امـوال گمشـده (لُقَطِه)
احکام اموال گمشده
مسأله 2193 :
مال گمشده اى را که انسان پيدا مى کند اگر نشانه اى ندارد که با آن صاحبش معلوم شود (مانند يک اسکناس صد تومانى يا يک سکه طلا) احتياط واجب آن است که از طرف صاحبش آن را صدقه دهد و اگر خود او مستحق است مى تواند بردارد اگر مال مهمّى باشد احتياط آن است که از حاکم شرع اجازه بگيرد.
مسأله 2194 :
هرگاه مالى را که پيدا کرده نشانه دارد ولى قيمت آن کمتر از يک درهم است(1) چنانچه صاحب آن معلوم باشد نمى تواند بدون رضايت او آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد مى تواند بردارد و تملّک کند و از آن استفاده نمايد و در صورت تلف شدن لازم نيست عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد تملّک هم نکرده باشد و بدون تقصير او تلف شود دادن عوض آن واجب نيست.
مسأله 2195 :
احتياط واجب آن است که اگر در حرم مکّه مالى که قيمت آن به اندازه يک درهم يا بيشتر است پيدا کند آن را برندارد.
مسأله 2196 :
هرگاه مالى را که پيدا کرده نشانه دارد و قيمتش به اندازه يک درهم يا بيشتر است، بايد آن را تا يک سال اعلام کند (چنانچه از روزى که پيدا کرده تا يک هفته هر روز اعلام کند، بعد هفته اى يک بار تا آخر سال در محلّ اجتماع مردم کافى است) چه آن مال متعلّق به مسلمانى باشد يا کافرى که در امان مسلمانان
1. درهم عبارت است از 6/12 نخود نقره سکّه دار.
[426]
است اعلام کردن واجب است.
مسأله 2197 :
هرگاه به جاى اعلام کردن لفظى، اعلان کتبى در محلّى که مرکز رفت و آمد مردم است نصب کند و مردم آنجا غالباً باسواد باشند يا افراد باسواد اعلان را براى بى سوادان بخوانند و تا يک سال اعلان در آنجا بماند کافى است.
مسأله 2198 :
هرگاه قبل از فرا رسيدن يک سال، از پيدا کردن صاحب آن مأيوس شود و يا از اوّل مأيوس باشد که صاحب آن را پيدا کند احتياط واجب آن است که آن مال را از طرف صاحب اصلى اش به فقير بدهد.
مسأله 2199 :
هرگاه در يکى از حرمهاى مقدّس، يا مساجد، محلّى براى گمشده ها تعيين شود و مردم بدانند براى پيدا کردن گمشده خود بايد به آن محل مراجعه کنند و متصدّيان آن محل مورد اعتماد باشند، کافى است که گمشده را به محلّ آن تحويل دهد و آنها تا يک سال بايد آن را نگهدارى کنند و اگر صاحب آن پيدا نشد طبق مسأله بعد عمل نمايند و اگر در بعضى از شهرها چنين محلّى براى گمشده ها در نظر گرفته شود و مردم از آن باخبر باشند وظيفه اعلان کردن با سپردن گمشده به آن محل، از دوش مردم برداشته مى شود.
مسأله 2200 :
هرگاه تا يک سال اعلان کند و يا در محل اعلان شده نگهدارى شود و صاحب مال پيدا نشود، پيداکننده مخيّر است يکى از چهار کار را انجام دهد: 1ـ آن را براى خود بردارد به قصد اين که هر وقت صاحبش پيدا شد اگر آن مال موجود نيست، عوض آن را به او بدهد. 2ـ به صورت امانت براى او نگهدارى کند. 3ـ از طرف صاحبش صدقه در راه خدا بدهد. 4ـ آن را به حاکم شرع بسپارد و احتياط مستحب صدقه دادن يا سپردن به حاکم شرع است.
مسأله 2201 :
هرگاه بعد از يک سال اعلان کردن، صاحب مال پيدا نشود و مال را به عنوان امانت براى صاحبش نگهدارى کند و مال از بين برود چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى، يا زياده روى نکرده باشد ضامن نيست، ولى اگر از طرف صاحبش صدقه دهد اگر صاحبش پيدا شد و به صدقه دادن راضى نشد بايد عوض آن را به او بدهد.
[427]
مسأله 2202 :
هر کودک نابالغى مالى را پيدا کند احتياط واجب آن است که ولىّ او اعلان نمايد و چنانچه تا يک سال صاحب آن پيدا نشد مطابق يکى از دستورهاى چهارگانه گذشته، آنچه مطابق مصلحت کودک است عمل مى نمايد.
مسأله 2203 :
هرگاه در اثناء سال که مشغول اعلان کردن است مال از بين برود ضامن نيست، مگر اين که در نگهدارى آن کوتاهى يا زياده روى کرده باشد.
مسأله 2204 :
هرگاه مالى را پيدا کند و به گمان اين که مال خود اوست بردارد، بعد بفهمد مال او نيست، نمى تواند آن را در همان جا بيندازد، بلکه بايد مطابق دستورى که گذشت تا يک سال اعلان نمايد و اگر با پاى خود آن را تکان دهد اين حکم را ندارد، هر چند خود اين کار اشکال دارد.
مسأله 2205 :
بايد درموقع اعلان کردن طورى بگويد که نشانه هاى آن روشن نشود و اگر کسى آمد و نشانه هاى آن را داد بطورى که اطمينان حاصل شد مال اوست بايد به او بدهد، ولى لازم نيست نشانه هايى را که بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آن نيست بگويد.
مسأله 2206 :
مالى که پيدا کرده اگر قيمت آن يک درهم يا بيشتر باشد چنانچه اعلان نکند و آن را در مسجد يا جاى ديگرى که محلّ اجتماع مردم است بگذارد و از بين برود، يا ديگرى آن را بردارد کسى که آن را در آغاز پيدا کرده است ضامن است.
مسأله 2207 :
هرگاه مالى پيدا کند که اگر بماند فاسد مى شود مانند بسيارى از غذاها و ميوه ها بايد تا مدّتى که فاسد نمى شود آن را نگه دارد، بعد قيمت کند و خودش آن را مصرف نمايد يا بفروشد و پولش را نگه دارد و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه دهد و احتياط مستحب آن است که اگر دسترسى به حاکم شرع دارد از او اجازه بگيرد.
مسأله 2208 :
هرگاه مالى را که پيدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه داشته باشد، در صورتى که قصدش اين است که آن را به اين وسيله حفظ کند تا به
[428]
دستور شرع درباره آن عمل نمايد اشکالى ندارد.
مسأله 2209 :
هرگاه کفش کسى را ببرند و کفش ديگرى به جاى آن بگذارند، چنانچه بداند کفشى که مانده مال کسى است که کفش او را برده و اين کار عمداً انجام شده و دسترسى به آن شخص نيست، مى تواند آن را به جاى کفش خود بردارد و چنانچه دسترسى به حاکم شرع دارد از او اجازه بگيرد و هرگاه قيمت آن از کفش خودش بيشتر باشد بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهد و اگر از پيدا شدن او مأيوس شود زيادى را از طرف صاحبش صدقه مى دهد، ولى اگر يقين دارد يا احتمال مى دهد کفشى که مانده مال کسى نيست که کفش او را برده، چنانچه از پيدا کردن صاحب آن مأيوس باشد بايد آن را صدقه دهد.
مسأله 2210 :
اگر مالى را که پيدا کرده کمتر از يک درهم ارزش دارد در مسجد يا جاى ديگر بگذارد و از آن صرف نظر کند اگر کس ديگرى آن را بردارد براى او حلال است.
مسأله 2211 :
در مواردى که مال را از طرف صاحب اصلى آن در راه خدا صدقه مى دهند به سيّد يا غيرسيّد مى توان داد و اگر خودش مستحق باشد خودش نيز مى تواند بردارد.
[429]