شکهاي صحيح
مسأله 1226 :
در نُه صورت اگر در شماره رکعتهاي نماز چهار رکعتي شک کند بايد فکر نمايد پس اگر يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا کرد بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند وگرنه به دستورهائي که گفته مي شود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است:
اوّل: آنکه بعد از سر برداشتن از سجده دوّم شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت که بايد بنا بگذارد سه رکعت خوانده و يک رکعت ديگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته به دستوري که بعداً گفته مي شود بجا آورد.
دوّم: شک بين دو و چهار رکعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم که بايد بنا بگذارد که چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
سوّم: شک بين دو و سه و چهار رکعت بعد از سر برداشتن از سجده دوّم، که بايد بنا بگذارد که چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نماز احتياط نشسته بجا آورد، ولي اگر بعد از سجده اوّل يا پيش از سر برداشتن از سجده دوّم يکي از اين سه شک برايش پيش آيد
[207]
مي تواند نماز را رها کند و دوباره بخواند.
چهارم: شک بين چهار و پنج رکعت بعد از سربرداشتن از سجده دوّم، که بايد بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز، دو سجده سهو بجا آورد ولي اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوّم اين شک براي او پيش آيد بنابر احتياط واجب بايد به دستوري که گفته شد عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
پنجم: شک بين سه و چهار رکعت، که در هر جاي نماز باشد بايد بنابر چهار رکعت بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز، يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نماز احتياط نشسته بجا آورد.
ششم: شک بين چهار و پنج رکعت در حال ايستاده، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بجا آورد.
هفتم: شک بين سه و پنج رکعت در حال ايستاده، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد.
هشتم: شک بين سه و چهار و پنج رکعت در حال ايستاده، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز، دو رکعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو رکعت نماز احتياط نشسته بجا آورد.
نهم: شک بين پنج و شش رکعت در حال ايستاده، که بايد بنشيند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و سجده سهو بجا آورد.
مسأله 1227 :
اگر يکي از شکهاي صحيح براي انسان پيش آيد نبايد نماز را بشکند و چنانچه نماز را بشکند معصيت کرده است. پس اگر پيش از انجام کاري که نماز را باطل مي کند مثل روگرداندن از قبله نماز را از سر گيرد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام کاري که نماز را باطل مي کند مشغول نماز شود نماز دوّمش صحيح است.
مسأله 1228 :
اگر يکي از شکهائي که نماز احتياط براي آنها واجب است در نماز پيش آيد چنانچه انسان نماز را تمام کند و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد معصيت کرده است. پس اگر پيش از انجام کاري که نماز را باطل مي کند نماز را از سر گرفته باشد نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام کاري که نماز را باطل
[208]
مي کند مشغول نماز شده نماز دومش صحيح است.
مسأله 1229 :
وقتي يکي از شکهاي صحيح براي انسان پيش آيد چنانچه گفته شد بايد فوراً فکر کند پس اگر چيزهائي که به واسطه آنها ممکن است يقين يا گمان به يک طرف شک پيدا شود براي او پيش نيايد شک او از بين نمي رود و چنانچه کمي بعد هم فکر کند اشکال ندارد; مثلاً اگر در سجده شک کند مي تواند تا بعد از سجده، فکر کردن را تأخير بيندازد.
مسأله 1230 :
اگر اول گمانش به يک طرف بيشتر باشد بعد دو طرف در نظر او مساوي شود بايد به دستور شک عمل نمايد و اگر اول دو طرف در نظر او مساوي باشد و به طرفي که وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام کند.
مسأله 1231 :
کسي که نمي داند گمانش به يک طرف بيشتر است يا هردو طرف در نظر او مساوي است بايد احتياط کند، و در هر مورد، احتياط به طور مخصوصي است که در کتابهاي مفصل فقهي گفته شده است.
مسأله 1232 :
اگر بعد از نماز بفهمد در بين نماز حال ترديدي داشته که مثلاً دو رکعت خوانده يا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته ولي نداند که اين بنا را روي گمانش به خواندن سه رکعت بوده يا از باب اين بوده که هردو طرف در نظر او مساوي بوده بايد به احتياط واجب نماز احتياط را بخواند.
مسأله 1233 :
اگر موقعي که تشهد مي خواند يا بعد از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکي از شکهائي که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مي باشد، براي او پيش آيد مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت بايد به دستور آن شک عمل کند، و بنابر احتياط واجب نمازش را هم دوباره بخواند.
مسأله 1234 :
اگر پيش از آنکه مشغول تشهّد شود يا در رکعتهائي که تشهد ندارد پيش از ايستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يکي از شکهائي که بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نمازش باطل است.
مسأله 1235 :
اگر موقعي که ايستاده بين 3 و 4 يا بين 3 و 4 و 5 رکعت شک کند و يادش بيايد که دو سجده از رکعت پيش بجا نياورده نمازش باطل است.
[209]
مسأله 1236 :
اگر شک او از بين برود و شک ديگري برايش پيش آيد مثلاً اول شک کند که دو رکعت خوانده يا سه رکعت بعد شک کند که سه رکعت خوانده يا چهار رکعت، بايد به دستور شک دوّم عمل نمايد.
مسأله 1237 :
اگر بعد از نماز شک کند که در نماز مثلاً بين دو و چهار رکعت شک کرده يا بين سه و چهار رکعت، احتياط واجب آن است که به دستور هردو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله 1238 :
اگر بعد از نماز بفهمد که در نماز شکي براي او پيش آمده ولي نداند که از شکهاي باطل بوده يا از شکهاي صحيح و اگر از شکهاي صحيح بوده کدام قسم آن بوده است، بنابر احتياط واجب بايد به دستور شکهائي که صحيح بوده و احتمال مي داده عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله 1239 :
کسي که نشسته نماز مي خواند اگر شکي کند که بايد براي آن يک رکعت نماز احتياط ايستاده يا دو رکعت نشسته بخواند، بايد يک رکعت نشسته بجا آورد و اگر شکي کند که بايد براي آن، دو رکعت نماز احتياط ايستاده بخواند بايد دو رکعت نشسته بجا آورد.
مسأله 1240 :
کسي که ايستاده نماز مي خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود بايد مثل کسي که نماز را نشسته مي خواند و حکم آن در مسأله پيش گفته شده، نماز احتياط را بجا آورد.
مسأله 1241 :
کسي که نشسته نماز مي خواند اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد به وظيفه کسي که نماز را ايستاده مي خواند عمل کند.