شرايط نايب
در نايب ، امور ياد شده در زير شرط است:
1. بالغ بودن، 2. عاقل بودن، 3. ايمان، 4. وثوق به اين که اعمال حج را به نحو صحيح انجام مى دهد، 5. آشنايى با اعمال حج و يا لااقل به وسيله کسى که راهنماى اوست.6. ذمّه او در آن سال مشغول به حج واجب نباشد، 7. کليه اعمال را به غير مباشرت در ذبح خودش بتواند انجام دهد.
مسأله56. شرايط کسى که از طرف او حج انجام مى گيرد(منوب عنه)، عبارتند از:
1. مسلمان بودن،
2. زنده نبودن، و يا ناتوانى از انجام اعمال به دليل پيرى يا بيمارى شديد که اميدى به بهبودى آن نيست، هر چند در حج استحبابى از طرف ديگرى، اين شرط معتبر نيست.
صفحه 33
3. منوب عنه در زمان بلوغ مستطيع شده باشد، و اگر در زمان کودکى مستطيع بوده، تا زمان بلوغ ادامه داشته و حج بر او مستقر شده باشد، هر چند در حج استحبابى نيابت از صبىّ صحيح است.
مسأله57. نايب بايد به هنگام عمل، شخصى را که از طرف او حج انجام مى دهد، در نظر بگيرد و مستحب است نام او را ذکر کند.
مسأله58. هرگاه نايب عمل را به صورت صحيح انجام داد، در اين صورت ذمّه کسى که از طرف او نيابت پذيرفته است، برى مى شود، و اگر نايب پس از بستن احرام، و دخول در حرم بميرد، همين قدر از عمل کفايت مى کند و ديگر لازم نيست براى بقيه اعمال، نايب بگيرند.
مسأله59. هزينه لباس احرام و هزينه قربانى برعهده نايب است، مگر اين که در عقد نيابت، شرط کند که طرف بپردازد، و همچنين اگر نايب، يکى از محرمات احرام را که کفاره دارد، انجام بدهد، کفاره آن برعهده خود نايب است.
مسأله60. در طواف نساء ، که پس از اعمال حج انجام مى گيرد، نايب بايد از طرف کسى که نايب شده، انجام دهد، نه از طرف خودش، و اگر به هنگام طواف نساء، قصد «مافى الذمه» کند، آن نيز صحيح است.
مسأله61. هرگاه نايب، طواف نسا را به صورت صحيح انجام ندهد، همسر وى بر او حلال نمى شود، و حتى اگر کسى که از طرف
صفحه 34
او نيابت را پذيرفته در قيد حيات باشد، مشکلى براى او پيش نمى آيد.
مسأله62. اگر کسى از نظر زمانى فرصت کافى براى حج تمتع نداشته باشد، نمى توان او را براى حج نيابتى از طرف کسى که حج تمتع بر ذمّه اوست، اجير نمود، ولى اگر هنگام نيابت دادن به او ، فرصت کافى بود ولى بعداً روى حوادث پيش بينى نشده اى فرصت براى حج تمتع باقى نماند، و ناچار شد از حج تمتع به حج اِفراد(1) عدول کند، چنين حجّى صحيح و کافى است، مگر اين که بدون عذر «فرصت سوزى» کند در اين حالت کفايت چنين حجى از منوب عنه، اشکال دارد.
مسأله63. فرد نايب، فقط مى تواند از يک نفر نيابت بپذيرد و پذيرش نيابت از چند نفر در يک سال، جايز نيست، ولى مى تواند در برخى از اعمال مانند طواف ، يا قربانى و يا رمى، از ديگران نيز نيابت کند.
مسأله64.اگر دو نفر نذر کرده باشند که اگر در انجام کارى موفق شدند، فردى را به هزينه خويش مشترکاً براى حج اجير کنند. در اين صورت نيابت يک فرد از دو نفر صحيح است.
مسأله65. کسى که استطاعت مالى و بدنى داشته ولى در
1 . در فصل دوازدهم، حج افراد، توضيح داده خواهد شد.
صفحه 35
رفتن به حج، کوتاهى کرده و بعداً هم پيرى و بيمارى مانع از آن است که بتواند به حج برود، بر چنين فردى لازم است که کسى را نايب بگيرد، مشروط بر اين که اميد به بهبودى نداشته باشد.
مسأله66. هرگاه، فردى استطاعت مالى پيدا کرد، ولى در همان سال به خاطر پيرى و بيمارى موفق به رفتن نگشت، و اميدى به بهبودى خود، نداشته باشد، نايب گرفتن براى چنين فردى واجب نيست، زيرا وجوب حج بر او مستقر نگشته است.
مسأله67. هرگاه در شرايطى که فرد بايد نايب بگيرد، نايب گرفت و عمل را به صورت صحيح انجام داد، سپس عذر فردى که نايب گرفته برطرف شد، ديگر لازم نيست خود به حج برود، امّا اگر عذر او موقعى برطرف شد، که نايب هنوز در نيمه راه است، در چنين صورتى احتياط مستحب آن است که خود شخص نيز به حج برود.
مسأله68. کسى که حج بر او واجب شده، خواه در همان سال يا در سال هاى پيش، نمى تواند از کسى نيابت بپذيرد.
مسأله69. هرگاه نايب، پس از احرام و دخول در حرم بميرد، حج او صحيح است و ذمّه کسى که از طرف او نيابت پذيرفته، برى مى شود ولى اگر پس از احرام و قبل از دخول در حرم بميرد، بايد براى آن شخص دوباره نايب بگيرند.
مسأله70. کسى که براى انجام حج نيابتى اجير شود و در نيمه راه پيش از عمل بميرد، براى دريافت اجرت سه حالت دارد:
صفحه 36
الف. اگر مبلغ در مقابل عمل حج قرار گرفته، چيزى به او تعلق نمى گيرد.
ب. اگر مبلغ در مقابل «برئ الذمه» شدن منوب عنه پرداخت شده، و نائب پس از دخول در حرم فوت کند، همه مبلغ به او تعلق مى گيرد.
ج. هرگاه مبلغ در مقابل رفت و برگشت و عمل معين شده، به مقدارى که کار انجام گرفته، به او تعلق مى گيرد، و غالباً نيابت ها حالت دوم را دارد.
مسأله71. مستحب است که نايب پس از انجام حج نيابى، براى خود نيزعمره مفرده انجام دهد.
مسأله72. افرادى که معذورند و نمى توانند برخى از اعمال حج را خود، انجام دهند، نمى توان آنها را براى انجام تمام اعمال حج، اجير کرد.
صفحه 37