احکام عقد دائم

احکام عقد دائم

1ـ مهريّه

سوال 649 :

در بعضى ازدواجها مهريّه هاى سنگينى در نظر گرفته مى شود، که عندالمطالبه نيز است. در حالى که مرد 500 هزار تومان هم ندارد. ولى براى اين که ازدواج سر بگيرد، مثلا 20 ميليون تومان مهر تعيين شده را مى پذيرد، و شايد در طول عمر خود به اين مبلغ دست نيابد، و از اوّل نيز محرز است که در صورت مطالبه، قادر بر پرداخت مهريّه نخواهد بود. اين نوع ازدواج ها شرعاً چه حکمى دارد؟

جواب :

اين گونه مهريّه ها با چنان قرائنى که ذکر شد جدّى نيست. و جمله عند المطالبه را بايد حمل بر عند القدرة و الاستطاعة کرد. بنابراين، به اجرا گذاشتن اين گونه مهريّه ها در صورت عدم قدرت جايز نمى باشد.

سوال 650 :

بکارت دخترى در اثر تصادف زايل شده است. آيا ارش البکاره گرفته مى شود، يا مهرالمثل؟

جواب :

بايد مهر المثل بپردازد.

سوال 651 :

شخصى ازدواج مى کند، و در حين اجراى عقد عالماً و عامداً مهريّه اى معيّن مى کنند، که زوج فعلا توانايى پرداخت آن را به هيچ وجه ندارد، و ممکن است مدّت طولانى هم نتواند آن را بپردازد. عرفاً هم اين گونه مهريّه ها را در ذمّه زوج نسيه حساب مى کنند، و زوجه هم در موقع اجراى عقد قصد مطالبه ندارد. آيا اين گونه مهريّه ها در شرع مقدّس حالّ است، يا مؤجّل؟

جواب :

در فرض سوال اين گونه مهريّه ها مؤجّل است.

سوال 652 :

در مواردى که مهر المثل واجب مى شود، آيا حدّاقل يا حدّاکثرى وجود دارد؟

جواب :

ظاهر اين است که در مهر المثل حدّ معينى نيست، والاّ مهر المثل صدق نمى کند، و رواياتى که خلاف آن را بگويد ظاهراً معمول بهاى اصحاب نيست.

سوال 653 :

مرسوم است که در موقع ازدواج و در زمان عقد مهريّه را دو قسمت مى کنند; يک قسمت را به عنوان کمک به تهيّه جهيزيّه اخذ مى کنند، و ما بقى در ذمّه زوج مى ماند. لکن در تمام دادگاهها با استناد به مادّه 1085 قانون مدنى که مى گويد: «زن مى تواند تا مهر به او تسليم نشده از ايفاى وظايفى که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اين که مهر او حالّ باشد. و اين امتناع مسقط حقّ نفقه نخواهد شد.» تمسّک کرده، تمام مهريّه ها را حالّ حساب مى کنند. نظر حضرتعالى در اين مورد چيست؟

جواب :

مهريّه در صورتى که قيد و شرطى نداشته باشد حالّ است; ولى گاهى قرائنى وجود دارد که مهريّه نسيه است. مثلا مهريّه سنگين است، و مى دانيم شوهر يک جوان کارگر، يا يک جوان دانشجوست، و چيزى ندارد که فوراً بدهد. در اين گونه موارد مهريّه حال نيست، و زوجه نمى تواند آن را مطالبه کند. همچنين اگر مهريّه را دو بخش کنند; نقد و نسيه. در اين جا تنها نقد را مى تواند مطالبه کند.

سوال 654 :

دخترى، با جانبازى که قادر بر نزديکى نيست، ازدواج مى کند. يک هفته پس از تلقيح، کارشان به طلاق مى کشد; در اين مورد لطفاً به سوالات زير پاسخ دهيد:

1ـ مهريّه دختر نصف است، يا تمام؟

جواب :

در صورتى که تلقيح بوسيله شوهر انجام نشده باشد، مهريّه کامل نمى شود.

2ـ آيا براى ازدواج مجدّد، باز هم اجازه پدر لازم است؟

جواب :

پس از وضع حمل، اجازه پدر لازم نيست.

3ـ آيا اين دختر نياز به عدّه دارد؟ مدّت عدّه وى چقدر است؟

جواب :

عدّه او وضع حمل است.

4ـ آيا مى تواند با پدر آن جانباز ازدواج کند؟

جواب :

جايز نيست.

5ـ اگر زنى با چنان جانبازى ازدواج کند و پس از تلقيح جدا شود، دخترش مى تواند با جانباز ازدواج کند؟

جواب :

در صورتى که دخول از سوى جانباز حاصل نشده باشد، اشکالى ندارد.

سوال 655 :

اگر زنى قبل از عقد مهريّه خويش را چه در نکاح دائم يا موقّت ببخشد، آيا مى توان صيغه عقد را بدون مهريّه خواند؟

جواب :

در عقد موقّت لازم است مدّت و مهريّه هر دو معلوم باشد، امّا در عقد دائم قرار ندادن مهريّه ضررى نمى زند و عقد صحيح است. و بخشيدن مهريّه قبل از عقد معنا ندارد.

سوال 656 :

در صورتى که زوجه دائمى شخصى، با مرد اجنبى فرار نموده و از کشور خارج شود. آيا زن مى تواند شخصاً، يا با اعطاى وکالت به غير، نسبت به دريافت مهر خود اقدام قانونى نمايد؟ آيا چنين زنى مستحقّ دريافت مهريّه مى باشد؟

جواب :

با توجّه به اين که مهريّه مربوط به سابق است حقّ گرفتن آن را دارد; ولى هر دو نفر از نظر قضايى قابل تعقيب هستند، و از نظر اسلام مجازاتشان شديد است.

سوال 657 :

اگر مردى در شب زفاف، به علّت عنن، يا عامدا، به وسيله انگشت، يا شىء مناسب ديگرى غير از آلت رجوليّت، بکارت همسرش را زايل نمايد، بفرماييد: اوّلا: آيا اين عمل تعزير دارد؟ ثانياً: آيا اين عمل در حکم دخول، و زوجه مستحقّ کلّ مهر است؟

جواب :

در صورت عدم رضايت زوجه، تعزير دارد. و زوجه مستحقّ کلّ مهر است.

سوال 658 :

در صورت مطالبه مهريّه از سوى زوجه قبل از عروسى، و عدم پرداخت آن از طرف زوج، بفرماييد:

الف) آيا زوجه مى تواند، تا زمان پرداخت مهريّه از رفتن به خانه زوج خوددارى کند؟

ب) در صورت خوددارى از رفتن به خانه شوهر، آيا استحقاق نفقه دارد؟

جواب :

آيا اعسار و عدم اعسار زوجه تأثيرى در حکم مسأله دارد؟

د) آيا آگاهى يا عدم آگاهى زوجه در هنگام عقد نسبت به عدم توانايى زوج در پرداخت مهريه، تأثيرى در حکم مسأله دارد؟

جواب الف تا د: زن نمى تواند رفتن به خانه شوهر را مشروط به دريافت مهريّه کند; ولى مى تواند قبل از دريافت مهريّه تمکين نکند. مشروط بر اين که قبلا از اعسار زوج خبر نداشته باشد. و در فرض اعسار، اگر از سوى حاکم شرع قسط بندى شود، و شروع به پرداختن اقساط کند، زن بايد تمکين کند.

جواب :

هدف از ازدواج، همان گونه که قرآن مى گويد، آن است که زن و مرد در کنار يکديگر زندگى آرامى داشته باشند (لتسکنوا اليها) و اين هدف بدون زندگى مشترک حاصل نمى شود. و زندگى توأم با تجرّد موجب بدبختى وانواع مشکلات و بيمارى هاست، ولى زن نبايد به صورت برده مرد درآيد. و اگر کارهاى خانه را انجام مى دهد، بايد با ميل و رضايتش باشد. البتّه تقسيم کار بر اساس رضايت طرفين کار بسيار خوبى است.

سوال 660 :

عدم تمکين زن، در صورت امتناع مرد از پرداخت نفقه، چه حکمى دارد؟

جواب :

احتياط واجب آن است که زن از تمکين خوددارى نکند; ولى مى تواند با اجازه حاکم شرع از اموال او به مقدار نفقه خود بردارد.

3ـ اطاعت از شوهر

سوال 661 :

اگر مرد راضى نباشد که همسرش با مانتو در جامعه ظاهر شود، و از او بخواهد که با چادر بيرون رود، و زن امتناع نمايد، چه حکمى دارد؟

جواب :

مرد نمى تواند زن را به پوشش خاصّى مجبور کند، مگر اين که حجاب اسلامى با آن پوشش مراعات نگردد. و مانتو در صورتى که تنگ و چسبان نباشد، و تمام بدن زن به جز گردى صورت و دستها تا مچ را بپوشاند، حجاب اسلامى محسوب مى شود; هر چند چادر حجاب برتر است.

4ـ مسکن

سوال 662 :

در صورتى که حقّ اختيار سکنى در قباله ثبتى کاملا به زوجه تفويض شده باشد، آيا اين حق علاوه بر شهر، شامل محل و منطقه محلّ سکونت نيز مى شود؟ با توجّه به اين که زوج و زوجه هر دو اهل و ساکن يک شهر بوده، و در زمان عقد نيز قصد زندگى در همان شهر را داشته اند، پاسخ سوال را مرقوم فرماييد.

جواب :

معمولا هنگامى که مى گويند اختيار سکنى با زن است، اشاره به شهر مى باشد، مگر اين که عبارت قباله دلالت بر بيشتر از اين داشته باشد. و در صورت شک، تنها اختيار شهر با زوجه خواهد بود.

سوال 663 :

زوجه باکره اى که تمکين را به وصول مهريّه عندالمطالبه اش موکول نموده، (و مطابق عرف هنوز در عقد است، و در منزل پدرش به سر مى برد) آيا مى تواند از سکنى در منزلى که زوج معيّن کرده خوددارى کند؟ و اگر چنين کند، آيا ناشزه محسوب مى شود، و حقّ نفقه ندارد؟

جواب :

تا زمانى که طبق عرف عروسى نکرده، حقّ امتناع دارد.

سوال 664 :

اگر زوجه رفتن به خانه شوهر را منوط به دريافت اجناس مورد توافق (غير از مهريه) نمايد، و زوج از تحويل آن امتناع ورزد، بفرماييد:

الف) آيا زوجه چنين حقّى دارد؟

ب) در صورت خوددارى از رفتن به خانه شوهر، آيا استحقاق نفقه دارد؟

جواب :

هرگاه شرايط مذکور در ضمن عقد، نه به عنوان مهريّه، مطرح شده باشد، زوجه حق ندارد رفتن خود را به خانه شوهر منوط به آن کند، هر چند حقّ مطالبه و الزام به آن را دارد.

5ـ اجرة المثل

سوال 665 :

زنى حقّ الزّحمه و اجرة المثل کارهايى که در ايّام زناشويى در منزل شوهرش انجام داده را مطالبه کرده، ولى شوهر ادّعا دارد که همسرش کارها را به قصد تبرّع انجام داده است. در فرض مذکور قول کدام يک مقدّم، و بيّنه بر عهده چه کسى است؟

جواب :

در محيط هايى که عرف و عادت بر آن است که زن به قصد تبرّع اين کارها را انجام مى دهد، ادّعاى زن برخلاف آن مسموع نيست. مگر اين که ثابت کند به شوهرش اعلام کرده قصد تبرّع ندارد، و شوهرش نيز پذيرفته باشد.

سوال 666 :

همسر سابقم بعد از چندين سال زندگى و على رغم دريافت نفقه، به عناوين مختلف، موجبات اذيّت و آزار بنده را فراهم مى نمود، و خودش نيز تقاضاى طلاق خلع کرد. بعد از جارى شدن طلاق، کلّيّه حقوق خود را از بنده دريافت نمود، و طلاهايى را که براى ايشان خريده بودم، به يغما برد، (اکنون در حدود دو ميليون تومان ارزش دارد،) و بنده را از خانه بيرون و مدّت دو سال و اندى خانه بنده را غصب نموده است. ايشان ملتزم به دين مقدّس اسلام نبوده، و بدون اجازه از خانه خارج شده، و از اداى وظايف خانوادگى شانه خالى مى کرده، و اکنون اجرت المثل چندين ساله را از بنده مطالبه مى نمايند. آيا اجرة المثل به ايشان تعلّق مى گيرد؟

جواب :

زن به غير از نفقه و مهريّه، حقّ ديگرى به نام اجرة المثل ندارد. مگر اين که از اوّل ازدواج شرط کند که کارهاى منزل را مجّانى انجام نمى دهد. و در صورتى که چنين شرطى نکرده و عادت، و رسم محيط هم تبرّع در اين امور است، حقّى ندارد.