مصرف زکات‌‌ (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

مصرف زکات

مسأله 1641 :

زکات را در يکى از هشت مورد زير بايد صرف کرد:

1 و 2ـ «فقرا» و «مساکين» و آنها کسانى هستند که مخارج سال خود و عيالاتشان را ندارند. تفاوت فقير و مسکين در اين است که فقير روى سوال از کسى ندارد، امّا مسکين نيازمندى است که روى سوال دارد، کسانى که صنعت و ملک و سرمايه و کسبى دارند که زندگى آنها را اداره نمى کند فقير محسوب مى شوند و کمبود زندگى خود را مى توانند از زکات بگيرند.

3ـ کسى که از طرف امام يا نايب او مأمور جمع آورى زکات يا نگهدارى يا رسيدگى به حساب آن و يا رساندن آن به امام و نايب او، يا رساندن به مصارف لازم هستند مى توانند به اندازه زحمتى که مى کشند از زکات استفاده کنند.

4ـ افراد ضعيف الايمانى که با گرفتن زکات تقويت مى شوند و تمايل به اسلام پيدا مى کنند.

5ـ خريدن برده ها و آزاد کردن آنها.

6ـ اشخاص بدهکارى که نمى توانند قرض خود را ادا کنند.

7ـ «سبيل اللّه» يعنى کارهايى مانند ساختن مسجد که منفعت دينى عمومى دارد و همچنين مدارس علوم دينى، مراکز تبليغاتى، اعزام مبلّغين، نشر کتابهاى مفيد اسلامى و خلاصه آنچه براى اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد، مخصوصاً جهاد در راه خدا.

8ـ «ابن السّبيل» يعنى مسافرى که در سفر مانده و محتاج شده که به مقدار نيازش مى تواند از زکات استفاده کند، هر چند در محلّ خود غنى و بى نياز باشد.

مسأله 1642 :

فقير يا مسکين بنابر احتياط واجب نمى تواند بيش از مخارج سال خود و عيالاتش را از زکات بگيرد و اگر کسرى دارد تنها به اندازه کسرى خود

[307]

مى تواند بگيرد.

مسأله 1643 :

صنعتگر يا کارگرى که درآمد او از مخارج سالش کمتر است مى تواند کسرى مخارجش را از زکات بگيرد و لازم نيست ابزار کار يا سرمايه و ملک خود را به مصرف مخارج برساند.

مسأله 1644 :

شخص نيازمند مى تواند مرکب سوارى مورد نياز و همچنين خانه اى که به آن احتياج دارد وسرمايه لازم براى کسب و کار را از زکات تهيّه کند و در اين قسمت بايد به آن مقدار که براى نياز و حفظ آبروى او لازم است قناعت کند.

مسأله 1645 :

کسى که مى تواند با ياد گرفتن صنعت يا کارهاى ديگر زندگى خود را اداره کند، بايد يادگيرد تا نيازى به زکات نداشته باشد، ولى تا زمانى که مشغول ياد گرفتن است مى تواند زکات بگيرد.

مسأله 1646 :

کسانى که مشغول فراگرفتن علم واجب هستند مى توانند از زکات استفاده کنند، همچنين قضّات و مجريان حدود و مانند آنها.

مسأله 1647 :

کسى که زکات بر ذمّه دارد و از فقيرى طلبکار است، مى تواند طلب خود را از باب زکات حساب کند، حتّى اگر فقير بدهکار از دنيا برود مى تواند بدهى او را از زکات محسوب دارد، امّا اگر چيزى از خود گذاشته که به اندازه بدهى اوست بنابر احتياط واجب نمى توان بدهى او را از زکات حساب کرد.

مسأله 1648 :

کسى که فقير بودنش معلوم نيست نمى توان به او زکات داد، ولى اگر از ظاهر حالش گمان پيدا شود که فقير است، زکات دادن به او جايز است، همچنين اگر افراد مورد اعتماد خبر دهند که او فقير مى باشد.

مسأله 1649 :

لازم نيست به فقير بگويند که اين مال زکات است، بلکه مى توان زکات را به صورت هديه به او داد (البته بطورى که دروغ نشود) ولى در هر حال بايد قصد زکات کند.

مسأله 1650 :

اگر به گمان اين که کسى فقير است زکات به او دهد بعد بفهمد فقير نبوده، يا از روى ندانستن مسأله به کسى که فقير نيست زکات بدهد، چنانچه چيزى

[308]

را که به او داده باقى باشد مى تواند پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر از بين رفته هرگاه کسى که آن چيز را گرفته مى دانسته يا احتمال مى داده که زکات است بايد عوض آن را بدهد و او نيز به مستحق برساند، ولى اگر به غير عنوان زکات داده نمى تواند چيزى از او بگيرد و در هر حال چنانچه در تشخيص مستحق کوتاهى نکرده باشد لازم نيست دوباره از مال خود بپردازد.

مسأله 1651 :

کسى که بدهکار است و نمى تواند بدهى خود را بدهد، مى تواند براى دادن قرض خود زکات بگيرد، هر چند مخارج سال خود را داشته باشد، به شرط اين که مالى را که قرض کرده در معصيت خرج نکرده باشد.

مسأله 1652 :

مسافرى که خرجى او تمام شده، يا اموالش به سرقت رفته، يا مرکبش از کار افتاده، چنانچه سفر او سفر معصيت نباشد و نتواند با فروختن چيزى يا قرض کردن مالى خود را به مقصد برساند، مى تواند زکات بگيرد، هر چند در وطن خود فقير نباشد و لازم نيست بعد از رسيدن به وطن مقدارى را که از باب زکات گرفته برگرداند، ولى اگر بعد از رسيدن به وطن چيزى از زکات زياد آمده باشد بايد آن را به حاکم شرع بدهد و بگويد زکات است.