قضاى نمازهاى روزانه
کسى که نماز واجب خود را در وقت نخوانده -به خاطر خواب ماندن يا مستى يا بيهوشى يا...- و يا در وقت‌خوانده،ولى بعد فهميده که نمازش باطل بوده و يا در وقت‌به خاطر نداشتن وضو يا غسل يا تيمم نمازش را بدون آنها (فاقد الطهورين) خوانده، بايد بعد از گذشتن وقت آن، نماز يا نمازها را قضا نمايد.
1- کسانى که قضاى نماز بر آنها لازم نيست:
1- بچه وقتى که بالغ شود;
2- ديوانه وقتى که عاقل گردد;
3- انسان بيهوش، وقتى که به هوش آيد;
4- کافر وقتى که مسلمان شود;
5- زن حائض و نفساء، در صورتى که بعد از وقت پاک شود.
البته تمام اينها در صورتى است که در خارج وقت اين حالت‌بر ايشان پيش آيد و يا اگر در داخل وقت هم هست، آن قدر وقت کم باشد که به مقدار خواندن حتى يک رکعت نماز هم وقت نداشته باشد و اما شخص بيهوش شده، شرط ديگرى هم دارد و آن اينکه بيهوشى به دست‌خود و به اختيار خودش صورت نگرفته باشد والا بايد بنا بر احتياط واجب قضاى نمازهايش را به جا آورد.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 1- 3.
2- کسى که نمى‌داند چند نماز قضا دارد
کسى که چند نماز از او قضا شده و شماره آنها را نمى‌داند، مثلانمى‌داند چهارتا بوده يا پنج تا،چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافى است و همچنين اگر شماره آنها را مى‌دانسته ولى آن را فراموش کرده، اگر مقدار کمتر را بخواند، کفايت مى‌کند; ولى بنابر احتياط مستحب، آن قدر بخواند که علم پيدا کند که نماز او از اين بيشتر نبوده است و همچنين اگر انسان احتمال دهد نماز قضايى دارد يا نمازقضايى را که خوانده صحيح نبوده است،مستحب است احتياطا قضاى آنها را به جا آورد.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 26،30، توضيح المسائل، مسأله 1374، 1383.
3- آيا خواندن نماز قضا، واجب فورى است؟
کسى که نماز قضا دارد، بايد در خواندن آن کوتاهى نکند، ولى واجب نيست که فورا آن را به جا آورد; البته تا حدى که منجر به مسامحه و سهل‌انگارى و سبک شمردن دستورات دين نگردد و کسى که نماز قضا دارد،مى‌تواند نماز مستحبى بخواند و حتى اگر نماز قضا از همين روز دارد، مى‌تواند قبل از خواندن نمازى که قضا شده، نماز ادايى را بخواند و لازم نيست نماز قضا را جلو بيندازد -ولو بعضى از فقها در همين قسم اخير احتياط واجب دارند که اول نماز قضا را بخواند ولى احتياط مستحب آن است که اول نماز قضا را بخواند، خصوصا اگر نماز قضا از همان روز باشد.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 27 29،31، تحرير الوسيله، ج1، ص227، مسأله 13.
4- آيا کس ديگرى مى‌تواند نماز قضاى انسان را بخواند؟
تا انسان زنده است، ديگرى نمى‌تواند نمازهاى قضاى او را بخواند،هر چند خود شخص از خواندن نمازهاى قضايش عاجز باشد و اما بعد از مردنش مى‌شود.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 32، توضيح المسائل، مسأله 1387.
5- کيفيت‌خواندن نمازهاى قضا (ترتيب، شکسته يا تمام جماعت)
در نمازهايى که ترتيب در اداى آنها شرعا معتبر است،مانند: ظهر و عصر و مغرب و عشا در يک روز، در قضاى آنها هم بايد ترتيب رعايت‌شود و در بقيه بهتر است‌به ترتيب خوانده شود و اما در باره شکسته و يا تمام خواندن بايد گفت: نماز را همان طور که فوت شده، بايد قضا نمود،يعنى اگر شکسته فوت شده، بايد شکسته، و اگر تمام فوت شده، بايد به صورت تمام، قضا نمايد و در جاهايى که وظيفه او جمع کردن بين شکسته و تمام بوده و نمازش فوت شده، بايد، هم شکسته و هم تمام، قضا نمايد و نماز قضا را با جماعت هم مى‌شود خواند، چه نماز امام جماعت قضا باشد يا ادا و لازم نيست هر دو يک نماز را بخوانند;مثلا اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر و عصر امام بخواند، اشکال ندارد.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 12، 16، تحرير الوسيله، ج1، ص225، مسأله 8، توضيح المسائل، مسأله 1388.
6- در چه زمانى مى‌توان نماز قضا را به جا آورد؟
نمازهاى قضا را مى‌شود در تمام اوقات شبانه روز خواند،چه در سفر و چه در حضر،و اگر بخواهد در سفر،نمازهاى فوت شده در غير حال سفررا بخواند، بايد آنها را تمام بخواند و اگر در حضر (غير مسافرت) بخواهد نمازهاى فوت شده در مسافرت را قضا نمايد بايد شکسته قضا نمايد.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 10.
7- کسانى که عذر دارند آيا مى‌توانند نماز قضا بخوانند؟
کسانى که با حالت عذر نماز مى‌خوانند، مثل کسى که بايد در حال نشسته نماز بخواند، بنابر احتياط واجب بايد خواندن نمازهاى قضاى خود را تا وقتى که عذر او برطرف نشده به تاخير بيندازند، مگر کسى که عذرش تا آخر عمر ادامه پيدا کند، يا از زود مردن خود بترسد -به خاطر ظاهر شدن نشانه‌هاى مرگ و يا به خاطر اينکه چون نمى‌توانسته وضو بگيرد يا غسل کند، به جاى وضو و غسل تيمم کرده، که در اين صورت مى‌تواند بخواند، ولى در اين صورت اخير بهتر است‌به جا آوردن نماز قضا را به تاخير بيندازد.
عروة‌الوثقى، صلاة القضاء، مسأله 34، تحريرالوسيله، ج1، ص226،مسأله 12، توضيح المسائل، مسأله 716.