پنجم از خيارات خيار تاءخير است
اين خيار در جايى است که فروشنده چيزى را بفروشد و باصطلاح بيعانه اى از مشترى بگيرد تا هنگام تحويل دادن جنس بقيه را دريافت و جنس بدون اينکه تحويل مشترى شود نزد فروشنده بماند و مدت تاءخير تسليم کالا و بها هيچ يک شرط نشود (چون شرط تاءخير کالا داخل در بيع سلف و شرط تاءخير بها داخل در نسيه است )، در اينجا است که بيع تنها تا سه روز لازم است ، پس اگر در اين سه روز مشترى بها را آورد او سزاوارتر به کالا است و گرنه فروشنده حق دارد معامله را فسخ کند و اگر در اين مدت کالا تلف شود از کيسه فروشنده است و آن مقدار بهائى که گرفته مانند نگرفتن است .
مساءله 1 - ظاهر اين است که خيار تاءخير فورى نيست در نتيجه اگر فروشنده آن را تاءخير بيندازد تا مهلت سه روزش تمام شود همچنان خيارش باقى است تا يکى از مسقطات خيار آن را اسقاط کند.
مساءله 2 - خيار تاءخير با اشتراط سقوطش در ضمن عقد ساقط مى شود، وهمچنين با اسقاط آن بعد از تمام شدن مهلت سه روز، داما اينکه آيا قبل از آن نيز با اسقاط ساقط مى شود يا نه محل اشکال است ، و اقوى آن است که با اسقاط ساقط نمى شود، همچنانکه اقوى اين است بعداز سه روز و قبل از فسخ فروشنده اگر مشترى همه بها را بفروشنده بدهد باز هم خيار او ساقط نمى شود، بله اگر فروشنده آن را بعنوان طلبى که از او دارد نه بعنوان ديگرتحويل بگيرد خيارش ساقط مى شود، وآياخيار او با مطالعه بها از مشترى ساقط مى شود يا نه دو وجه است ، و ظاهرا ساقط نمى شود.
مساءله 3 - منظور از سه روز روشنى روز است ، و ديگر شامل شبها نمى شود بله شامل دو شب متوسط بين سه روز مى شود، بنابراين اگر معامله در اول روز انجام شده باشد آخر سه روز غروب روز سوم است (نه ابتداء روز چهارمساءله بله اگر در شب واقع شده باشد شب اول و يا قسمتى از آن نيز داخل اين مدت هست ، و على الظاهر هر سه روز تلفيقى کافى است ، پس اگر معامله در روز اول ظهر انجام شود آغاز خيار بعد از ظهر روز چهارم مى شود و بدين منوال است هر صورت ديگرى که فرض شود.
مساءله 4 - خيار تاءخير در غير خريد و فروش از ساير معاملات جريان ندارد.
مساءله 5 - اگر کالا تلف شود در صورتى که درداخل سه روز باشد از مال فروشنده است و اگر بعد از سه روز باشد باز هم اقوى آن است که از مال او تلف شده است .
مساءله 6 - اگر کالائى که فروخته چيزى باشد که به زودى فاسد مى شود نظير سبزى جات و بعضى ميوه ها و گوشت در بعضى مواقع و امثال آن که اگر شب مانده شود خراب مى شود و مشترى آن را نزد فروشنده بگذارد فروشند خيار دارد تا مادام که فاسد نشده بيع را فسخ نموده هر طورى که خواست در آن کالا تصرف کند.