احکام غصب
مسأله 2540 :
غصب آن است که انسان از روى ظلم بر مال ، يا حق کسى مسلط شود واين يکى از گناهان بزرگ بزرگ است که اگر کسى انجام دهد ، در قيامت به عذاب سخت گرفتار مى شود . از حضرت پيغمبر اکرم صلى الله عيله وآله روايت شده است که هر کس يک واجب زمين از ديگرى غصب کند در قيامت آن زمين را از هفت طبقه / صفحة 437 / آن مثل طوق به گردن او مى اندازند .
مسأله 2541 :
اگر انسان نگذارد مردم از مسجد ومدرسه وپل وجاهاى ديگر که براى عموم ساخته شده استفاده کنند ، حق آنان را غصب نموده وهمچنين است اگر کسى در مسجد جايى براى خود بگيرد نگذارد که از آنجا استفاده نمايد .
مسأله 2542 :
چيزى را که انسان پيش طلبکار گرو مى گذارد ، بايد پيش او بماند که اگر طلب او را ندهد طلب خود را زاآن بدست آورد پس اگر پيش از آنکه طلب او را بدهد آن چيز را از او بگيرد ، حق اورا غصب کرده است .
مسأله 2543 :
مالى را که نزد کسى گرو گذاشته اند ، اگر ديگرى غصب کند صاحب مال وطلبکار مى تواند چيزى را که غصب کرده از او مطالبه نمايند وچنانچه آن چيز را از او بگيرند ، باز هم در گرو است واگر ان چيز از بين برود وعوض آن را بگيرند ، آن عوض هم مثل خود آن چيز گرو مى باشد .
مسأله 2544 :
اگر انسان چيزى را غصب کند ، بايد به صاحبش بر گرداند واگر آن چيز از بين برود ، بايد عوض آن را به او بدهد .
مسأله 2545 :
اگر از چيزى که غصب کرده منفعتى بدست آيد مثلا از گوسفندى که غصب کرده بره اى پيدا شود ، مال صاحب مال است ونيز کسى که مثلا خانه اى غصب کرده ، اگر در آن ننشيند بايد اجاره آن را بدهد .
مسأله 2546 :
اگر از بچه يا ديوانه چيزى را غصب کند ، بايد آن را به ولى او بدهد واگر از بين رفته ، بايد عوض آن را بدهد .
مسأله 2547 :
هر گاه دو نفر باهم چيزى را غصب کنند ، اگر چه هر يک به تنهايى مى توانسته آن را غصب نمايد ، هر کدام آنان ضامن نصف آن است .
مسأله 2548 :
اگر چيزى را که غصب کرده با چيز ديگرى مخلوط کند ، مثلا گندمى را که غصب کرده با جو مخلوط نمايد ، چنانچه جدا کردن آنها ممکن است ، اگر چه زحمت داشته باشد بايد جدا کند وبه صاحبش بر گرداند . / صفحة 438 /
مسأله 2549 :
اگر ظرف طلا ونقره يا چيز ديگرى را که ساختنش حرام است غصب کند وخراب نمايد ، لازم نيست مزد ساختن آن را به صاحبش بدهد ، ولى اگر مثلا گوشواره اى را که غصب کرده خراب نمايد ، بايد آن را با مزد ساختش به صاحب آن بدهد وچنانچه براى اينکه مزد ندهد ، بگويد آن را مثل اولش مى سازم ، مالک مجبور نيست قبول نمايد . ونيز مالک نمى تواند او را مجبور کند که آن را مثل اولش بسازد .
مسأله 2550 :
اگر چيزى را که غصب کرده به طورى تغيير دهد که از اولش بهتر شود مثلا طلايى را که غصب کرده گوشواره بسازد - چنانچه صاحب مال بگويد مال را به همين صورت بده ، بايد به او بدهد ونمى تواند براى زحمتى که کشيده مزد بگيرد ، بلکه بدون اجازه مالک حق ندارد آن را بصورت اولش در آورد واگر بدون اجازه او آن چيز رامث اولش کند ، بايد مزد ساختن آن را هم به صاحبش بدهد .
مسأله 2551 :
اگرچيزى را که غصب کرده به طورى تغيير دهد که از اولش بهتر شود ، وصاحب مال بگويد بايد آن را بصورت اول در اورى واجب است آن را بصورت اولش در آورد وچنانچه قيمت آن ره واسطه تغيير دادن اولش کمتر شود ، بايد تفاوت آن را به صاحبش بدهد ، پس طلايى را که غصب کرده اگر گوشوارد بسازد وصاحب ان بگويد بايد بصورت اولش در آورى ، در صورتى که بعد از آب کردن ، قيمت آن از پيش از گوشواره ساختن کمتر شود ، بايد تفاوت آن را بدهد .
مسأله 2552 :
اگر در زمينى که غصب کرد زراعت کند ، يا درخت بنشاند ، زراعت ودرخت وميوه آن مال خود اوست . وچنانچه صاحب زمين راضى نباشد که زراعت ودرخت در زمين بماند ، کسى که غصب کرده بايد فورا زراعت يا درخت خود را اگر چه ضرر نمايد از زمين بکند ، ونيز بايد اجاره زمين را در مدتى که زراعت ودرخت در آن بوده به صاحب زمين بدهد ، وخرابيهايى را که در زمين پيدا شده درست کند . مثلا جاى درختها را پر نمايد . واگر به واسطه اينها / صفحة 439 / قيمت زمين از او لش کمتر شود ، بايد تفاوت آن را هم بدهد . ونمى تواند صاحب زمين را مجبور کند که زمين را به او بفروشد ، يا اجاره دهد . ونيز صاحب زمين نمى تواند او را مجبور کند که درخت زا زراعت را به او بفروشد .
مسأله 2553 :
اگر صاحب زمين راضى شود که زراعت ودرخت دز زمين او بماند ، کسى که ان را غصب کرده ، لازم نيست درخت وزراعت را بکند ولى بايد اجاره آن زمين را از وقتى که غصب کرده تا وقتى که صاحب زمين راضى شده بدهد .
مسأله 2554 :
اگر چيزى را که غصب کرده از بين برود ، در صورتى که مثل گاو وگوسفند باشد که قيمت اجزاء ان باهم فرق دارد مثلا گوشت آن يک قيمت وپوست آن قيمت ديگر دارد ، بايد قيمت آن را بدهد وچنانچه قيمت بارزار آن فرق کرده باشد ، بايد قيمت وقتى را که مى خواهد اداء کند بدهد .
مسأله 2555 :
اگر چيزى را غصب کرده واز بين رفته ، مانند گندم وجو باشد که قيمت اجزائش باهم فرق ندارد ، بايد مثل همان چيزى را که غصب کرده بدهد ولى چيزى را که مى دهد بايد خصوصياتش مثل چيزى باشد که آن را غصب کرده واز بين رفته است .
مسأله 2556 :
اگر چيزى را که مثل گوسفند قيمت اجزاء آن باهم فرق دارد غصب نمايد واز بين برود ، چنانچه قيمت بازار آن فرق نکرده باشد ولى در مدتى که پيش او بوده مثلا چاق شده باشد ، بايد قيمت وقتى را که چاق بوده بدهد .
مسأله 2557 :
اگر چيزى را که غصب کرده ديگرى از او غصب نمايد واز بين برود ، صاحب مال مى تواند عوض آن را از هر يک از آنان بگيرد ، يا از هر کدام آنان مقدارى از عوض آن را مطالبه نمايد وچنانچه عوض مال را از اولى بگيرد ، اولى مى تواند آنچه را داده از دومى بگيرد ولى اگر از دومى بگيرد ، او نمى تواند آنچه را داده از اولى مطالبه نمايد . / صفحة 440 /
مسأله 2558 :
اگر چيزى را که مى فروشند يکى از شرطهاى معامله در آن نباشد مثلا چيزى را که بايد با وزن خريد وفروش کنند بدون وزن معامله نمايند ، معامله باطل است ، وچنانچه فروشنده وخريدار باقطع نظر از معامله راضى باشند که در مال يکديگر تصرف کنند اشکال ندارد وگرنه چيزى را که از يکديگر گرفته اند مثل مال غصبى است وبايد آن را بهم بر گردانند . ودر صورتى که مال هر يک در دست ديگرى تلف شود ، چه بداند معامله باطل است چه نداند ، بايد عوض آن را بدهد .
مسأله 2559 :
هر گاه مالى را از فروشنده بگيرد که آن را ببيند يا مدتى نزد خود نگهدارد تا اگر پسنديد بخرد ، در صورتى که آن مال تلف شود ، لازم نيست عوض آن را به صاحبش بدهد .