احکام چیزهایی که روزه را باطل می کند (آیت الله ناصر مکارم شیرازی)

کارهايى که روزه را باطل مى کند

مسأله 1335 :

کارهايى که روزه را باطل مى کند بنابر احتياط نُه چيز است:

1ـ خوردن و آشاميدن، 2ـ جماع، 3ـ استمناء، 4ـ دروغ بستن به خدا و پيغمبر(صلى الله عليه وآله)و ائمّه(عليهم السلام)، 5ـ رساندن غبار غليظ به حلق، 6ـ فرو بردن سر در آب، 7ـ باقى ماندن بر جنابت يا حيض يا نفاس تا اذان صبح، 8ـ اماله کردن با مايعات، 9ـ قى کردن عمدى.

احکام کارهايى که روزه را باطل مى کند

1ـ خوردن و آشاميدن

مسأله 1336 :

خوردن و آشاميدن از روى عمد روزه را باطل مى کند، خواه از چيزهاى معمولى باشد مانند نان و آب و يا غير معمولى مانند برگ درختان، کم باشد

[251]

يا زياد، حتّى اگر مسواک را از دهان بيرون آورده، دوباره داخل دهان کند و رطوبت آن را فرو برد روزه اش باطل مى شود، مگر آن که رطوبت مسواک کم باشد و در آب دهان از بين برود.

مسأله 1337 :

اگر هنگامى که مشغول خوردن غذا يا نوشيدن آب است بفهمد صبح شده، بايد آنچه را در دهان است بيرون آورد و اگر عمداً فرو برد روزه اش باطل است و کفّاره نيز دارد.

مسأله 1338 :

خوردن و آشاميدن از روى سهو و فراموشى روزه را باطل نمى کند.

مسأله 1339 :

احتياط واجب آن است که روزه دار از تزريق آمپولهاو سرمهايى که به جاى غذا يا دوا به کار مى رود خود دارى کند، ولى تزريق آمپول هايى که عضو را بى حس مى کند اشکال ندارد.

مسأله 1340 :

کسى که مى خواهد روزه بگيرد بهتر است پيش از اذان صبح دندانهايش را بشويد و خلال کند و اگر بداند غذايى که لاى دندان مانده در روز فرو مى رود احتياط واجب آن است که قبلاً آن را بشويد و خلال کند و اگر نکند و غذا فرو رود روزه را تمام کند و بعد قضا نمايد.

مسأله 1341 :

فرو بردن آب دهان، هر چند به واسطه خيال کردن ترشى و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمى کند، و فرو بردن اخلاط سر و سينه تا به فضاى دهان نرسيده اشکال ندارد، امّا اگر داخل فضاى دهان شود احتياط واجب آن است که آن را فرو نبرد.

مسأله 1342 :

جويدن غذا براى بچّه و همچنين چشيدن غذا و مانند آن و شست و شوى دهان با آب يا داروها اگر چيزى از آن فرو نرود روزه را باطل نمى کند و اگر بدون اراده به حلق برسد اشکالى ندارد، ولى اگر از اوّل بداند بى اختيار به حلق مى رسد روزه اش باطل است و قضا و کفّاره دارد.

مسأله 1343 :

اگر روزه دار به اندازه اى تشنه شود که طاقت تحمّل آن را ندارد و يا ترس بيمارى و تلف داشته باشد، مى تواند به اندازه ضرورت آب بنوشد، ولى روزه او

[252]

باطل مى شود و اگر ماه رمضان باشد بايد بقيّه روز را امساک کند.

مسأله 1344 :

انسان نمى تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر بقدرى ضعف پيدا کند که تحمّل آن بسيار مشکل شود، مى تواند روزه را بخورد و همچنين اگر خوف بيمارى داشته باشد.

2ـ جماع

مسأله 1345 :

«جماع» (نزديکى با زن) روزه هر دو طرف را باطل مى کند، هرچند فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بيرون نيايد و اگر کمتر از آن باشد و منى هم بيرون نيايد باطل نمى شود و هرگاه شک کند که اين مقدار داخل شده يا نه روزه اش صحيح است.

مسأله 1346 :

هرگاه از روى فراموشى جماع کند و يا از روى اجبار بطورى که هيچ اختيارى نداشته باشد، روزه باطل نمى شود، ولى چنانچه در بين جماع يادش بيايد، يا اجبار برطرف شود، بايد فورا ترک کند و الاّ روزه او باطل است.

3ـ استمناء

مسأله 1347 :

اگر روزه دار با خود کارى کند که منى از او بيرون آيد روزه اش باطل مى شود، امّا اگر بى اختيار در حال خواب يا بيدارى بيرون آيد، روزه باطل نمى شود.

مسأله 1348 :

هرگاه روزه دار مى داند که اگر در روز بخوابد محتلم مى شود، يعنى در خواب منى از او بيرون مى آيد، جايز است بخوابد و چنانچه محتلم شود براى روزه او اشکالى ندارد.

مسأله 1349 :

هرگاه روزه دار در حال بيرون آمدن منى از خواب بيدار شود واجب نيست از بيرون آمدن آن جلوگيرى کند.

مسأله 1350 :

شخص روزه دارى که محتلم شده مى تواند بول و استبراء از بول کند

[253]

هر چند مى داند بهواسطه آن باقيمانده منى از مجرا بيرون مى آيد، حتّى اگر غسل کرده باشد اين کار براى روزه اش ضررى ندارد هر چند با خارج شدن باقيمانده منى از مجرا بايد مجدّداً غسل کند.

مسأله 1351 :

روزه دارى که محتلم شده اگر بداند منى در مجرا باقى مانده و در صورتى که پيش از غسل بول نکند بعد از غسل منى بيرون مى آيد بهتر است قبلاً بول کند ولى واجب نيست.

مسأله 1352 :

اگر روزه دار به قصد بيرون آمدن منى استمناء کند روزه اش باطل مى شود هر چند منى از او بيرون نيايد.

مسأله 1353 :

اگر روزه دار بدون قصد بيرون آمدن منى مثلاً با همسر خود بازى و شوخى کند در صورتى که عادت نداشته باشد که به اين مقدار بازى و شوخى منى از او خارج شود روزه اش صحيح است، ولى اگر اتّفاقاً منى بيرون آيد روزه اش اشکال دارد، مگر اين که قبلاً مطمئن بوده که منى از او خارج نمى شود.

4ـ دروغ بستن به خدا و پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امامان(عليهم السلام)

مسأله 1354 :

هرگاه روزه دار دروغى به خدا و پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله) و جانشينان معصوم او(عليهم السلام) نسبت دهد خواه با گفتن باشد، يا نوشتن، يا اشاره و مانند آن، بنابراحتياط واجب روزه اش باطل مى شود، هر چند بلافاصله توبه کند. دروغ بستن به ساير انبيا و فاطمه زهرا(عليها السلام) نيز همين حکم را دارد.

مسأله 1355 :

هرگاه بخواهد خبرى را نقل کند که از راست يا دروغ بودن آن اطّلاعى ندارد، بايد از کسى که آن خبر را گفته، يا از کتابى که در آن نوشته شده نقل نمايد، مثلاً بگويد: فلان راوى چنين مى گويد و يا در فلان کتاب چنان نوشته شده است که پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود...

مسأله 1356 :

اگر چيزى را به اعتقاد اين که راست است از قول خدا يا پيغمبر(صلى الله عليه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحيح است، ولى بعکس اگر چيزى را

[254]

دروغ مى دانست و به خدا و پيغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحيح بوده، روزه اش اشکال دارد.

مسأله 1357 :

اگر دروغى را که ديگرى ساخته عمداً به خدا و پيغمبر نسبت دهد روزه اش اشکال دارد.

مسأله 1358 :

اگر از شخص روزه دار سوال کنند که آيا پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله) چنين مطلبى را فرموده، و او عمداً بگويد: آرى، در حالى که پيغمبر(صلى الله عليه وآله) نگفته باشد، يا بگويد: نه، درحالى که پيغمبر(صلى الله عليه وآله) گفته باشد، روزه اش اشکال دارد.

مسأله 1359 :

اگر در نقل احکام شرعيّه عمداً دروغ گويد، مثلاً واجبى را غير واجب و حرامى را حلال ذکر کند، اگر منظورش نسبت دادن آن حکم به خدا يا پيغمبر(صلى الله عليه وآله)باشد، روزه اش اشکال دارد و اگر قصدش نسبت دادن فتوا به مجتهد است کار حرامى کرده، امّا روزه اش باطل نمى شود و کسى که بدون اطّلاع، حکم مشکوکى را نقل مى کند، نيز همين حکم را دارد.

5ـ رساندن غبار غليظ به حلق

مسأله 1360 :

رساندن غبار غليظ به حلق هرگاه در حلق تبديل به گِل شود و فرو رود روزه را باطل مى کند، در غير اين صورت روزه صحيح است، خواه غبار چيزى باشد که خوردن آن حلال است مانند آرد، يا غبار چيزى که خوردن آن حرام است.

مسأله 1361 :

هرگاه به واسطه باد يا جارو کردن زمين، غبار غليظى برخيزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد، روزه اش باطل مى شود (همانطور که در مسأله قبل آمد)

مسأله 1362 :

احتياط واجب آن است که روزه دار از کشيدن سيگار و تنباکو و ساير دخانيات پرهيز کند و بخار غليظ نيز به حلق نرساند، ولى رفتن به حمّام اشکال ندارد، هرچند فضاى حمّام را بخار گرفته باشد.

مسأله 1363 :

اگر فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند، يا بى اختيار و بدون اراده، غبار و مانند آن به حلق او رسد، روزه اش باطل نمى شود.

[255]

مسأله 1364 :

درجايى که احتمال مى دهدغبار يا دود به حلق برسدبايد احتياط کند، ولى اگر يقين يا گمان داشته باشد به حلق نمى رسد روزه اش صحيح است.

6ـ فرو بردن سر در آب (ارتماس)

مسأله 1365 :

روزه دار بنابر احتياط واجب تمام سر را عمداً در آب فرونبرد، حتّى اگر بقيّه بدن بيرون ازآب باشد، امّا اگر تمام بدن و قسمتى از سر زير آب برود ولى مقدارى از سر بيرون باشد روزه باطل نمى شود، فرو بردن سر در مايعاتى مانند گلاب و آبهاى مضاف ديگر حکم آب مطلق را دارد.

مسأله 1366 :

اگر نصف سر را يک دفعه و نصف ديگر را دفعه ديگر، در آب فرو برد، روزه اش صحيح است، ولى اگر تمام سر را زير آب ببرد امّا مقدارى از موها بيرون بماند روزه اش اشکال دارد.

مسأله 1367 :

کسى که براى نجات غريق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشکال دارد، ولى به عنوان نجات جان مسلمانى اين کار واجب است و بعداً قضا کند.

مسأله 1368 :

غوّاصان اگر سر خود را در کلاهک پنهان کنند و با آن زير آب روند روزه آنها صحيح است.

مسأله 1369 :

اگر روزه دار بى اختيار در آب بيفتد، يا او را در آب بيندازند و سر او زير آب رود، يا فراموش کند که روزه است سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمى شود، ولى اگر يادش بيايد بنابر احتياط واجب بايد فوراً سر را از آب بيرون آورد.

مسأله 1370 :

اگر فراموش کند که روزه است و به نيّت غسل سر را زير آب کند روزه و غسل او هر دو صحيح است، ولى اگر بداند روزه واجب معيّن است و عمداً چنين کند بنابر احتياط واجب هم روزه را بايد قضا کند و هم غسل را دوباره انجام دهد.

7ـ باقى ماندن بر جنابت تا اذان صبح

مسأله 1371 :

اگر شخص جنب عمداً تا صبح غسل نکند بنابر احتياط واجب

[256]

روزه اش باطل است ولى اگر توانايى برغسل ندارد يا وقت تنگ است تيمّم نمايد، امّا اگر از روى عمد نباشد روزه اش صحيح است و زنى که از حيض يا نفاس پاک شده و تا اذان صبح غسل نکرده در حکم کسى است که باقى بر جنابت مانده است.

مسأله 1372 :

باطل شدن روزه به خاطر بقاء بر جنابت مخصوص روزه ماه رمضان و قضاى آن است و در روزه هاى ديگر موجب بطلان نمى شود.

مسأله 1373 :

اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از يک يا چند روز يادش بيايد، بايد روزه هر چند روزى را که يقين دارد جنب بوده قضا نمايد، مثلاً اگر نمى داند سه روز جنب بوده يا چهارروز، بايد سه روز را قضا کند و قضاى روز چهارم احتياط مستحبّ است.

مسأله 1374 :

کسى که در شب ماه رمضان وقت براى غسل و تيمّم ندارد اگر خود را جنب کند روزه اش اشکال دارد و احتياطاً قضا و کفّاره به جا آورد، همچنين اگر براى غسل وقت ندارد و فقط براى تيمّم وقت دارد.

مسأله 1375 :

اگر گمان کند به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و تيمّم کند روزه اش صحيح است.

مسأله 1376 :

کسى که در شب ماه رمضان جنب است و مى داند اگر بخوابد تا صبح بيدار نمى شود نبايد بخوابد و چنانچه بخوابد و بيدار نشود روزه اش اشکال دارد و بنابر احتياط واجب بايد قضا و کفّاره به جا آورد، امّا اگر احتمال دهد که بيدار مى شود، مى تواند بخوابد، و احتياط اين است که در دفعه دوم که بيدار شد نخوابد تا غسل کند.

مسأله 1377 :

کسى که در شب ماه رمضان جنب است و مى داند يا احتمال مى دهد که اگر بخوابد پيش از اذان صبح بيدار مى شود، چنانچه تصميم داشته باشد که بعد از بيدار شدن غسل کند و با اين تصميم بخوابد و تا اذان بيدار نشود روزه اش صحيح است، ولى اگر تصميم بر غسل نداشته باشد يا مردّد باشد که غسل بکند يا نه، در اين صورت اگر بيدار نشود روزه اش اشکال دارد.

[257]

مسأله 1378 :

هرگاه چنين کسى بخوابد و بيدار شود و بداند يا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پيش از اذان صبح براى غسل کردن بيدار مى شود چنانچه بخوابد و بيدار نشود احتياطاً بايد روزه آن روز را قضا کند، هم چنين است اگر براى دفعه سوم بخوابد و بيدار نشود، ولى در هيچ يک از اينها کفّاره بر او واجب نمى شود.

مسأله 1379 :

خوابى که در آن محتلم شده خواب اوّل حساب نمى شود ولى اگر از آن خواب بيدار شود و دوباره بخوابد خواب اوّل حساب مى شود.

مسأله 1380 :

هرگاه روزه دار در روز محتلم شود بهتر است فوراً غسل کند امّا اگر نکند براى روزه اش اشکالى ندارد.

مسأله 1381 :

هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بيدار شود و ببيند محتلم شده روزه اش صحيح است، خواه بداند پيش از اذان محتلم شده، يا بعد از آن و يا شک داشته باشد.

مسأله 1382 :

کسى که مى خواهد قضاى روزه ماه رمضان را بگيرد اگر بعد از اذان صبح بيدار شود و ببيند محتلم شده و بداند پيش از اذان صبح محتلم شده، اگر وقت قضاى روزه تنگ نيست بنابر احتياط واجب روز ديگرى را روزه بگيرد، اگر وقت قضاى روزه تنگ است مثلاً پنج روز قضا به ذمّه دارد پنج روز هم بيشتر به ماه رمضان باقى نمانده، همان روز را روزه بگيرد و روزه اش صحيح است.

مسأله 1383 :

اگر در ماه مبارک رمضان پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاک شود و براى غسل وقت ندارد تيمّم کند و روزه اش صحيح است، امّا اگر براى هيچ کدام از غسل و تيمّم وقت ندارد بايد بعداً غسل کند و روزه او نيز صحيح است.

مسأله 1384 :

اگر زن بعد از اذان صبح از خون حيض يا نفاس پاک شود نمى تواند روزه بگيرد، همچنين اگر در اثناء روز خون حيض يا نفاس ببيند اگر چه نزديک مغرب باشد.

مسأله 1385 :

اگر زن پيش از اذان صبح از حيض يا نفاس پاک شود و در غسل کردن کوتاهى کند، بنابراحتياط واجب روزه اش باطل است، ولى چنانچه کوتاهى

[258]

نکند، مثلاً منتظر باشد که حمّام باز شود يا آب حمّام گرم شود و تا اذان غسل نکند در صورتى که تيمّم کرده باشد روزه او صحيح است.

مسأله 1386 :

زنى که در حال استحاضه است بايد غسل خود را به تفصيلى که در احکام استحاضه گفته شد به جا آورد و روزه او صحيح است.

مسأله 1387 :

کسى که مسّ ميّت کرده و غسل مسّ ميّت بر او واجب شده، مى تواند بدون غسل مسّ ميّت روزه بگيرد و اگر در حال روزه هم مسّ ميّت کند روزه اش باطل نمى شود، ولى براى نماز بايد غسل کند.

8ـ اماله کردن با مايعات

مسأله 1388 :

تنقيه (اماله کردن) با مايعات روزه را باطل مى کند هر چند براى معالجه بيمارى و از روى ناچارى باشد، ولى استعمال شيافها براى معالجه اشکال ندارد و احتياط واجب آن است که از استعمال شيافهايى که براى تغذيه است خوددارى شود.

9ـ قى کردن

مسأله 1389 :

قى کردن از روى عمد روزه را باطل مى کند، هرچند براى نجات از مسموميّت و درمان بيمارى و مانند آن باشد، ولى قى کردن بدون اختيار يا از روى سهو روزه را باطل نمى کند.

مسأله 1390 :

اگر در شب چيزى بخورد که مى داند در روز بى اختيار قى مى کند روزه باطل نمى شود، ولى احتياط مستحب اين است که چنين کارى نکند و اگر کرد، روزه را قضا نمايد.

مسأله 1391 :

واجب نيست روزه دار با فشار آوردن به خود از قى کردن خوددارى

[259]

کند، ولى اگر ضرر و مشقّتى نداشته باشد بهتر است جلوگيرى کند.

مسأله 1392 :

اگر خرده هاى غذا يا حشره اى مانند مگس بى اختيار در گلوى روزه دار برود چنانچه بقدرى پايين برود که نمى توان آن را بيرون آورد روزه اش صحيح است و اگر بتواند آن را بيرون آورد بايد چنين کند و بيرون آوردنش ضررى براى روزه ندارد، بلکه اگر در اين حال فرو برد روزه اش باطل است.

مسأله 1393 :

هرگاه يقين دارد که به واسطه آروغ زدن چيزى از گلو بيرون مى آيد که به آن قى کردن مى گويند نبايد عمداً آروغ بزند، ولى اگر يقين نداشته باشد اشکال ندارد و هر گاه بر اثر آروغ زدن بدون اختيار چيزى در گلو يا دهانش بيايد بايد آن را بيرون بريزد و اگر عمداً فرو ببرد روزه اش باطل است، ولى اگر بى اختيار فرو رود اشکالى ندارد.

مسأله 1394 :

هرگاه يکى از امور نه گانه اى که قبلاً گفته شد سهواً يا بدون اختيار به جا آورد روزه اش صحيح است، ولى جنب اگر بخوابد و تا اذان صبح غسل نکند روزه اش به شرحى که قبلاً گفته شد اشکال دارد.

مسأله 1395 :

اگر روزه دار سهواً يکى از کارهايى که روزه را باطل مى کند انجام دهد و بعد به گمان اين که روزه اش باطل شده دوباره يکى از آنها را عمداً به جا آورد روزه اش باطل نمى شود، ولى احتياط مستحب قضاى آن است.

مسأله 1396 :

اگر چيزى را به زور در گلوى روزه دار بريزند، يا سر او را در آب فرو برند، روزه اش باطل نمى شود، ولى اگر مجبورش کنند که خودش افطار کند، مثلاً به او بگويند اگر غذا نخورى ضرر جانى يا مالى به تو مى زنيم و او براى جلوگيرى از ضرر، غذا بخورد روزه اش باطل مى شود.

مسأله 1397 :

احتياط واجب آن است که روزه دار به جايى نرود که مى داند چيزى در گلويش مى ريزند يا مجبورش مى کنند که روزه را افطار کند، امّا اگر قصد رفتن کند و نرود يا بعد از رفتن چيزى به خوردش ندهند روزه اش صحيح است.

[260]