هبه، هديه، جايزه بانکى، مهر و ارث
سوال 851 :
آيا هبه و هديه عيد (عيدى) خمس دارد؟ ج: هبه و هديه خمس ندارد، هر چند احوط اين است که اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.
سوال 852 :
آيا به جايزه‌هايى که توسط بانکها و صندوق‌هاى قرض الحسنه به افراد پرداخت مى‌شود، خمس تعلق مى‌گيرد يا خير؟ ج: خمس در جايزه‌ها و هديه‌ها واجب نيست.
سوال 853 :
آيا مبالغى که بنياد شهيد به خانواده‌هاى شهدا مى‌پردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلق مى‌گيرد؟ ج: چيزى که بنياد شهيد به خانواده‌هاى عزيز شهدا هديه مى‌کند، خمس ندارد.
سوال 854 :
آيا نفقه‌اى که شخصى از طرف پدر يا برادر يا يکى از اقوام دريافت مى‌کند، هديه محسوب مى‌شود يا خير؟ در صورتى که نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه که از او مى‌گيرد، واجب است؟ ج: تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد که مالى که به او داده مى‌شود، متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست.
سوال 855 :
به دخترم يک واحد مسکونى به عنوان جهيزيه عروسيش داده‌ام، آيا اين واحد مسکونى خمس دارد؟ ج: اگر هبه واحد مسکونى که به دخترتان بخشيده‌ايد، عرفا مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسى بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب نيست.
سوال 856 :
آيا جايز است که انسان مالى را قبل از گذشت يک سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنکه مى‌داند وى آن مال را براى خريد خانه در آينده و يا مخارج ضرورى، ذخيره خواهد کرد؟ ج: اين کار جايز است و مالى که به همسرتان بخشيده‌ايد، اگر به مقدارى باشد که عرفا مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صورى و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد.
سوال 857 :
زن و شوهرى براى اينکه خمس به اموال آنها تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسى‌شان، اقدام به هديه کردن سود سالانه خود به يکديگر مى‌کنند، اميدواريم حکم خمس آنها را بيان فرمائيد. ج: با اين‌گونه بخشش که صورى و براى فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمى‌شود.
سوال 858 :
شخصى براى رفتن به حج استحبابى مبلغى را به حساب سازمان حج واريز کرده، ولى قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين مبلغ چه حکمى دارد؟ آيا مصرف کردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن تعلق مى‌گيرد؟ ج: فيش حج که در قبال مبلغى که به حساب سازمان حج واريز کرده، دريافت نموده، به قيمت فعلى‌اش از ترکه ميت محسوب مى‌شود، و ميت اگر حج برذمه ندارد و وصيت به حج هم نکرده، صرف آن در حج نيابى براى ميت واجب نيست، و پرداخت خمس مبلغ پرداختى بابت آن فيش اگر از پولى که خمس به آن تعلق گرفته ولى پرداخت نشده‌باشد، در فرض سوال واجب است.
سوال 859 :
باغ پدرى از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادى نداشت، ولى در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلى آن تفاوت زيادى کرده است، آيا به آن مقدار زيادى که بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق مى‌گيرد؟ ج: ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هر چند قيمت آنها افزايش يافته باشد، مگر اينکه نگهدارى آن به قصد تجارت و زياد شدن قيمت باشد.
سوال 860 :
اداره بيمه مبلغى را بابت هزينه درمان به من بدهکار است و مقرر شده که در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس تعلق مى‌گيرد؟ ج: خمس ندارد.
سوال 861 :
آيا به پولى که از حقوق ماهيانه‌ام براى خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز مى‌کنم، خمس تعلق مى‌گيرد؟ ج: اگر عين پولى را که بابت حقوق ماهيانه مى‌گيريد، پس انداز مى‌کنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنکه بخواهيد در خلال دو سه ماه آينده صرف خريد لوازم ضرورى ازدواج نمائيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه کنيد.
سوال 862 :
در کتاب «تحرير الوسيله» آمده است که مهريه زن خمس ندارد و فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرمائيد. ج: در عدم وجوب خمس مهريه فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و کالا وجود ندارد.
سوال 863 :
دولت در ايام عيد به کارمندان خود اجناسى را به عنوان عيدى داده که مقدارى از آن تا سر سال باقى مانده است. با توجه به اينکه عيدى کارمندان خمس ندارد، ولى چون ما در برابر اين اجناس مقدارى پول پرداخت کرده‌ايم، لذا آنچه به ما داده مى‌شود هديه به معناى دقيق آن نيست، بلکه با قيمت کمترى در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از کالا که در برابر آن پول پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينکه بايد قيمت واقعى آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدى است، هيچگونه خمسى ندارد؟ ج: در فرض مذکور نظر به اينکه قسمتى از اجناس در واقع از سوى دولت مجانى به کارمند داده مى‌شود و در برابر قسمتى پول دريافت مى‌کنند، فلذا از کالاى باقيمانده به نسبت مقدارى که پول در برابر آن پرداخت نموده‌ايد، واجب است که خمس عين اجناس باقيمانده يا قيمت فعلى آن را بپردازيد.
سوال 864 :
شخصى فوت نموده و هنگام حيات، خمسى را که بر ذمه‌اش بوده در دفتر خود يادداشت کرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى يکى از دخترانش از پرداخت خمس خوددارى کرده و در ترکه متوفّى براى مخارج خود و ميت و غير آن، تصرف مى‌کنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه با مسائل زير بيان فرمائيد: 1 - تصرف در اموال منقول و غيرمنقول متوفّى توسط داماد يا يکى از ورّاث او، چه حکمى دارد؟
2 - غذا خوردن داماد يا يکى از ورثه در خانه او چه حکمى دارد؟
3 - تصرفات قبلى اين افراد در اموال ميت و غذا خوردن آنها در خانه متوفّى چه حکمى دارد؟
ج: اگر ميّت وصيت کند که مقدارى از دارائى او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه يقين پيدا کنند که وى مقدارى خمس بدهکار است، تا وصيت ميت و يا خمسى را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند، نمى‌توانند در ترکه او تصرف نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وى يا پرداخت دين او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حکم غصب است و نسبت به تصرفات قبلى نيز ضامن هستند.