فصل چهل و پنجم: احکام امر به معروف و نهى از منکر و دفاع
سوال 1371 :
لطفاً به سوالات سه گانه زير پاسخ فرماييد:
الف) آيا فلسفه تشکيل حکومت اسلامى از باب امر به معروف و نهى از منکر بوده، يا فراتر از اين موضوع مى باشد؟
جواب :
يکى از وظايف حکومت اسلامى امر به معروف و نهى از منکر است، امّا وظايف آن بسيار گسترده تر از آن مى باشد.
ب) بر فرض مثبت بودن پاسخ، آيا نهادهاى حکومتى کنونى، اين منظور (امر به معروف و نهى از منکر) را برآورده مى سازند؟
جواب :
در حکومت اسلامى بخش مهمّى از اين اهداف انجام مى شود; ولى وظيفه مردم در اين باب ساقط نمى گردد.
جواب :
در هر صورت، آيا وجود نهاد خاصّ و مستقلّى تحت اين عنوان در جامعه فعلى لازم است؟
جواب :
بى شک اگر چنين نهادى وجود داشته باشد مؤثّرتر خواهد بود و هماهنگ با آيه شريفه «وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ اُمَّةٌ يَدْعُونَ اِلَى الْخَير...»(1) مى باشد، و به هر حال وظايف حکومت در اين زمينه مانع از جنبه عمومى امر به معروف و نهى از منکر نيست.
سوال 1372 :
در مقابل زنان و دخترانى که در کوچه و بازار حجاب خود را رعايت نمى کنند و اشخاصى که صداى موسيقى آنها در کوچه و خيابان بلند است و کسان ديگرى که به عناوين مختلف فساد فى الارض مى کنند، چه وظيفه اى داريم؟
جواب :
وظيفه شما امر به معروف و نهى از منکر است و هرگاه مؤثّر نيفتاد بايد به مقامات مسئول خبر دهيد تا آنها را به وظايفشان آشنا کنند.
سوال 1373 :
آيا از انجام کارى که حرام است و در ملأ عام و اجتماع انجام شود مى توان جلوگيرى کرد؟
جواب :
نهى از منکر بر همه واجب است; ولى در آن جا که احتياج به اقدامات عملى دارد بايد با اجازه حاکم شرع باشد.
سوال 1374 :
آيا تذکّر دادن به زنان بدحجاب در جامعه، از سوى برادران بسيجى جايز است؟
جواب :
در صورتى که اميد تأثير باشد واجب است; ولى با زبان خوش و مودّبانه باشد تا مفسده اى بر آن مترتّب نشود.
سوال 1375 :
اگر در جايى که حضور داريم بازى با پاسور انجام شود، يا پاسور به فروش برسد، آيا مى توان جلوگيرى کرد؟
جواب :
در چنين موردى امر به معروف و نهى از منکر واجب است; ولى اقدامهاى عملى، مانند گرفتن ورقها، احتياج به اجازه حاکم شرع دارد.
سوال 1376 :
در امر به معروف و نهى از منکر، اگر احتمال برود که به صورت دسته جمعى اثر مى کند، آيا بايد دسته جمعى امر به معروف کرد؟
جواب :
امر به معروف به هر صورت که اثر کند واجب است; خواه فردى باشد يا نباشد.
سوال 1377 :
آيا امر به معروف لسانى احتياج به حکم يا اجازه قانونى مراجع ذى صلاح دارد؟
جواب :
در آن جايى که جنبه زبانى داشته باشد احتياج به اجازه نيست و اگر اقدام عملى در آن باشد اجازه حاکم شرع يا مسئولان حکومت اسلامى لازم است.
سوال 1378 :
هرگاه نهى از منکر خود باعث عمل حرامى شود، مانند نگاه به زنان بى مبالات و آرايش کرده، آيا بازهم واجب است؟
جواب :
بايد کارى کرد که امر به معروف و نهى از منکر با اين امور مخلوط نشود; ولى نظرهاى قهرى اشکال ندارد.
سوال 1379 :
اگر آمر به معروف و ناهى از منکر، احتمال تأثير در مخاطب ندهد، يا احتمال تأثير آنى و زودگذر دهد، چه بايد بکند؟
جواب :
همان مقدار که اثر دارد، کافى است.
سوال 1380 :
آيا مى توان در جامعه اسلامى براى محو مظاهر فرهنگ غربى و تشبّه به بيگانگان کوشيد؟
جواب :
با رعايت موازين اسلامى چنين کارى نه تنها جايز، بلکه لازم است.
سوال 1381 :
آيا براى امر به معروف همه شرايط بايد وجود داشته باشد و با ساقط شدن يک شرط نمى توان امر به معروف کرد؟
جواب :
همه شرايط شرعى بايد در آن جمع شود.
سوال 1382 :
آيا به دليل اين که جامعه در وضعيّت اقتصادى دشوارى به سر مى برد، مى توان از فريضه امر به معروف و نهى از منکر دست کشيد؟
جواب :
دشوارى شرايط اقتصادى ربطى به وظيفه امر به معروف و نهى از منکر ندارد.
سوال 1383 :
با وجود شرايط فعلى و وضعيّت جامعه کنونى، آيا حضرتعالى صلاح مى بينيد که در بين بسيجيان گروههايى براى اين امر تشکيل شود؟
جواب :
چنانچه آموزشهاى لازم را در زمينه امر به معروف و نهى از منکر و شرايط و ظرافتهاى آن ببينند کار بسيار خوبى است، بلکه در شرايطى واجب است; ولى نبايد بهانه اى به دست مخالفان بدهند، و رعايت ادب اسلامى را در هر حال بنمايند.
سوال 1384 :
آيا به انگيزه نهى از منکر مى توان افرادى را که مرتکب منکر مى شوند با رعايت شرايط و مراتب امر به معروف و نهى از منکر، مورد ضرب و جرح قرار داد، يا به اموال آنها خسارتى وارد کرد؟ و يا اين که مراتب نهى از منکر در اين حد، از وظايف حکومت اسلامى و طبق قانون شرع است؟
جواب :
امر به معروف و نهى از منکر در اين حد، مربوط به حکومت اسلامى است و در حدّ تبليغ و گفتن و نوشتن، وظيفه عموم مردم است.
سوال 1385 :
آيا در محيط مدارس امر به معروف و نهى از منکر، با نهى مسئولين مدرسه، از دانش آموزان ساقط مى شود؟
جواب :
ساقط نمى شود; به شرحى که در مسائل گذشته آمد.
سوال 1386 :
در برابر دولتهاى ظالم که کوچکترين مسأله اى براى مسلمانان از اسرار محسوب مى شود، اگر اشخاصى به افشاى اين اسرار بپردازند، چه حکمى دارند؟ آيا نسبت به اين افراد هم بايد مراحل امر به معروف و نهى از منکر سپرى شود؟ و آيا اقدامات عملى و ضرب و جرح اين اشخاص نياز به اجازه حاکم شرع دارد؟
جواب :
افشاى اين اسرار جايز نيست، و لازم است که اين افراد را امر به معروف و نهى از منکر نمود; امّا اقدامات عملى نياز به اجازه حاکم شرع دارد.
سوال 1387 :
آيا صحبت کردن مرد با زن نامحرم جهت امر به معروف و نهى از منکر مشکلى دارد؟ اگر اين عمل در اتاق يا محلّ خلوتى انجام گيرد، چگونه است؟
جواب :
اشکالى ندارد; مگر اين که مفسده اى بر آن مترتّب شود.
سوال 1388 :
در شهرهاى بزرگ، مانند تهران، با وجود مفاسد مختلف، انسان هر طور که فکر مى کند مى بيند شرايط امر به معروف و نهى از منکر موجود نيست; يعنى احتمال تأثير نمى رود، و از طرفى در احاديث و روايات آمده است که: «در صورت عمل ننمودن اشخاص به اين دو فريضه الهى امکان نزول عذاب مى رود» وظيفه ما را در اين گونه موارد بيان فرماييد.
جواب :
از تأثير کردن امر به معروف و نهى از منکر مأيوس نشويد و باز هم ادامه دهيد; مطمئن باشيد اگر در مواردى بى اثر باشد، در مواردى ديگر مؤثّر خواهد بود، و با اين بهانه ها نبايد اين فريضه بزرگ الهى فراموش شود.
1. سوره آل عمران، آيه 104.