وطن و جايى که در حکم وطن است
سوال 9 :
آيا موطن پدر (در دو صورتى که زادگاه فرزند باشد يا نباشد)، براى فرزند نيز وطن محسوب مى‌شود يا خير؟ و ملاک وطن بودن مکانى براى انسان چيست؟
جواب :
همان جايى که با پدر در آن جا زندگى مى‌کرديد و وطن پدر بوده، چه زادگاه شما باشد و چه نباشد، مادامى که از آن جا اعراض نکرده‌ايد، وطن شما محسوب مى‌شود و همچنين مکانى را که خودتان محلّ زندگى خود قرار داده‌ايد، به طورى که شما در آن جا عرفا مسافر حساب نشويد، در حکم وطن شماست.
(337)
سوال 10 :
زنى در عقد دائمى شوهرى است که وطن او شهرستان ديگرى است. آيا قبل از آغاز زندگى مشترک، شهرستانى که وطن شوهر است، وطن زن هم محسوب مى‌شود؟
جواب :
در فرض سوال، وطن شوهر، وطن زن محسوب نمى‌شود.
سوال 11 :
خانمى بعد از ازدواج، براى زندگى به شهر شوهرش منتقل شده است. آيا نماز اين خانم، هنگام سفر به وطن اصلى خود تمام است؟
جواب :
چنانچه احتمال بازگشتن اين زن به وطن اصلى براى زندگى کردن (به همراه شوهر يا به تنهايى) جدّى باشد و ضعيف نباشد، نمازش در وطن اصلى خود تمام است و بايد روزه‌اش را هم بگيرد و اگر اين احتمال ضعيف باشد، اعراض از وطن اصلى محقّق شده است و بايد در آن جانمازش را قصر بخواند و روزه‌اش صحيح نيست.
سوال 12 :
من در حوزه علميه رضويه لامرد تحصيل مى‌کنم و در ماه مبارک رمضان، دور از وطن خود که فاصله آن بيش از چهار فرسخ از محلّ تحصيل است، به سر مى‌برم. با توجه به اين که سال اول تحصيل من در اين حوزه است، آيا اين جا وطن دوم من محسوب مى‌شود يا خير؟ و حکم نماز و روزه‌ام چيست؟
جواب :
اگر تصميم داريد مدتى نسبتا طولانى در حوزه علميه مذکور بمانيد، از زمانى که در آن محل به شما مسافر نگويند، بر محلّ مذکور احکام وطن مترتّب مى‌شود و نمازتان تمام است و روزه را بايد بگيريد.
سوال 13 :
خوابگاه دانشجويى دانشگاه زنجان در داخل شهر زنجان و محلّ دانشگاه در فاصله پنج کيلومترى زنجان است. با عنايت به اين که دانشجويان ساکن اين خوابگاه افراد غير بومى هستند و از اول روز تا غروب در دانشگاه و شب را در خوابگاه به سر مى‌برند، قصد اقامه آنها در خوابگاه و حکم نماز و روزه آنها در دانشگاه چگونه است؟
جواب :
در فرض سوال، از زمانى که دانشجويان در آن جا مسافر محسوب
(338)
نشوند، نماز و روزه‌شان در محلّ خوابگاه و تمام شهر زنجان و مسير دانشگاه و خود دانشگاه، تمام است و احتياج به قصد ده روز نيست و دانشگاه و شهر زنجان براى آنها در حکم وطن است.
سوال 14 :
تعدادى از نظاميان، براى گذراندن دوره‌هاى يک ساله جهت تکميل دانش نظامى و مکتبى از سراسر کشور به شيراز مسافرت مى‌نمايند و مدت يک سال به طور تمام وقت، مشغول تحصيل هستند. ضمنا خوابگاه اين دانشجويان در شهرستان مرودشت است که در فاصله 45 کيلومترى شيراز است و هر روز اين مسافت را طى مى‌کنند. با توجه به اين که هيچ يک از اين دو شهر، وطن آنها نيست، حکم نماز آنها از حيث قصر و اتمام چگونه است؟
جواب :
وطن بودن لازم نيست، چنانچه به آنها مسافر گفته نشود، کافى است و از زمانى که به آنها مسافر گفته نشود، نمازشان در هر دو شهر و در مسير بين آنها تمام است و روزه‌هايشان را هم بايد بگيرند.
سوال 15 :
فاصله کارخانه پتروشيمى اراک، از شهر اراک حدود بيست کيلومتر و خانه‌هاى سازمانى که محلّ سکونت کارکنان پتروشيمى است، حدود هفت کيلومتر از کارخانه و 27 کيلومتر از شهر اراک فاصله دارد. وطن اصلى بعضى از کارکنان، شهر تهران است. اولاً بفرماييد حکم نماز و روزه اين افراد که هر روز فاصله بين کارخانه و محلّ سکونت فعلى (خانه‌هاى سازمانى) را طى مى‌کنند، چيست؟ و ثانيا اگر هر از چندى جهت تهيه ضروريات زندگى و امور ديگر به شهر اراک بروند، حکم آنها در رفت و برگشت چگونه است؟
جواب :
اگر مدتى از اين وضعيت گذشته که ديگر به شما در آن جا مسافر گفته نمى‌شود، شما در تردّد بين کارخانه و محلّ سکونت، حکم مسافر را نداريد و نمازتان در محلّ کار و محلّ سکونت و در مسير بين آن دو تمام است و روزه هم بگيريد و اگر به محلّى در داخل شهر اراک برويد که مجموع مسير رفت و
(339)
برگشت به اندازه هشت فرسخ يا بيشتر باشد و هر يک از مسير رفت و مسير برگشت نيز چهار فرسخ يا بيشتر باشد، مسافر هستيد ودر راه و در آن محل نمازتان شکسته است و اگر يکى از دو مسير رفت و برگشت کمتر از چهار فرسخ باشد و مسير ديگر نيز به اندازه هشت فرسخ نباشد، بايد در رفت و برگشت و در آن محل، بنا بر احتياط واجب نماز را هم شکسته و هم تمام بخوانيد و اگر کارخانه در مسير حرکت به سمت اراک واقع شده باشد، بايد ابتداى مسافت را از کارخانه حساب کنيد؛ ولى در هر صورت پس از بازگشت به محلّ کار يا محلّ سکونت، نمازتان تمام است.
سوال 16 :
در يک منطقه نظامى که در فاصله پنجاه کيلومترى شهر قرار دارد، تعدادى از پرسنل نظامى به همراه خانواده خود زندگى مى‌کنند و مدت اقامت آنها در منطقه، معلوم نيست؛ ولى کمتر از دو سال هم نيست. لطفا به سوال‌هاى زير پاسخ دهيد.
الف. پرسنل، براى انجام دادن امور ادارى، در فاصله کمتر از ده روز، يک يا دو بار به شهر اعزام مى‌گردند و خانواده آنها نيز براى خريد مايحتاج زندگى و تفريح، هر هفته به شهر مسافرت مى‌کنند. وظيفه آنها در منطقه چيست؟
جواب :
در مفروض سوال، محلّ زندگى نظاميان و خانواده آنان از زمانى که در آن جا مسافر محسوب نشوند در حکم وطن آنان محسوب مى‌شود؛ ولى در سفر خود به شهر، مسافر محسوب مى‌شوند و نمازشان قصر است.
ب. بعضى از فرزندان پرسنل، در شهر مشغول به تحصيل هستند و هر روز به شهر مى‌روند. تکليف آنها در منطقه چيست؟
جواب :
فرزندان، علاوه بر منطقه، در سفر تحصيلى (در مسير بين محلّ تحصيل و خانه و در محلّ تحصيل)، نمازشان تمام است.
جواب :
اگر پرسنل و خانواده آنها در محدوده کمتر از حدّ ترخّص مسافرت کنند، وظيفه آنها در منطقه چيست؟
جواب :
اگر منطقه نظامى خيلى وسيع نباشد، براى خانواده، تمام منطقه و اگر
(340)
خيلى وسيع باشد، قسمت مسکونى و توابع آن (حوالى بخش مسکونى) در حکم وطن است و براى نظاميان، علاوه بر قسمت مسکونى، محلّ کار نيز در حکم وطن است و سفر به کمتر از حدّ ترخّص و يا بيشتر از آن که به حدّ سفر شرعى نرسد، موجب قصر نماز نمى‌شود.
د. پرسنلى که در ناو خدمت مى‌کنند، به مأموريت دريايى اعزام مى‌شوند و گاهى يک هفته يا بيشتر و يا کمتر در دريا مى‌مانند و معلوم نيست که چند روز در منطقه بمانند و ممکن است در بين ده روز، دو مرتبه هم به دريا اعزام شوند، آيا در مورد اين افراد صدق مى‌کند که شغل آنها سفر است و نماز آنها در دريا و منطقه چه حکمى دارد؟
هـ . پرسنلى که در منطقه راننده هستند و به شهر اياب و ذهاب مى‌کنند و يا به مأموريت‌هاى خارج از محدوده شهر مى‌روند، حکم نمازشان در سفر و منطقه چيست؟
جواب :
در مفروض هر دو سوال که پرسنل به مدت طولانى در منطقه سکونت دارند، اگر بيشتر روزها را در سفر باشند، در منطقه و سفر (غير از سفر اول)، نمازشان تمام است و صدق مى‌کند که شغل آنها در سفر است؛ ولى اگر ده روز، بدون سفر شرعى در منطقه بمانند،پس از آن در سفر اول نمازشان قصر است.
و. سربازانى که در منطقه هستند و هر هفته براى شرکت در نماز جمعه يا امور شخصى به شهر مى‌روند، وظيفه شان چيست؟
جواب :
در منطقه، حکم آنها مانند حکم ساير پرسنل است که در پاسخ قسمت «الف» بيان شد و در مفروض سوال، در مورد سفر به شهر، نمازشان در راه و در مقصد قصر است.
سوال 17 :
آيا محلّ کارِ ثابت (مانند محلّ خريد و فروش و مغازه که هر روز يا اغلب روزها به آن جا رفت و آمد مى‌شود)، اگر فاصله‌اش از محلّ زندگى به اندازه مسافت شرعى باشد، حکم وطن را دارد؟
جواب :
از زمانى که در آن جا به شما مسافر نگويند، حکم وطن را دارد.
(341)
سوال 18 :
طلبه‌اى بيش از ده سال است که مشغول تحصيل در قم است و خانه‌اش هم در آن جاست، اما مدتى است که محلّ کارش در تهران است و روز شنبه به تهران مى‌رود و پنجشنبه به قم باز مى‌گردد. حکم نماز و روزه‌اش چيست؟
جواب :
در فرض سوال، نمازش در تهران و قم تمام است و روزه‌اش را بايد بگيرد.
سوال 19 :
بعضى از آموزگاران، شش روز از هفته را به جهت شغلشان به منطقه‌اى ديگر سفر مى‌کنند و يک روز را در وطنشان به سر مى‌برند، تکليف نماز و روزه اين اشخاص چيست؟
جواب :
نماز آنها در محلّ کار تمام است و بايد روزه‌هاى خود را بگيرند.
سوال 20 :
اشخاصى که فقط به مدت يک ماه براى آموزگارى يا تبليغ از وطن به محلّ کار رفت و آمد مى‌کنند و يا منبر مى‌روند، حکم نمازشان در محلّ خدمت چيست؟
جواب :
اگر بقيه شرايط قصر موجود باشد، حکم نماز آنها قصر است و روزه هم نمى‌توانند بگيرند.
سوال 21 :
آيا اعراض نمودن از وطن، با مسافرت گاه به گاه به آن و ماندن چندين روز در آن جا منافات دارد؟
جواب :
منافاتى ندارد.