احکام وديعه (امانت)
مسأله 2343 :
اگر انسان مال خود را به کسي بدهد و بگويد نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند يا بدون اين که حرفي بزنند به صاحب مال بفهماند که مال را براي نگهداري به او مي‌دهد و او هم به قصد نگهداري کردن بگيرد، بايد به احکام وديعه وامانت‌داري که بعداً گفته مي‌شود عمل نمايد.
مسأله 2344 :
امانت دار و کسي که مال را امانت مي‌گذارد، بايد هر دو بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالي را پيش بچه يا ديوانه امانت بگذارد يا ديوانه وبچه مالي را پيش کسي امانت بگذارد صحيح نيست مگر آن که با اذن وليّ باشد.
مسأله 2345 :
اگر از بچه يا ديوانه چيزي را بطور امانت قبول کند بايد آن را به صاحبش بدهد و اگر آن چيز مال خود بچه يا ديوانه است، به وليّ او برساند و چنانچه در رساندن مال به آنان کوتاهي کند وتلف شود، بايد عوض آن را‌بدهد.
مسأله 2346 :
کسي که نمي‌تواند امانت را نگهداري نمايد نبايد قبول کند مگر اين که امانت‌گذار با دانستن حال او امانت بگذارد.
مسأله 2347 :
اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براي نگهداري مال او حاضر نيست، چنانچه او مال را بگذارد وبرود و آن مال تلف شود، کسي که امانت را قبول نکرده ضامن نيست، ولي احتياط مستحبّ آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهداري نمايد.
مسأله 2348 :
کسي که چيزي را امانت مي‌گذارد، هر وقت بخواهد مي‌تواند آن را پس بگيرد و کسي هم که امانت را قبول مي‌کند، هر وقت بخواهد مي‌تواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2349 :
اگر انسان از نگهداري امانت منصرف شود و وديعه را به هم بزند بايد در صورت امکان هرچه زودتر مال را به صاحب آن يا وکيل يا وليّ صاحبش برساند، يا به آنان خبر دهد که به نگهداري حاضر نيست و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند وخبر هم ندهد، چنانچه مال تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2350 :
کسي که امانت را قبول مي‌کند، اگر براي آن، جاي مناسبي ندارد بايد جاي مناسب تهيّه نمايد وطوري آن را نگهداري کند که مردم نگويند در امانت خيانت کرده و در نگهداري آن کوتاهي نموده است و اگر در جايي که مناسب نيست بگذارد وتلف شود، بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2351 :
کسي که امانت را قبول مي‌کند، اگر در نگهداري آن کوتاهي نکند وتعدّي يعني زياده‌روي هم ننمايد واتّفاقاًََ آن مال تلف شود، ضامن نيست ولي اگر آن را در جايي بگذارد که گمان مي‌رود ظالمي بفهمد يا در جايي بگذارد که ايمن از فهميدن ظالم نيست هرچند گمان بفهميدن ظالم نرود و آن را ببرد، چنانچه تلف شود بايد عوض آن را به صاحبش بدهد.
مسأله 2352 :
اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود جايي را معيّن کند و به کسي که امانت را قبول کرده بگويد که بايد مال را در اينجا حفظ کني و اگر احتمال بدهي که از بين برود، نبايد آن را به جاي ديگر ببري، چنانچه امانت‌دار احتمال دهد که در آنجا از بين برود وبداند چون آنجا در نظر صاحب مال براي حفظ بهتر بوده گفته است که نبايد از آنجا بيرون ببري، نمي‌تواند آن را به جاي ديگر ببرد و اگر به جاي ديگر ببرد و تلف شود ضامن است و همچنين اگر نداند به چه جهت گفته که به جاي ديگر نبر، چنانچه به جاي ديگر ببرد و تلف شود واجب است که عوض آن را بدهد.
مسأله 2353 :
اگر صاحب مال براي نگهداري مال خود جايي را معيّن کند ولي به کسي که امانت را قبول کرده نگويد که آن را به جاي ديگر نبرد، چنانچه امانت‌دار احتمال دهد که در آنجا از بين برود، مي‌تواند آن را به جاي ديگري‌که مال در آنجا محفوظ‌تر است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود، ضامن نيست.
مسأله 2354 :
اگر صاحب مال ديوانه شود، کسي که امانت را قبول کرده بايد فوراً امانت را به وليّ او برساند، اگر تمکّن ندارد به وليّ او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعي مال را به وليّ او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهي کند ومال تلف شود، بايد عوض آن را بدهد.
مسأله 2355 :
اگر صاحب مال بميرد، امانت دار بايد مال را به وارث او برساند، اگر نمي‌تواند برساند به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهي کند ومال تلف شود ضامن است، ولي اگر براي آن که مي‌خواهد بفهمد کسي که مي‌گويد من وارث ميّتم راست مي‌گويد يا نه، يا ميّت وارث ديگري دارد يا نه مال را ندهد و مال تلف شود، ضامن نيست.
مسأله 2356 :
اگر صاحب مال بميرد وچند وارث داشته باشد، کسي که امانت را قبول کرده بايد مال را به همه ورثه بدهد، يا به کسي بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده‌اند، پس اگر بدون اجازه ديگران تمام مال را به يکي از ورثه بدهد ضامن سهم ديگران است.
مسأله 2357 :
اگر کسي که امانت را قبول کرده بميرد، يا ديوانه شود، وارث يا وليّ او بايد هرچه زودتر مال را به صاحب مال برساند و اگر نتوانست پس اطلاع دهد.
مسأله 2358 :
اگر امانت دار نشانه‌هاي مرگ را در خود ببيند، واجب است امانت را به صاحب آن يا وکيل او برساند و اگر ممکن نيست بايد آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه به حاکم شرع دسترسي ندارد، در صورتي که وارث او امين است و از امانت اطلاع دارد، لازم نيست وصيّت کند وگرنه بايد وصيّت کند وشاهد بگيرد و به وصيّ وشاهد اسم صاحب مال وجنس وخصوصيّات مال ومحلّ آن را بگويد.
مسأله 2359 :
اگر امانت دار نشانه‌هاي مرگ را در خود ببيند و به وظيفه‌اي که در مسأله پيش گفته شد عمل نکند چنانچه آن امانت از بين برود احتياط واجب آن است که بايد عوضش را بدهد اگرچه در نگهداري آن کوتاهي نکرده باشد.