قرآن کریم می فرماید:«وَ عَهِدْنَا إلَی إبْرَاهِيمَ وَ إِسْمَاعِيلَ أنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّآئِفِينَ وَ الْعَاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ»[1] ؛ و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان، اعتکاف کنندگان، رکوع کنندگان و سجده کنندگان پاکیزه کنید.
مراسم اعتکاف، به زمان حضرت ابراهیم (علیه السلام) برمی گردد و بعد از او، در بعضی از شریعت ها و در زندگی برخی از صالحان ـ حضرت مریم و زکریا (علیهم السلام) ـ به چشم می خورد. با ظهور دین اسلام، این امر شکل تازه ای به خود گرفت و در میان مسلمانان، به عنوان یک عبادت مستحب با آداب و شرایط خاص رایج شد.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) همه ساله در ماه رمضان ـ بویژه دهه ی آخر آن ـ اعتکاف می کرد و دستور می داد رختخوابش را برچینند و چادری در مسجد برپا کنند و همیشه می فرمود: «ده روز اعتکاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است»[2]
امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) نیز به سنت اعتکاف عمل نموده و آن را زنده نگاه می داشتند.
[3]در حدیث آمده که امام حسن (علیه السلام) با آنکه در حال اعتکاف بودند، برای رفع حاجت برادر دینی خود اقدام و او را از مشکل مالی نجات دادند.
امام صادق (علیه السلام) نیز مانند نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) در مسجدالنبی معتکف می شدند[4].
اعتکاف در دوران غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز ادامه داشته بویژه در عصر صفوی که در سایه تلاش های عالمان دینی در شهرهای ایران رونق خاصی یافته است و اکنون به برکت نظام مقدّس جمهوری اسلامی در بسیاری از شهرهای کشورمان در روزهای 13، 14 و 15 ماه رجب (ایام البیض) با شکوه خاصّی برگزار می شود.