مسأله ۵۱۲.:
اگر کسی با غواصی در دریا گوهری - مانند لؤلؤ و مرجان و دیگر گوهرها - از دریا بیرون آورد و به مقدار نصاب برسد، خمس دارد. |
مصادیق غوص
مسأله ۵۱۳.:
هر چیز گرانبهایی که در قعر دريا متكون و روییده می شود، خواه نباتی و خواه معدنی باشد، اگر با غوص بیرون آید، خمس دارد.
مسأله ۵۱۴.:
گوهرهایی که با ابزار و آلات، یا غواصی در رودهای بزرگ؛ مانند رود نیل، دجله و فرات به دست می آید، اگر به مقدار نصاب برسد، خمس دارد، مشروط به اینکه این گوهرها در داخل این رودها به وجود آمده باشند؛ نه آنکه از دریاها به آنجا آمده باشند.
مسأله ۵۱۵.:
ماهیها و دیگر آبزیانی که از دریا صید می شوند، از مصادیق غوص نیستند و خمس ندارند.
نصاب غوص
مسأله ۵۱۶.:
غوص نیز مانند معدن و گنج، دارای نصاب است و نصاب آن، یک دینار است. اگر ارزش اشیای غواصی شده - پس از کسر هزینه های غوص - به مقدار یک دینار طلا برسد، خمس دارد.
مسأله ۵۱۷.:
جواهراتی که با چند بار غواصی به دست می آیند، اگر مجموع آنها به مقدار نصاب برسد، خمس دارد و چنانچه بین دفعات فاصله طولانی، مانند دو یا سه سال باشد، برای هر دفعه، جداگانه نصاب سنجی می شود و هرکدام که به مقدار نصاب برسد، خمس دارد.
مسأله ۵۱۸.:
اگر دو یا چند نفر به صورت شراکت غواصی نمایند، سهم هر کدام که به مقدار نصاب برسد، خمس دارد و اگر اینها برای نهاد حقوقی یا شخص دیگری کار می کنند، در این صورت، از مجموع غواصی شده، برای نهاد حقوقی یا صاحبکار نصاب سنجی میشود.
مسأله ۵۱۹.:
گوهرهای دریایی که با ابزار و ادوات بیرون آورده می شود، غوص به حساب می آید و خمس دارد؛ چه غواص آن به زیر آب برود یا نرود.
گوهرهای بیرون ریخته از دریا
مسأله ۵۲۰.:
گوهرهایی که به سبب جزر و مد، از درون دریا به ساحل آمده باشد، جمع آوری آنها، غوص محسوب نمی شود و خمس ندارد.
مسأله ۵۲۱.:
اگر کسی بعضی از اشیاء و گوهرهای دریایی را که روی آب دریا شناور هستند، جمع آوری نماید، به عنوان غوص خمس ندارد.
تعاقب يد غواصان در گوهر
مسأله ۵۲۲.:
اگر غواصی به زیر دریا رفت و گوهری به دست آورد و غواص دیگر از او گرفت، با فرض اینکه غواص اول، قصد حیازت آن را داشته باشد، باید خمس آن را بپردازد و مالک آن خواهد بود و غواص دوم، مالک آن نخواهد بود؛ چنانچه غواص اول، قصد حیازت آن را نداشت و غواص دوم از او گرفت، غواص دوم، مالک آن میشود و باید خمس آن را بپردازد.
شرط نبودن قصد حیازت در غوص
مسأله ۵۲۳.:
اگر کسی به قصد حفاری، لایروبی یا اکتشاف معدن نفت و مانند آن به زیر دریا رفت و گوهری یافت و بیرون آورد، در این صورت، اگرچه به قصد غوص و حیازت گوهر به دریا نرفته است؛ ولی کار او عنوان غوص دارد و باید پس از کسر هزینه و رسیدن به مقدار نصاب، خمس آن را بپردازد. یافتن گوهر در شکم حيوان غواصی شده |
مسأله ۵۲۴.:
اگر کسی با غواصی، حیوانی را بیرون آورد که در درون آن گوهری وجود دارد، این فرض دو صورت دارد:
صورت یکم: در غالب موارد، در شکم آن حیوان، گوهری وجود دارد؛ مانند صدفهای دریایی، در این صورت، خمس دارد. صورت دوم: در غالب موارد چنین نیست، بنا بر احتیاط واجب خمس دارد.
کسر هزینه های غواصی
مسأله ۵۲۵.:
اگر کسی چند بار غواصی کرده و در یکی از آنها گوهری به دست آورده است، می تواند هزینه چند بار محاسبه و از قیمت گوهرهای به دست آمده کسر کند. چنانچه بین آنها فاصله زیادی شده باشد، هزینه های پیشین کسر نمی شود، پس اگر کسی چند بار غواصی کند و چیزی به دست نیاورد و پس از یک سال دوباره غواصی کند و گوهری به دست آورد، هزینه های سال قبل از آن کسر نمی شود.
مسأله ۵۲۶.:
اگر کسی دیگری را برای استخراج لؤلؤ و گوهرهای دریایی اجیر کند، گوهرهای به دست آمده از غواصی، مال اجیر کننده است و خمس نیز بر عهده اوست.
گوهر به دست آمده از ساحل
مسأله ۵۲۷.:
اگر کسی به قصد حفاری یا لایروبی به زیر دریا رفت و به همراه خارج کردن گل و لای، گوهری نیز خارج شد و کنار ساحل افتاد و رهگذری آن را برداشت، این گوهر ملک رهگذر میشود و از باب غوص خمس ندارد.
گوهرهای به دست آمده از کشتی غرق شده
مسأله ۵۲۸.:
اگر جواهرات یا لؤلؤ و مرجان، بر اثر سانحه دریایی از کشتی غرق شده به دریا افتاده باشد و غواصی آنها را خارج نماید، سه حالت دارد:
یکم: يقين دارد که مالک آن اعراض نکرده؛ در این صورت، ملک غواص نمی شود و حكم القطه» را دارد.
دوم: شک دارد که آیا مالکش اعراض کرده یا نه؛ در این صورت، ملکیت مالک استصحاب میشود و غواص مالک آن نخواهد شد.
سوم: يقين داشته باشد که مالک اعراض کرده است؛ در این صورت، غواص مالک میشود؛ ولی به عنوان غوص خمس ندارد.
حكم معدن غواصی شده
مسأله ۵۲۹.:
اگر غواصی در اعماق دریا اشياء معدنی را به مانند عقیق و یاقوت و غیره - استخراج کند، براساس قاعده، به عنوان معدن خمس دارد؛ اما برپایه روایات، به عنوان غوص خمس دارد.
عنبر دریایی و نصاب آن
مسأله ۵۳۰.:
عنبری که از دریا به دست می آید، چهار حالت دارد: یا به واسطه غواصی است؛ یا به وسیله آلات و ادوات استخراج می شود؛ یا از روی آب جمع آوری می شود؛ یا امواج دریا آن را به ساحل می آورد و از ساحل جمع آوری می شود. عنبر به دست آمده در هر چهار صورت، خمس دارد.
مسأله ۵۳۱.:
عنبری که با غوص یا ابزار و ادواتی که ملحق به غوص است، استخراج شود، نصاب دارد و نصابش یک دینار است؛ ولی عنبری که از روی آب دریا یا ساحل آن به دست آید، اگرچه کمتر از یک دینار باشد، بنا بر احتیاط واجب، خمس دارد.
اجتماع دو عنوان خمسی و نصاب آن
مسأله ۵۳۲.:
اگر کسی با غوص، معدنی را به دست آورد، یا با غوص گنجی را بیابد، یا مواد معدنی را در غنائم جنگی به دست آورد، در نصاب سنجی، احتیاط در آن است که کمترین نصاب را ملاک قرار دهد و بین بیست دینار و یک دینار، به لحاظ رعایت مصلحت گیرندگان خمس، یک دینار را نصاب قرار دهد. |