ربای معاوضی (آیت الله محمد فاضل لنکرانی (ره))

رباى معاوضى

مسأله 2176 :

اگر مقدارى از جنسى را که با وزن يا پيمانه مى فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلا يک من گندم را به يک من و نيم گندم بفروشد. ربا و حرام است و گناه يک درهم ربا بزرگتر از آن است که انسان هفتاد مرتبه با محرم خود زنا کند، بلکه اگر يکى از دو جنس سالم و ديگرى معيوب، يا جنس يکى خوب و جنس ديگرى بد باشد، يا با يکديگر تفاوت قيمت داشته باشند، چنانچه بيشتر از مقدارى که مى دهد بگيرد، باز هم ربا و حرام است، پس اگر مس درست را بدهد و بيشتر از آن مس شکسته بگيرد يا برنج صدرى را بدهد و بيشتر از آن برنج گرده بگيرد يا طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد، ربا و حرام مى باشد

مسأله 2177 :

اگر چيزى را که اضافه مى گيرد غير از جنسى باشد که مى

[347]

فروشد، مثلا يک من گندم به يک من گندم و يک ريال پول بفروشد، ربا و حرام است بلکه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط کند که خريدار عملى براى او انجام دهد، ربا و حرام مى باشد.

مسأله 2178 :

اگر کسى که مقدار کمتر را مى دهد چيزى علاوه کند مثلا يک من گندم و يک دستمال را به يک من و نيم گندم بفروشد، اگر مقدار کمتر در قيمت مساوى با مقدار بيشتر همجنس آن باشد و کسى که مقدار کمتر را مى دهد، براى خلاصى از فروش آن به زيادتر از همجنس، چيزى علاوه کند مثلا يک من گندم اعلا و يک دستمال را به يک من و نيم گندم متوسط بفروشد اشکال ندارد، و همچنين است اگر از هر دو طرف چيزى زياد کنند مثلا يک من گندم و يک دستمال را به يک من و نيم گندم و يک دستمال بفروشد.

مسأله 2179 :

اگر چيزى را که مثل پارچه مترى مى فروشند يا چيزى را که مثل گردو و تخم مرغ عددى معامله مى کنند، بفروشد و زيادتر بگيرد مثلا ده تا تخم مرغ بدهد و يازده تا بگيرد اشکال ندارد. و چنانچه ده عدد تخم مرغ را به يازده عدد در ذمّه بفروشد لازم نيست بين آنها امتياز باشد زيرا خريد و فروش محقق مى شود مثلا مى تواند ده عدد تخم مرغ بزرگ را به 11 عدد تخم مرغ متوسط به ذمّه بفروشد، و از اين قبيل است فروش اسکناس، يعنى مى تواند اسکناس نقد را به زيادتر از آن با مدّت بفروشد مثلا هزار تومان نقد را به هزار و دويست تومان بفروشد که بعد از شش ماه ديگر وصول کند، و همچنين خريد و فروش يا صرف کردن اسکناس به دلار يا ساير ارزهاى خارجى توسط بانکها يا صرافى ها و اشخاص اشکال ندارد ولى قرض ربوى حرام است.

مسأله 2180 :

جنسى را که در بعضى از شهرها با وزن، يا پيمانه مى فروشند و در بعضى از شهرها با شماره معامله مى کنند اگر در شهرى که آن را با وزن يا پيمانه مى فروشند زيادتر بگيرد ربا و حرام است و در شهر ديگر ربا نيست.

مسأله 2181 :

اگر چيزى را که مى فروشد و عوضى را که مى گيرد از يک جنس نباشد زيادى گرفتن اشکال ندارد، پس اگر يک من برنج بفروشد و دو من گندم بگيرد

[348]

معامله صحيح است.

مسأله 2182 :

اگر جنسى را که مى فروشد و عوضى را که مى گيرد از يک چيز عمل آمده باشد، بايد در معامله زيادى نگيرد، پس اگر يک من روغن بفروشد و در عوض آن يک من و نيم پنير بگيرد، ربا و حرام است و همچنين است اگر ميوه رسيده را با ميوه نارس معامله کند نمى تواند زيادى بگيرد.

مسأله 2183 :

جو و گندم در ربا يک جنس حساب مى شود، پس اگر يک من گندم بدهد و يک من و پنج سير جو بگيرد، ربا و حرام است. و نيز اگر مثلا ده من جو بخرد که سر خرمن ده من گندم بدهد، چون جو را نقد گرفته و بعد از مدّتى گندم را مى دهد، مثل آن است که زيادى گرفته و حرام مى باشد.

مسأله 2184 :

اگر مسلمان از کافرى که در پناه اسلام نيست ربا بگيرد اشکال ندارد و نيز پدر و فرزند و زن و شوهر مى توانند از يکديگر ربا بگيرند