احکام وصیت (آیت الله سید محمد صادق روحانی)

احکام وصيت

مسأله 2687 :

وصيت آن است که انسان سفارش کند بعد از مرگش براى او کارهايى انجام دهند ، يا بگويد بعد از مرگش چيزى از مال او ملک کسى باشد ، يا / صفحة 467 / براى اولاد خود وکسانى که اختيار آنان با اوست قيم وسرپرست معين کند . وکسى را که به او وصيت مى کنند وصى مى گويند .

مسأله 2688 :

کسى که نمى تواند حرف بزند ، اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند ، براى هر کارى مى تواند وصيت کند بلکه کسى هم که مى تواند حرف بزند ، اگر با اشاره اى که مقصودش را بفهماند وصيت کند صحيح است .

مسأله 2689 :

اگر نوشته اى به امضاء يا مهر ميت ببينند ، چنانچه مقصود داورا بفهماند ومعلوم باشد که باى وصيت کردن نوشته ، بايد مطابق آن عمل کنند وهمچنين اگر بدانند مقصودش وصيت کردن نبوده وچيزيهاى را نوشته است بعدا مطابق آن وصيت کند ووصيت کرده ، ولى اگر ندانند که بعدا وصيت کرده يا نه عمل به آن لازم نيست .

مسأله 2690 :

کسى که وصيت مى کند بايد بالغ باشد ، بلى وصيت صبى دهساله اگر عاقل ودر وجوه معروف باشد صحيح است ، ونيز بايد وصيت کنند ه عاقل ، واز روى اختيار وصيت کند .

مسأله 2691 :

کسى که از روى عمد مثلا زخمى به خود زده يا سمى خورده است که به واسطه آن ، يقين يا گمان به مردن او پيدا مى شود ، اگر وصيت کند که مقدارى از مال او را به مصرفى برسانند صحيح نيست .

مسأله 2692 :

اگر انسان وصيت کند که چيزى به کسى بدهند ، در صورتى آن کسى آن چيز را مالک مى شود که آنرا رد ننمايد ، وقبول لازم نيست .

مسأله 2693 :

وقتى انسان نشانه هاى مرگ را در خود ديد ، بايد فورا امانتهاى مردم را به صاحبانشان بر گرداند واگر به مردم بدهکار است وموقع دادن آن بدهى رسيده بايد بدهد ، واگر خودش نمى تواند بدهد ، يا موقع دادن بدهى او نرسيده ، بايد وصيت کند وبر وصيت شاهد بگيرد ، ولى اگر بدهى او معلوم باشد ، وصيت کردن لازم نيست .

مسأله 2694 :

کسى که نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند ، اگر خمس وزکوة / صفحة 468 / ومظالم بدهکار است ، بايد فورا بدهد واگر نمى تواند بدهد چنانچه از خودش مال دارد ، يااحتمال مى دهد کسى آنها را اداء نمايد ، بايد وصيت کند . وهمچنين است اگر حج بر او واجب باشد .

مسأله 2695 :

کسى که نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند ، اگر نماز وروزه قضاء دارد ، بايد وصيت کند که از ما لخودش بارى آنها اجير بگيرند ، بلکه اگر مال نداشته باشد ولى احتمال بدهد کسى بدون انکه چيزى بگيرد آنها را انجام مى دهد ، باز هم واجب است وصيت نمايد ، واگر قضاى نماز روزه او به تفصيلى که در صفحه 225 بيان شد ، ر پسر بزرگتر واجب باشد ، بايد به او اطلاع دهد ، يا وصيت کند که براى او بجا آورند .

مسأله 2696 :

کسى که نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند ، اگر مالى پيش کسى دارد يادر جايى پنهان کرده است که ورثه نمى دانند چنانچه به واسطه ندانستن ، حقشان از بين بورد ، بايد به آنان اطلاع دهد ، ولازم نيست بارى بچه هاى صغير خود قيم وسر پرست معين کند ، ولى در صورتى که بدون قيم مالشان از بين مى رود ، يا خودشان ضابع مى شوند ، بايد بارى آنان قيم امينى معين نمايد .

مسأله 2697 :

وصى بايد مسلمان وعاقل باشد . ونيز بايد بالغ باشد در صورتى که به تنهايى وصى قرار داده شود .

مسأله 2698 :

اگر کسى چند وصى براى خود معين کند ، چنانچه اجازه داده باشد که هر کدام به تنهايى به وصيت عمل کنند ، لازم نيست در انجام وصيت از يکديگر اجازه بگيرند ، واگر اجازه ناده باشد ، چه گفته باشد که هر دو باهم به وصيت عمل کند ، يا نگفته باشد ، بايد با نظر يکديگر به وصيت عمل نمايند واگر حاضر نشوند که با يکديگر به وصيت عمل کنند ، حاکم شرع آنها را مجبور مى کند واگر اطاعت نکنند ، به جاى آنان ديگران را معين مى نمايد .

مسأله 2699 :

اگر انسان از وصيت خود بر گردد مثلا بگويد ثلث مالش را به کسى بدهند ، بعد بگويد به او ندهند وصيت باطل مى شود . واگر وصيت خود را / صفحة 469 / تغيير دهد ، مثل آنکه قيمى براى بچه هاى خود معين کند ، بعد ديگرى را بجاى او قيم نمايد ، وصيت اولش باطل مى شود بايد به وصيت دوم او عمل نمايند .

مسأله 2700 :

اگر کارى کند که معلوم شود از وصيت خود بر گشته مثلا خانه اى را که وصيت کرده به کسى بدهند بفروشد ، يا ديگرى را براى فروش آن وکيل نمايد ، وصيت باطل مى شود .

مسأله 2701 :

اگر وصيت کند چيزى معينى را به کسى بدهند ، بعد وصيت کند که نصف همان را به ديگرى بدهند بايد آن چيز را دو قسمت کنند وبه هر کدام از آن دو نفر يک قسمت آن را بدهند .

مسأله 2702 :

اگر کسى در مرض که به آن مرضى مى ميرد ، مقدارى از مالش را به کسى ببخشد ووصيت کند که بعد از مردن او هم مقدارى به کس ديگر بدهند ، بايد مالى را بخشيده از اصل ترکه خارج کنند ، چنانچه مالى که وصيت کرده بيشتر از ثلث باقيمانده نباشد ، يا اگر بيشتر است ورثه اجازه بدهند که گفته او عملى شود ، بايد به آنجه گفته عمل کنند ، واگر بيشتر از ثلث باشد ، ورثه هم اجازه ندهند ، بايد مالى را که پيش از مرگ بخشيده بدهند وثلث باقيمانده مال دومى است .

مسأله 2703 :

اگر وصيت کند که ثلث مال او را نفروشند وعايدى آن را به مصرفى برسانند ، بايد مطابق گفته او عمل نمايند .

مسأله 2704 :

اگر در مرضى که به آن مرض مى ميرد ، بگويد مقدارى به کسى بدهکار است ، چنانچه متهم باشد که براى ضرر زدن به ورثه گفته است ، بايد مقدارى را که معين کرده از ثلث او بدهند واگر متهم نباشد وکسى هم منکر گفته او نشود ، بايد از اصل مالش بدهند .

مسأله 2705 :

اگر وصيت کند به بچه‌اى که ممکن است فلان زن حامله شود چيزى بدهند به نحو وصيت به فعل ، چنانچه آن بچه بعد از مرگ موصى بدنيا آمد آن چيز را به او مى دهند ، والا در خيرات مصرف مى شود ، واگر وصيت کند که / صفحة 470 / مقدارى از مالش مال بچه باشد که در شکم مادر است بنحو وصيت به نتيجه اگر چه هنوز روح نداشته باشد ، وصيت صحيح است ، پس اگر زنده بدنيا امد ، بايد آنچه را که وصيت کرده به او بدهند ، واگر مرده بدنيا امد ، وصيت باطل مى شود وآنچه را که براى او وصيت کرده ، ورثه ميان خودشان قسمت مى کنند .

مسأله 2706 :

اگر انسان بفهمد کسى او را وصى کرده ، چنانچه به اطلاع وصيت کنند برساند که باى انجام وصيت او حاضر نيست ، لازم نيست بعد از مردن او به وصيت عمل کند ، ولى اگر پيش از مردن او بفهمد که او را وصى کرده ، يا بفهمد وبه اطلاع ندهد که براى عمل کردن به وصيت حاضر نيست ، در صورتى که مشقت نداشته باشد ، بايد وصيت او را انجام دهد ، ونيز اگر وصى پيش از مرگ ، موقعى ملتفت شود که مريض به واسطه شدت مرض نتواند به ديگرى وصيت کند ، بايد وصيت را قبول نمايد .

مسأله 2607 :

اگر کسى که وصيت کرده بميرد ، وصى نمى تواند ديگرى را براى انجام کارهاى ميت معين کند وخود از کار کناره نمايد ، ولى اگر بداند مقصود ميت اين نبوده که خود وصى آن کار را انجام دهد ، بلکه مقصودش فقط انجام کار بوده ، مى تواند ديگرى را از طرف خود وکيل نمايد .

مسأله 2708 :

اگر کسى دو نفر را وصى کند ، چنانچه يکى از آن دو بميرد ، يا ديوانه يا کافر شود لازم نيست حاکم شرع يک نف ديگر را بجاى او معين کند ، مگر آنکه شرط اجتماع در عمل نموده باشد ، واگر هر دو بميرند يا ديوانه ، يا کافر شوند حاکم شرع دو نفر ديگر را معين مى کند ولى اگر يک نفر بتواند وصيت را عملى کند ، معين کردن دونفر لازم نيست .

مسأله 2709 :

اگر وصى نتواند به تنهايى کارهاى ميت را انجام دهد ، حاکم شرع براى کمک او يک نفر ديگر را معين مى کند .

مسأله 2710 :

اگر مقدارى از مال ميت در دست وصى تلف شود ، چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى کرده ويا تعدى نموده ، مثلا ميت وصيت کرده است که / صفحة 471 / فلان مقدار به فقراى شهر بده واو مال را به شهر ديگر برده ودر را از بين رفته ضامن است واگر کوتاهى نکرده وتعدى هم ننموده ضامن نيست .

مسأله 2711 :

هر گاه انسان کسى را وصى کند وبگويد که اگر ان کس بميرد فلانى وصى باشد ، بعد از آنکه وصى اول مرد ، وصى دوم بايد کارهاى ميت را انجام دهد .

مسأله 2712 :

حجى که بر ميت واجب است وبدهکارى وحقوقى راکه مثل خمس وزکوة ومظالم ، اداء کردن آنها واجب است ، بايد از اصل مال ميت بدهند ، واگر چه ميت براى آنها وصيت نکرده باشد .

مسأله 2713 :

اگر مال ميت از بدهى وحج واجب وحقوقى که مثل خمس وزکوة ومظالم بر او واجب است زياد بيايد ، چنانچ وصيت کرده باشد که ثلث يا مقدارى از ثلث را به مصرفى برسانند ، بايد به وصيت او عمل کنند واگر وصيت نکرده باشد ، آنچه مى ماند مال ورثه است .

مسأله 2714 :

اگر مصرفى را که ميت معين کرده ، از ثلث مال او بيشتر باشد وصيت او در بيشتر از ثلث در صورتى صحيح است که ورثه حرفى بزنند ، يا کارى کنند که معلوم شود عملى شدن وصيت را اجازه داده اند ، وتنها راضى بودن آنان کافى نيست . واگر مدتى بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحيح است .

مسأله 2715 :

اگر مصرفى را که ميت معين کرده ، از ثلث مال او بيشتر باشد ، وپيش از مردن او ورثه اجازه بدهند که وصيت او عملى شود ، بعد از مردن او نمى توانند از اجازه خود بر گردند .

مسأله 2716 :

اگر وصيت کند که از ثلث او خمس وزکوة يا بدهى ديگر اورا بدهند وبراى نماز وروزه او اجير بگيردن وکار مستحبى هم مثل اطعام به فقراء انجام دهند ، بايد اول بدهى او را از ثلث بدهند واگر چيزى زياد آمد براى نماز وروزه او اجير بگيرند واگر از آن هم زياد آمد به مصرف کار مستحبى که معين کرده برسانند ، وچنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهى او باشد ، ورثه هم اجازه ندهند که بيشتر از ثلث مال مصرف شود ، وصيت براى نماز وروزه وکارهاى / صفحة 472 / مستحبى باطل است ولى بايد نماز وروزه او را از اصل مال بدهند

مسأله 2717 :

اگر وصيت کند که بدهى او را بدهند وبراى نماز وروزه مستحبى ااو اجير بگيريد وکار مستحبى ديگر هم انجام دهند ، چنانچه وصيت نکرده باشد که اينها را از ثلث بدهند ، بايد بدهى او را از اصل مال بدهند واگر چيزى زياد آمد ، ثلث آن را به مصرف نماز وروزه وکارهاى مستحبى که معين کرده برسانند ودر صورتى که ثلث کافى نباشد ، ووصيت هم به ترتيب ذکر شده باشد ، پس اگر ورثه اجازه بدهند ، بايد وصيت او عملى شود واگر اجازه ندهند ، بايد نماز وروزه را از ثلث دهند واگر چيزى زياد آمد به مصرف کار مستحبى که معين کرده برسانند .

مسأله 2718 :

اگر کسى بگويد که ميت وصيت کرده فلان مبلغ به من بدهند ، چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصديق کنند ، يا قسم بخورد ويک مرد عادل هم گفته او را تصديق نمايد . يا يک مرد عادل ودو زن عادله ، يا چهار زن عادله به گفته او شهادت دهند ، بايد مقدارى را که مى گويد به او بدهند . واگر دو زن عادله شهادت دهند ، نصف آن را واگر سه زن عادله شهادت دهند ، بايد سه چهارم آن را به او بدهند . ونيزى اگر دو مرد کافر ذمى که در دين خود عادل باشند گفته او را تصديق کنند ، در صورتى که ميت ناچار بوده است که وصيت کند ومرد وزن عادلى هم در موقع وصيت نبوده ، وصيت در سفر باشد بايد چيزى را که مطالبه مى کند به او بدهند .

مسأله 2719 :

اگر کسى بگويد من وصى ميتم که مال اور ا به مصرفى برسانم ، يا ميت مرا قيم بچه‌هاى خود قرار داده ، در صورتى بايد حرف او را قبول کرد که دو مرد عادل گفته او را تصديق نمايند .

مسأله 2720 :

اگر وصيت کند چيزى به کسى بدهند وآن کس پيش از آنکه قبول کند يا رد نمايد بميرد ، تا وقتى ورثه او وصيت را رد نکرده اند ، مى توانند آن چيز را قبلو نمايند ولى اين در صورتى است که وصيت کنند ه از وصيت خود بر نگردد وگرنه حقى به ان چيز ندارند . / صفحة 473 /