ارباح مکاسب
سوال 305 :
آيا هديه خمس دارد؟
جواب :
بنابر احتياط واجب خمس به آن تعلّق مى گيرد.
سوال 306 :
اگر خانمى داراى طلاى ساخته شده براى زينت باشد و بعضى از آن هديه باشد و سال بر آن بگذرد، آيا خمس دارد؟
جواب :
چنانچه زينت آلات مزبور مورد نياز يا جزء شئون او بوده باشد خمس ندارد.
سوال 307 :
آيا هبه پدر به فرزند نابالغ خمس دارد؟
جواب :
احتياط واجب آن است که اگر پدرى به فرزند نابالغ خود چيزى ببخشد فرزند پس از بلوغ خمس آن را بپردازد.
سوال 308 :
علما مى گويند انسان بايد حساب سال داشته باشد، اگر کسى درآمد او کمتر از مخارجش باشد باز هم واجب است حساب سال داشته باشد؟
جواب :
منظور علما نيز کسى است که درآمد اضافى و پس انداز داشته باشد نه کسى که درآمد اضافى و پس اندازى نداشته باشد.
سوال 309 :
آيا خمس به حقوق بازنشستگى تعلق مى گيرد؟
جواب :
پولى که از دولت بعد از بازنشستگى دريافت مى کند درآمد همال سال محسوب مى شود و اگر از مخارج آن سال اضافه باشد خمس دارد.
سوال 310 :
آيا باغى که با پول مخمّس خريده شده خمس دارد؟
جواب :
باغ مزبور خمس ندارد ولى ميوه ها خمس دارد و نسبت به قيمت اضافى درموقع فروش بايد خمس آن را بپردازد.
سوال 311 :
شخصى مقدارى پس انداز دارد که حاصل وام، حقوق و اضافه کارى است آيا خمس دارد؟
جواب :
آنچه وام بوده و اقساط آن را نپرداخته خمس ندارد و امّا آنچه به عنوان حقوق و اضافه کار گرفته يا وامى که اقساط آن را پرداخته خمس دارد.
سوال 312 :
آيا سپرده هاى بلند مدّت بانکها که توسط بانک در گردش کارى مى باشد مشمول خمس مى شود؟
جواب :
چنانچه خمس آن را نپرداخته باشد بايد بپردازد.
سوال 313 :
آيا خانه اى که پدرم به من بخشيده و خود نيز مقدارى خرج آن کرده ام متعلّق خمس است؟
جواب :
چنانچه خانه اى که پدر به شما بخشيده مورد نياز براى سکونت بوده است خمس ندارد ولى احتياط اين است که خمس مبلغى را که کار کرده بوديد بپردازيد، نسبت به کار پدرتان نيز حمل بر صحت کنيد و بگوييد ان شاءاللّه کارش درست بوده است.
سوال 314 :
آيا به پول حاصل از فروش زمين و وسايل زندگى و طلاجات خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
چنانچه زمين مورد نياز براى منزل مسکونى بوده حتّى بعد از فروشش خمس نداردو آنچه از طريق فروش وسايل زندگى و طلا و امثال آن بوده آن هم خمس ندارد.
سوال 315 :
آيا حيوانات اهلى چون گاو و گوسفند خمس دارند؟
جواب :
چنانچه از شير و پشم آنها و مانند آن براى مصارف شخصى استفاده مى کنند خمس ندارد اگر تنهابراى کود زراعت و خرد کردن خرمن است حکم سرمايه وابزار کار دارد و همچنين اگر از آنها به عنوان بهره بردارى کسبى استفاده مى کنند.
سوال 316 :
درجلسات ترحيم و هفته و چهلم، گلهاى گران قيمتى به صورت تاج گل به اين مجالس مى برند که اين گلها پس از مدّتى به سطل زباله ريخته مى شود اوّل اين که آيا بردن چنين گلهاى گرانى از مصاديق اسراف مى باشد و دوّم اين که آيا خمس دارد؟
جواب :
اگر قيمت زيادى براى آن مى پردازند بعيد نيست که مصداق اسراف و مشمول خمس باشد مگر اين که براى امر مهمّى تهيّه شود.
سوال 317 :
آيا بر هيزمهايى که براى سوخت و مصارف ديگر ذخيره مى شود خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
آنچه براى مصارف سوخت و ساير مصارف آن سال است خمس ندارد و آنچه براى سالهاى آينده است خمس دارد.
سوال 318 :
آيا پولى که به عنوان ديه خون گرفته شده با گذشت سال خمس به آن تعلق مى گيرد؟
جواب :
ديه خمس ندارد.
سوال 319 :
اگرشخصى چهار ماه قبل از اين که حساب سالش برسد پولى را که کار کرده به شخصى قرض بدهد و بعد از دو سال شخص قرض گيرنده پول را بپردازد آيا مدّت دوسالى که بر اين پول گذشته، خمس به اين پول تعلّق مى گيرد؟
جواب :
بعد از وصول طلب بايد خمس آن را داد.
سوال 320 :
شخصى بيست سال قبل سرقفلى مغازه اى را به مبلغ صد هزار تومان خريده و خمس آن را پرداخته است اينک آن را به مبلغ پانزده ميليون تومان فروخته، با توجّه به تورم و پايين آمدن ارزش پول آيا خمس به آن تعلّق مى گيرد؟
جواب :
به مازاد يک صد هزار تومان خمس تعلّق مى گيرد.
سوال 321 :
مردم بلتستان براى مؤونه خودشان درخت مثمر و غيرمثمر مى کارند و بعد از رسيدن زمان قطع درخت غيرمثمر شاخه هاى آن را قطع مى کنند و براى مؤنه خودشان و عيالات و ... استفاده مى کنند و اصلش را مى گذارند باز همين طور دو سال سه سال و گاهى بيشتر از اين مى ماند بعد شاخه ها را باز قطع مى کنند و خرج مى کنند و از ميوه درخت مثمر براى مخارج استفاده مى کنند آيا بر اينها خمس تعلّق مى گيرد و بنابر تعلّق به چه کيفيت بايد ادا شود؟
جواب :
هرگاه غرض از کاشت درختان تأمين مصارف شخصى باشد خمس ندارد و اگر براى کسب و کار و تجارت باشد خمس دارد.
سوال 322 :
مردم بلتستان حيوانات را هم براى مؤونه نگهدارى مى کنند و اگرحيوانات در خانه نباشند برى زراعت کود لازم است و شير و روغن و گوشت براى خوردن و مو و پشم آنها براى لباس و فرش و غيره استفاده مى کنند و هکذا لوازمات خانه را عموماً از حيوانات تهيّه مى کنند آيا اين حيوانات خمس دارند؟ و اگر دارند طريقش را بيان فرماييد.
جواب :
مانند مسأله سابق است.
سوال 323 :
ابتداى عمل، چه درخت باشد و چه حيوان، قصد تجارت ندارد بلکه قصد مؤونه دارد و گاهى نه قصد مؤونه دارد و نه قصد تجارت بلکه مطلق مى گذارد و بعد از به دست آوردن ثمره و رشد و... هم تجارت و هم در خرج مؤونه استعمال مى کنند اين جا درباره خمس چه حکم مى فرماييد؟
جواب :
نسبت به مقدار مورد نياز براى مؤونه و مصارف شخصى خمس ندارد و نسبت به مازاد آن خمس دارد.
سوال 324 :
طلاّب در حال تحصيل در حوزه علميّه کتابهاى تاريخى و... آنچه لوازم خودشان هست مى خرند و اگر نخرند بعداً نمى توانند تهيّه کنند يا مثلا خيلى گران مى شود به هر حال بعداً مشکلاتى به وجود مى آيد لذا حتى الامکان کوشش مى کنند که ارزانتر بخرند امّا همه را الآن نمى توانند مطالعه کنند لااقل يکسال يا دو سال بدون مطالعه مى ماند، آيا خمس دارد؟ اگر دارد قيمت زمان خريد را حساب کند يا قيمت روز را؟
جواب :
آنچه مورد نياز نبوده خمس دارد و ملاک قيمت امروز است.
سوال 325 :
در بعضى مناطق سردسير به علّت کمبود نفت و مانند آن، از هيزم استفاده مى کنند به همين منظور درختانى مى کارند که از شاخه هاى آنها براى سوخت استفاده کنند مردم اين مناطق خمس هيزمهايى که از سال اضافه مى آيد را مى پردازند آيا اين کار صحيح است؟
جواب :
اشکالى ندارد، بلکه لازم است.
سوال 326 :
طلبه اى از پدرش خانه اى را به ارث برده است که متعلّق خمس است در حالى که اين طلبه قادر به پرداخت خمس نيست و بدهکار نيز هست چه کار کند که تصرّفش در اين خانه جايز باشد؟
جواب :
مى تواند به حاکم شرع مراجعه کند و چنانچه مستحقّ گرفتن خمس باشد با او دستگردان نمايد.
سوال 327 :
زمينى در حدود سى سال قبل جهت تأمين مسکن مجّاناً به گروهى ازفرهنگيان واگذار شد، ولى چون موقعيّت زمين مذکور جهت تهيه مسکن تا سالها بعد اجازه نمى داد که در آن ساختمان مسکونى به وجود آيد ناچار پس از چندين سال اقدام به خريد منزل نموده اند اکنون زمين مذکور چنانچه به فروش برسد يا تبديل به ساختمان شود وجهى که از بابت فروش زمين مذکور عايد مى گردد مشمول پرداخت خمس مى گردد؟
جواب :
احتياط واجب آن است که خمس آن پرداخت شود.
سوال 328 :
کسى که سال خمس او در پايان اسفندماه بوده است اگر در نيمه اسفند فوت کرد آيا بر وجوه باقيمانده وى که به عنوان ارث باقيمانده و مربوط به يازده ماه و نيم (5/11 ماه) ، سال قبل مى باشد خمس تعلق مى گيرد؟ و همچنين اين مرحومه قالى کهنه خود را تبديل به يک قاليچه به قيمت (25000 تومان) نموده بوده که زير پا انداخته نشده آيا به قيمت اين فرش خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
به درآمد آن سال خمس تعلّق مى گيرد ولى قاليچه اگر مورد نياز بوده خمس ندارد.
سوال 329 :
اگر ميّتى تعداد 171 رأس گوسفند داشته باشد آيا خمس به آنها تعلّق مى گيرد يا زکات؟ در صورتى که گوسفند سرمايه ميّت بوده است؟
جواب :
در صورتى که شرايط زکات در آنها بوده اوّل بايد زکات گوسفندان را بدهد و چنانچه در آخر سال چيزى از مخارج سال اضافه بماند بايد خمس آن را نيز بپردازد.
سوال 330 :
در منطقه ما بعضى از خانواده ها داراى حدود 100 الى 200 رأس گوسفند هستند که به وسيله آنها امرار معاش مى کنند مستدعى است صورت هاى مسأله را در رابطه با خمس اين گوسفندان بيان فرماييد؟
جواب :
خمس به سرمايه تعلّق مى گيرد و آنچه نوشته ايد شکل سرمايه دارد، ولى اگر با کمتر از آن مقدار سرمايه، زندگى او اداره نشود از خمس معاف است.
سوال 331 :
اگر کاسبى در سال گذشته يک تن آلومينيوم به ارزش سيصد و پنجاه هزار تومان سرمايه اش بوده و خمس آن را حساب کرده و پرداخته باشد، ولى اکنون ارزش هر تن آلومينيوم حدود يک ميليون تومان است در صورتى که مقدار تغيير نکرده است ولى قيمت آن ششصد و پنجاه هزارتومان بيشتر از سال قبل است با توجّه به اين که سودى در کار نيست و اين کار اگر دو يا سه سال تکرار شود ديگر سرمايه اى باقى نمى ماند که کاسب بتواند کار خود را ادامه دهد.
الف) نظر جنابعالى در اين مورد چيست؟
ب) اگر کسى يک پنجم اصل سرمايه را(نه قيمت آن را) به صورت خمس بدهد سال بعد مى تواند مقدار را ملاک قرار دهد؟
جواب :
الف) افزايش قيمت بازار موجب خمس است ولى اگر به جايى برسد که سرمايه او براى اداره زندگيش بعد از دادن خمس کافى نباشد از دادن خمس معاف است.
ب) ملاک قيمت است نه مقدار.
سوال 332 :
مبناى سال خمس کارمند اوّلين حقوق دريافتى است يا زمان ديگر، سال شمسى مورد نظر است يا قمرى؟
جواب :
مبدأ آن، اوّلين درآمد است سال قمرى و شمسى هر دو جايز است.
سوال 333 :
آيا مردم مى توانند مالياتى که به دولت اسلامى پرداخت مى نمايند را بابت خمس حساب نمايند؟
جواب :
ماليات شبيه ساير هزينه هاست و جزء هزينه سال محسوب مى شود و بابت خمس محسوب نمى شود.
سوال 334 :
خانه مسکونى را که زمانى با مقدار کم خريده ام اکنون قيمت آن زياده شده است آيا مازاد قيمت آن خمس دارد؟
جواب :
خانه مسکونى هر اندازه هم قيمتش بالا برود خمس ندارد
سوال 335 :
از طرف بنياد شهيد حقوقى به خانواده محترم شهدا پرداخت مى شود و عدّه اى از خانواده ها هزينه زندگيشان از سوى ديگر تأمين مى شود سوال اين است که به اين حقوقى که از بنياد مى گيرند خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
بنابر احتياط لازم در سر سال خمس زيادى را بدهند.
سوال 336 :
در شهر ما اکثر خانمها قاليباف هستند و در کنار خانه دارى فرش نيز مى بافند ولى معمولا خريد لوازم فرش و همچنين فروش فرش و تصرّف در پولش به عهده شوهر است و از آن جا که بافتن اين فرشها چند سال طول مى کشد تا تمام شود افراد سر سال خود چگونه حساب کنند؟ و اگر بعد از چند سال که فروخت و موقع وصول پول آن در سال بعد باشد بفرماييد جزء درآمد سالى که پول را وصول مى کند حساب مى شود يا به مجرّد اين که پول را وصول کرد بايد خمس آن را پرداخت کند؟
جواب :
فرش هنگامى که آماده فروختن شد جزء درآمد آن سال محسوب مى شود که با گذشت سال خمسى اگر چيزى اضافه بماند بايد خمس آن را بپردازد.
سوال 337 :
اين جانب بدون داشتن خانه شخصى رنج مى برم و بدون وام قدرت خريد خانه ندارم فلذا با دريافت وام دولتى (و يا شخصى) خانه اى خريده ام با اين حال اوّل اين که در مبدأ سال خمسى که دارم به مازاد بر مايحتاج که خواهم داشت خمس تعلق مى گيرد يا نه و دوّم اين که به هنگام پرداخت اقساط بانکى و يا شخصى تخميس قسطها را واجب مى دانيد؟
جواب :
تخميس قسطها واجب نيست امّا زايد بر قسطها اگر داشته باشيد خمس دارد.
سوال 338 :
کسانى که تاکنون خمس نداده اند آيا تنها پول نقد آنها محاسبه مى شود يا ضروريات زندگى نيز محاسبه مى شود و يا بايد مصالحه شود؟
جواب :
تمام اموالشان را بايد حساب کنند و نسبت به ضروريات و وسايل زندگى با حاکم شرع مصالحه نمايند.
سوال 339 :
اگر ارثيه اى را که متعلّق خمس نيست بفروشند و تبديل به نقد کنند آيا بعد از تبديل مشمول خمس خواهد بود؟
جواب :
مشمول خمس نيست.
سوال 340 :
آنچه بعضى از فقها (رضوان اللّه عليهم) از جمله امام(قدس سره) فرموده اند که در هديه خمس نيست آيا تمليک هاى کلان اعمّ از زمين و خانه و مغازه و اتومبيل و را نيز شامل مى شود و يا آنها حساب ديگرى دارند؟
جواب :
فرقى بين هبه کلان و غيرکلان نيست، ولى طبق فتواى ما همه اينها بنابر احتياط واجب خمس دارد.
سوال 341 :
آيا تعيين سال روز خمسى اختصاص به مردها دارد که به عنوان نان آور و مدير خانواده هستند و يا زنان خانه دارى که تحت سرپرستى مردها به سر مى برند و عايدات جزيى و محقر دارند را نيز شامل مى شود؟ اگر عايدات آنها نيز متعلّق خمس باشد آيا کيفيت تخميس اموال آنان با مردان متفاوت است يا نه (توضيح اين که گويا بعضى از آقايان گفته اند زن شوهردار بايد به محض دريافت تخميس کند)؟
جواب :
هر کس درآمدى زايد بر مخارج دارد بايد سال خمس داشته باشد و بعد از گذشتن سال اموال خود را تخميس کند.
سوال 342 :
شخصى به طور متناوب از درآمدش که مخلوط از نقد و نسيه و ارثيّه و احياناً مخلوطى هم از پول حرام است براى خود خانه مسکونى و اثاثيه آن را فراهم کرده و از ابتداى تکليف تا اين ساعت تصفيه حساب خمس نکرده است وحال مى خواهد تصفيه کند آيا به اين خانه و اثاثيّه آن خمس تعلّق مى گيرد و يا جزء موونه سال و مستثناست مضافاً اين که فرضاً خمس تعلّق بگيرد تخمينى حدود يک ميليون بدهکار مى شود و از عهده پرداخت آن (چه فعلا و چه به تدريج) عاجز است چون درآمدى بسيار کم دارد با اين وضع آيا مى تواند با حاکم شرع و يا نماينده او به مبلغى که قادر به پرداخت باشد مصالحه کند؟
جواب :
در صورتى که در حال و آينده مطمئنّاً قادر به پرداخت نيست مى تواند مصالحه کند.
سوال 343 :
حقير در خريد و فروش عمده سبزى و باربرى با يک ماشين با چند نفر شريک هستم يکى از آنها برادرم هست که در پرداخت خمس کوتاهى مى کند ايشان تصميم به اين کار دارد حتّى يک بارهم انجام داده ولى فعلا چند سال است که خمس نداده است موقعيّت ما هم طورى است که کنار زدن او از شراکت نه از نظر فاميلى و نه از نظر وضع شغلى در محل به صلاح ما نيست تکليف من چيست؟
جواب :
ما به شما اجازه مى دهيم که خمس خود را بدهيد و نسبت به سهم خود تصرّف کنيد و سعى کنيد برادرتان را نيز امر به معروف کنيد.
سوال 344 :
اين جانب ملک موروثى پدرى را فروخته و جهت تحصيل فرزندانم در شهر، منزلى خريدارى نموده ام آيا به پول به دست آمده از فروش ملک ارث پدرى خمس تعلّق مى گيرد و در صورت تعلّق، آيا مجاز هستم به صوت اقساط بپردازم؟
جواب :
اگر آن ملک بعد از فوت پدر ترقّى نکرده خمس ندارد و اگر ترقّى کرده احتياط واجب آن است که خمس تفاوت را بدهيد مانعى ندارد به صورت اقساط بپردازيد.