جراحى، تشريح و پيوند
جراحى زن حامله
سوال 1168 :
اگر زن حامله اى بر اثر حادثه تصادف و مانند آن بميرد و فرزند او در شکمش زنده باشد، وظيفه چيست؟
جواب :
بيرون آوردن بچه واجب است؛ اگرچه به شکافتن شکم زن بيانجامد. (به توضيح مذکور در مسأله ى 546 رساله مراجعه شود.)
بچه مرده در رحم مادر
سوال 1169 :
اگر بچه در رحم مادر بميرد و باقى ماندن او در شکم مادر خطرآفرين باشد چه بايد کرد؟
جواب :
در صورت امکان بايد با راهى که براى مادر راحت تر است بچه را از شکم او بيرون آورند، و اگر در آخر کار راه بيرون آوردن بچه در قطعه قطعه شدن او منحصر گردد، بايد چنين کنند. (و توضيح بيشتر در مسأله ى 545 رساله ذکر شده است.)
ديه تشريح مسلمان
سوال 1170 :
آيا تشريح بدن مسلمان موجب ديه است؟ در صورت اثبات ديه اگر يکى از ارگان هاى دولتى و يا آموزشى بدن مجهول الهويه اى را تشريح کرد، ديه آن را به چه کسى بايد بپردازد؟
جواب :
بله، موجب ديه است و ديه ى او را بايد کسى بدهد که بالمباشرة اين تشريح را انجام داده است ـ هر کسى که باشد ـ و اين ديه ربطى به ورثه ندارد و براى خود ميّت در امور خير مصرف مى شود.
فروختن اعضاى ميّت
سوال 1171 :
آيا اولياى ميّت، مى توانند اعضاى ميّت را به بيماران نيازمند بفروشند؟
جواب :
جايز نيست، مگر اين که بدنِ ميّت کافر باشد يا نجات مسلمانى منحصر در آن باشد، و با اجازه ى ورثه خرج خود ميّت کردن موافق احتياط است؛ هر چند در صورت جواز عمل و مصالحه ى بر عوض، حکم ديه ندارد.
تشريح بدن مسلمان
سوال 1172 :
آيا تشريح بدن ميّت مسلمان جايز است؟ و اگر پيشبرد علم پزشکى مبتنى بر آن باشد، چه حکمى دارد؟
جواب :
جايز نيست.
استفاده از اعضاى کسى که فوت مغزى نموده
سوال 1173 :
آيا مى توان اعضاى شخصى را که دچار مرگ مغزى شده است (و از لحاظ پزشکى اميدى به زنده ماندن وى نيست، ولى برخى اعضا مثل قلب وى براى مدتى کار مى کنند) به بيمارى که محتاج است پيوند زد؟ (با توجه به اين که در صورت صبر، ممکن است ديگر، قابل پيوند نباشند).
جواب :
چون در همان مدّتى که قلب کار مى کند و مغز مرده است، امکان دارد دارويى اختراع يا کشف شود که مغز را به کار اندازد (اين مطلب هر چند در خيلى از نفوس موجب يقين به عدم باشد، ولى در بعض نفوس و افراد، يقين به عدم نيست؛ زيرا پيدا شدن بعضى داروها که براى بعض امراض اختراع يا کشف مى شود، آنى است) لذا با اين احتمال، جايز نيست.
تشريح کسى که وصيت به تشريح نموده
سوال 1174 :
آيا تشريح مسلمانى که وصيت کرده بعد از وفاتش، وى را تشريح کنند، جايز است؟
جواب :
در صورت توقّف حيات مريض هايى بر اين کار و عدم تمکّن از بدن کافر، با احتياط در اجازه گرفتن از ورثه و اجازه گرفتن از حاکم شرع، بعيد نيست جايز باشد.
تشريح جسد مجهول الاسلام
سوال 1175 :
اگر ندانيم جسدى که در اختيار ما است جسد يک مسلمان است يا کافر يا اهل کتاب، آيا مجازيم آن را تشريح نماييم؟
جواب :
اگر اماره اى (نشانه ى معتبر) بر اسلام يا ذمّه ى اسلام بعد از فحص و تحقيق، نباشد و توقّف امور هم بر تشريح آن باشد و اجازه گرفتن از حاکم شرع که بصير در موضوعات و احکام است بشود، در موارد خاصّه اش، دور نيست جايز باشد.
حرمت تشريح جسد مسلمان
سوال 1176 :
آيا تفاوتى بين اهل تسنن و اهل تشيّع در عدم جواز تشريح جسد، وجود دارد؟
جواب :
در صورت حرمت، تفاوت بين آن دو در اقوى بودن موجبات تحريم در مورد اهل تشيّع است، مثل دوران امر بين دو حرام و اضطرار به يکى از دو حرام.
تشريح جسد اعدام شدگان
سوال 1177 :
آيا مى توان جسد افراد به ظاهر مسلمان (مسلمان شناسنامه اى) را که به خاطر ارتداد، فساد اخلاقى، قاچاق مواد مخدر، مسايل سياسى و... اعدام شده اند، تشريح نمود؟
جواب :
در ارتدادى که موجب کفر باشد و توبه اش قبول نشود مانعى ندارد، اما در بقيه نه.
استفاده از اعضاى ميّت براى پيوند با اجازه ى ولىّ
سوال 1178 :
اگر شخصى در طول زندگى اش نظر مخالف يا موافقى در مورد پيوند اعضايش نداشت، آيا پس از مرگش مى توان با اجازه ى ولىّ وى چنين کارى را انجام داد؟
جواب :
در صورت ضرورت و توقّف حيات ديگران بر اين اعمال و عدم امکان استفاده از بدن کافر، ظاهرا مانعى ندارد.
اجازه ى ولى براى استفاده از اعضاى ميّت با عدم رضايت قبلى ميّت
سوال 1179 :
اگر شخصى از پيوند اعضاى خود به ديگران پس از مرگش ناراضى باشد، ولى پس از وفاتش ولىّ وى مايل به اين کار باشد، آيا مى توان چنين کارى را انجام داد؟
جواب :
به حسب ظاهر مانعى ندارد، با شرايط ذکر شده در جواب سوال قبلى.
پيوند اعضا
سوال 1180 :
اگر ميّت در زمان حيات اجازه دهد که اعضاى بدن او را پس از مرگ جدا کرده و به بيماران نيازمند پيوند بزنند، اين عمل جايز است؟
جواب :
در صورتى که راه نجات فردى مسلمان متوقف و منحصر به دادن عضو به او باشد و تهيه آن از غير مسلمان هم ممکن نباشد، اشکالى ندارد.
وصيت ميّت براى پيوند اعضا و عدم رضايت ولىّ
سوال 1181 :
اگر شخصى وصيت کند بعد از وفاتش، اعضايش را به ديگران پيوند زنند، اما ولىّ وى پس از مرگش از اين کار ناراضى باشد، آيا اين کار را بدون اجازه ى ولى مى توان انجام داد؟
جواب :
اگر مورد ديگرى براى اين کار نيست، احتياطا با اذن حاکم شرع اين کار را انجام بدهند.
وصيت ميّت براى پيوند اعضا بعد از موت
سوال 1182 :
اگر شخصى وصيت کند بعد از وفاتش، اعضاى قابل پيوندش را به بيماران پيوند زنند، آيا مجاز به اين کار هستيم؟
جواب :
در صورت توقّف حيات بيمار بر اين پيوند و عدم امکان استفاده از بدن کافر، احتياطا از ولىّ متوفّى هم اجازه بگيرد.
استفاده از جسد مجهول الهويّه براى نجات جان مسلمان
سوال 1183 :
1) در مواردى که نجات جان بيمار مسلمانى، وابسته به پيوند يک يا چند عضو از شخص ديگرى باشد، اگر جسد مجهول الهويه اى که اعضاى قابل پيوندى داشت، در دسترس باشد آيا مى توان اين اعضا را به بيمارى که محتاج است، پيوند زد؟
جواب :
اگر حفظ حيات بيمار متوقّف بر اين پيوند باشد، و آن جسد هم احترامى نداشته باشد که مانع باشد (مثل اين که محکوم به اسلام باشد چون نمى توان جسد ميّت مسلمان را تقطيع نمود مگر با شروطى)،مانعى ندارد.
2) در فرض فوق، اگر بعدا ولىّ متوفّىپيدا شود و از اين کار ناراضى باشد، چه بايد کرد؟
جواب :
ظاهرا به ديه يا ضمان قيمت تنزل پيدا مى کند. و اگر آن پيوند با اذن مريض يا ولىّ مريض بوده، ظاهرا خود مريض ضامن است.
پيوند اعضاى حيوانات
سوال 1184 :
اگر عضوى از اعضاى حيوانات را به انسان پيوند بزنند، آيا اشکال دارد و حکم نجاست و طهارت آن عضو چگونه است؟
جواب :
در موقع ضرورت جايز است و اگر عرفا جزو بدن انسان محسوب شود، پاک است.