسب
سوال 142 :
آيا تلفن محل کسب در حکم سرمايه است و خمس دارد؟
جواب :
در حکم سرمايه يا آلات کسب است و خمس ندارد.
تأخير پرداخت خمس تا بعد از توانايى پرداخت
سوال 143 :
شخصى خمس سرمايه کسب و تجارتش را نداده و اگر بخواهد خمس آن را بدهد نمى تواند معاش خود و خانواده اش را مطابق شأنش تأمين کند به طورى که اگر خمس آن را بپردازد نمى تواند با بقيه آن امرار معاش کند، آيا خمس بر او واجب است؟ و اگر بعدا توانايى مالى پيدا کرد و قادر بر پرداخت آن خمس شد، آيا بايد بپردازد؟
جواب :
اصل سرمايه خمس ندارد، يعنى آن مقدار از سرمايه که زندگى مطابق شأن او، بدون آن تأمين نمى‌شود خمس ندارد.
دادن مزد کارگر از سرمايه و کم کردن آن از سود
سوال 144 :
اگر از سرمايه ى خمس داده شده خرج کارگر را بدهد، خمس را چگونه بايد حساب کند؟
جواب :
اگر از سرمايه خرج کرده، از ربح (سود) همان سال کسر مى شود.
جنسى که خريده ولى پول آن را نپرداخته
سوال 145 :
فردى جنسى براى تجارت خريده و قبل از پرداخت پول آن و قبل از رسيدن موعد پرداخت آن، سال خمسى او فرا مى‌رسد. آيا خمس آن اجناس را بايد بپردازد، به ويژه اگر افرايش قيمت در آن اجناس پيدا شده است؟
جواب :
اگر جزو سرمايه ى لازم او است، خمس ندارد.
تبيين معنى «خمس نداشتنِ سرمايه مطابق شأن»
سوال 146 :
منظور از اين جمله: «سرمايه مطابق شأن، خمس ندارد» چيست؟
جواب :
منظور، شأن زندگى و مخارج خانه و خانواده ى او است نه شأن کسب و کارش، مگر اين که کمتر از آن موجب شود که کسبى انتخاب کند که سبب مهانت و خوارى او باشد، مانند اين‌که سبب شود تاجر، ميوه فروشى جزيى کند که در اين‌صورت هم خمس ندارد.
ارزش افزوده و ترقّى قيمت سرمايه
سوال 147 :
اگر کالا يا سرمايه اى مخمّس (خمس داده شده) تهيه شود (فرضا يکصد هزار تومان) و در سال بعد ارزش آن معادل يکصد و چهل هزار تومان شود، آيا ارزش افزوده مشمول خمس مى شود، يا جزو سرمايه مخمّس است؟
جواب :
سرمايه در حدّ شأن زندگى خمس ندارد و ازدياد قيمت در فرض سوال ـ اگر از تورّم نيست ـ حکم سود سرمايه دارد که مى تواند در مواردى تکميل سرمايه کند.
فروش مقدارى از سرمايه براى تهيه منزل و تعطيلى مغازه به علت کمبود سرمايه
سوال 148 :
براى ساختن منزل مسکونى، مقدارى از سرمايه ى مغازه را هزينه کردم، ولى بعدا به علت کمى سرمايه نتوانستم مغازه را باز کنم، لذا اجناسش را فروختم و مقدارى از آن را براى منزل و بقيّه را براى مايحتاج زندگى هزينه کردم و قسمتى از اجناس مغازه نيز موجود است، به علاوه چند سال قبل از تعطيل شدن مغازه، حساب سال داشتم و بعد به علت ندانستن مسأله و تصوّر اين که فرد بدهکار، خمس ندارد، حساب مغازه را نکردم، حال تکليف چيست؟
جواب :
قيمت آن قسمت از اجناس مغازه که باقيمانده و مورد نياز نيست، هر چند براى اداى دين، خمس دارد.
خمس پولى که بابت سرقفلى مغازه پرداخت مى شود
سوال 149 :
آيا پولى که شخص بابت سرقفلى مغازه از منافع و درآمد سالش پرداخت کرده، حکم سرمايه را دارد؟ و آيا اين پول خمس دارد؟
جواب :
بله، حکم سرمايه را دارد و خمس ندارد.
ملاک احتساب سرمايه براى سال بعد
سوال 150 :
اگر کسى 51 سرمايه‌ى غير مورد نياز خود را به صورت جنس خمس بدهد، سال بعد مى‌تواند همان مقدار جنس را ملاک قرار دهد يا ملاک قيمت آن است؟
جواب :
ميزان در وجوب خمس، صدق عنوان ربح (سود) و فايده است.
خمس محل کسب که در مسير خيابان قرار گرفته است
سوال 151 :
اينجانب از درآمد ساليانه خود زمينى براى محلّ کسب خريدارى کردم اکنون سال خمسى‌ام فرا رسيده و زمين مذکور در مسير خيابان قرار گرفته است. آيا اين زمين متعلق خمس است؟ اگر از طرف دولت، زمين در مقابل زمين مذکور واگذار شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر زمين ديگرى جايگزين زمين اولى شود و زمين دوم هم براى محل کسب مورد نياز باشد، خمس ندارد.
تهيه دوباره سرمايه اى که تلف شده
سوال 152 :
اگر سرمايه تجارت انسان که مخمَّس (خمس داده شده) بوده در بين سال خمسى مصرف يا تلف شود و در سال آينده سرمايه تهيه کند، آيا خمس دارد؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
وسايلى که از درآمد سرمايه خمس داده نشده (غير مخمَّس) خريدارى شده اند
سوال 153 :
اشخاصى که سرمايه کسب آن‌ها غير مخمَّس بوده و از درآمد آن لوازم زندگى مورد نياز خود را خريدارى کرده اند، آيا به اين لوازم زندگى خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
اصل سرمايه ى کسب براى امرار معاش در حدّ شأن خمس ندارد.