و - آداب وسنن اسلام در تربيت کودکان
1 - اسلام ،خير وخوبى نسبت به فرزندان را توصيه مى‌کندودستور مى‌دهد آنها را دوست بدارند وبه وعده‌هايى که به آنهامى‌دهند وفا کنند. در حديثى از پيامبرصلى الله عليه وآله رسيده است: "کودکان رادوست بداريد وبر آنها رحم گيريد، وهرگاه چيزى به آنها وعده کرديدبه وعده خود وفا کنيد، که آنها گمان مى‌کنند شما روزى آنها رامى‌دهيد."(424)
ودر حديثى از امام صادق‌عليه السلام پيرامون پاداش کسى که فرزندان‌خود را دوست دارد آمده است: "خداوند بر بنده خود به سبب‌محبت فراوان او نسبت به فرزندش رحم مى‌گيرد."(425)
2 - از رحمت نسبت به کودکان است بوسيدن آنها که پيامبر آن راتشويق کرده است واين هنگامى بود که مردى نزد حضرت آمدوعرض کرد: من هرگز فرزندم را نبوسيده‌ام ،وچون رفت پيامبرصلى الله عليه وآله‌فرمود: "اين مرد نزد من از اهالى دوزخ است."(426) ودر حديث ديگرى‌از پيامبرصلى الله عليه وآله نقل شده است: "هر که فرزند خود را ببوسد خداوندحسنه‌اى براى او بنويسد."(427)
چنين است برابرى ميان کودکان وعدم تمايز ميان آنها، پيامبرصلى الله عليه وآله‌مردى را ديد که يکى از دو پسرش را مى‌بوسد وديگرى را رهامى‌کند، پيامبرصلى الله عليه وآله به او فرمود: "آيا ميان آن دو برابرى بر قرارنمى‌کنى."(428)
3 - از دوستى به کودکان است اداى حقوق آنها که شرع آنها را به‌تفصيل بيان کرده است. مردى خدمت پيامبرصلى الله عليه وآله رسيد وعرض کرد:يا رسول اللَّه حق فرزند من بر من چيست؟ پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: "نام‌نيک بر او نهى، وخوب تربيتش کنى، واو را در جايگاه )اجتماعى(پسنديده‌اى قرار دهى."(429)
پيامبر در اين باره الگوى مسلمانان است، در روايت آمده است که‌حضرت‌صلى الله عليه وآله نماز ظهر را با مردم گزارد ودو رکعت پايانى را سبک‌برگزار کرد، چون پيامبر فارغ شد مردم گفتند: آيا در نماز چيزى پيش‌آمد؟ فرمود: )چه چيزى؟( گفتند دو رکعت پايانى نماز را سبک‌برگزار کردى، پيامبر فرمود: "آيا گريه کودک را نشنيديد؟"(430)
4 - نيکى پدر به پسر در آينده به صورت نيکى پسر به پدر بازتاب‌مى‌يابد. پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: "خداوند بر کسى رحم کند که فرزندش رادر نيکى رساندن به او يارى رساند، گفتند: چگونه فرزند را در نيکى‌رساندن به خودش يارى رساند؟ فرمود: آنچه را براى او مقدور است‌از او مى‌پذيرد، واز آنچه براى او مقدور نيست در مى‌گذرد، واو راخسته نمى‌کند، واو را در شرمندگى نيافکند".(431)
5 - اسلام براى تربيت، سه مرحله مقرر کرده است وهر مرحله‌هفت سال است. امام صادق‌عليه السلام مى‌فرمايد: "بچه هفت سال بازى‌مى‌کند، وهفت سال سواد وقرآن مى‌آموزد، وهفت سال حلال‌وحرام را مى‌آموزد."(432)
ونيز مى‌فرمايد: "بگذار فرزندت به شش سالگى برسد وسپس‌هفت سال او را نزد خود نگهدار وچنان که مى‌خواهى او را ادب کن،اگر پذيرفت وشايستگى يافت چه بهتر، والا او را رها کن."(433)
پيامبرصلى الله عليه وآله مى‌فرمايد: "هر که فرزندش را ببوسد خداوند براى اويک حسنه مى‌نويسد، وهر که او را شاد کند خداوند در قيامت شادش‌کند، وهرکه به فرزند خود قرآن آموزد پدر ومادرش فرا خوانده‌مى‌شوند ودو حلّه بر آن دو پوشانده مى‌شود که نور آن دو، چهره‌بهشتيان را روشن مى‌گرداند."(434)
ونيز پيامبرصلى الله عليه وآله مى‌فرمايد: "کودک، هفت سال ارباب است‌وهفت سال بنده وهفت سال وزير، اگر در بيست ويک سالگى دراخلاق و رفتار رضايت بخش بود چه بهتر، والاّ رها مى‌شود وتو نزدخداوند معذورى."(435)
6 - اسلام بر والدين ضرورى‌دانسته تا علم‌دين )فرهنگ وشريعت(را به کودکان خود بياموزند. امير المؤمنين در وصيتى براى امام حسن- که بهترين الگوى تربيت شايسته است - مى‌فرمايد: "من به عللى دروصيت به تو پيشدستى کردم، اگر اجل به من مهلت نداد )تا اين که‌مى‌گويد( و ترسم هوى وهوس وفتنه‌هاى دنيا پيش از من به تو رسد،و تو سخت و سرکش شوى، قلب نوجوان همچون زمين خالى است،آنچه در آن افکنده شود مى‌پذيرد، ولذا پيش از آن که قلبت سخت‌گردد وانديشه‌ات مشغول شود، به ادب کردن تو اقدام کردم."(436)