ب - مستحبّات مکّه معظّمه
ورود به مکّه معظّمه و اقامت در اين شهر مقدّس داراى آداب و مستحبّات فراوانى است، برخى از آنها عبارتند از:
1 - غسل کردن براى ورود به مکّه.
2 - ورود با حالت تواضع و آرامش؛ در روايت آمده است که خداوند گناهان کسى را که با آرامش و بدون تکبّر وارد مکّه شود مى‌آمرزد.
3 - براى کسى که از راه مدينه به مکّه مى‌رود مستحبّ است با تأسّى به شيوه پيامبرصلى الله عليه وآله، هنگام وارد شدن از بالاى شهر مکّه که معروف به گردنه مدنيّين است وارد شود و هنگام خارج شدن از پايين شهر (گردنه ذى طوى) بيرون برود.
4 - قرآن خواندن و زياد به ياد خداوند متعال بودن.
5 - ختم نمودن قرآن.
6 - نوشيدن آب زمزم و پس از آن خواندن اين دعا: "اَللَّهُمَّ اجْعَلْهُ عِلْماً نافِعاً وَرِزْقاً واسِعاً وَشِفاءً مِنْ کُلِّ داءٍ وَسُقْمٍ" و نيز گفتن: "بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ وَالشُّکْرُ لِلَّهِ."
7 - نگاه کردن به کعبه و تکرار کردن آن.
8 - طواف کردن گرد خانه خدا در هر شبانه روز ده مرتبه؛ در اوّل شب سه طواف، در پايان شب سه طواف، پس از طلوع فجر دو طواف و پس از ظهر دو طواف.
9 - در طول مدّت اقامت در مکّه مستحبّ است انسان به اندازه روزهاى سال يعنى 360 مرتبه طواف کند و اگر اين مقدار ممکن نبود 52 مرتبه و اگر اين اندازه نيز نتوانست هر قدر مى‌تواند طواف کند.
10 - وارد شدن به خانه کعبه مخصوصاً براى کسى که سفر اوّل اوست و مستحبّ است پيش از ورود به کعبه معظّمه غسل نمايد و هنگام وارد شدن به اين مکان مقدّس بگويد: "اَللَّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ وَمَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً فَآمِنِّي مِنْ عَذابِ النَّارِ".
آنگاه ميان دو ستون داخل کعبه، يعنى همان جايى که پيامبرصلى الله عليه وآله هنگام ورود به کعبه نماز گزارده است، دو رکعت نماز بگزارد، در رکعت اوّل پس از حمد سوره "حم سجده" و در رکعت دوّم پس از حمد پنجاه و پنج آيه از ديگر جاهاى قرآن بخواند.
11 - خواندن دو رکعت نماز در هر يک از چهار گوشه داخل کعبه و مستحبّ است پس از نماز اين دعا را بخواند:
"أللَّهُمَّ مَنْ تَهَيَّأَ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ لِوَفادَةٍ إِلى مَخْلُوقٍ رَجاءَ رِفْدِهِ وَجائِزَتِهِ وَنَوافِلِهِ وَفَواضِلِهِ فَاِلَيْکَ يا سَيِّدِي تَهْيِئَتِي وَتَعْبِئَتِي وَإِعْدادِي وَاسْتِعْدادِي رَجاءَ رِفْدِکَ وَنَوافِلِکَ وَجائِزَتِکَ، فَلا تُخَيِّبِ الْيَوْمَ رَجائِي يا مَنْ لا يَخِيبُ عَلَيْهِ سائِلٌ وَلا يَنقُصُهُ نائِلٌ، فَإِنِّي لَمْ آتِکَ الْيَوْمَ بِعَمَلٍ صالِحٍ قَدَّمْتُهُ وَلا شَفاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ وَلکِنِّي أَتَيْتُکَ مُقِرّاً بِالظُّلمِ وَالإِسائَةِ عَلى نَفْسِي فَإِنَّهُ لا حُجَّةَ لِي وَلا عُذْرَ، فَأَسْأَلُکَ يا مَنْ هُوَ کَذلِکَ أَنْ تُعْطِيَنِي مَسْأَلَتِي وَتُقِيلَنِي عَثْرَتِي وَتَقْبِلَنِي بِرَغْبَتِي وَلا تَرُدَّنِي مَجْبُوهاً مَمْنُوعاً وَلا خائِباً، يا عَظِيمُ يا عَظِيمُ يا عَظِيمُ أَرْجُوکَ لِلْعَظِيمِ أسْأَلُکَ يا عَظِيمُ أنْ تَغْفِرَ لِيَ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ لا إلهَ إلّا أَنْتَ."(24)
12 - مستحبّ است هنگام بيرون آمدن از کعبه سه مرتبه "اَللَّه اکبر" بگويد و پس از آن دعا کند:
"اَللَّهُمَّ لا تَجْهَدْ بَلائَنا رَبَّنا وَلا تُشْمِتْ بِنا أَعْدائَنا فَاِنَّکَ أَنْتَ الضَّارُّ النَّافِعُ."
آنگاه بيرون بيايد و پلّه‌هاى کعبه را در سمت چپ خود قرار دهد و رو به کعبه کند و نزديک پلّه‌ها دو رکعت نماز بجا آورد.
13 - انجام طواف وداع براى کسى که مى‌خواهد از مکّه بيرون برود، مستحبّ است. و در اين طواف نيز همچون طواف‌هاى واجب و مستحبّ در هر دورى در صورت امکان حجرالاسود و رکن يمانى را استلام مى‌کند و چون به مستجار رسيد مستحبّاتى را که براى آن‌جا ذکر شده بجا مى‌آورد و دعا مى‌کند سپس حجرالاسود را استلام مى‌کند و شکم خود را به کعبه مى‌چسباند و يک دست را بر حجرالاسود و دست ديگر را به طرف در کعبه مى‌گذارد و حمد و ثناى الهى مى‌گويد و بر پيامبران او صلوات مى‌فرستد، آنگاه اين دعا را مى‌خواند:
"اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَرَسُولِکَ وَنَبِيِّکَ وَاَمِينِکَ وَحَبِيبِکَ وَنَجِيِّکَ وَخِيَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، اَللَّهُمَّ کَما بَلَّغَ رِسالاتِکَ وَجاهَدَ فِي سَبِيلِکَ وَصَدَعَ بِاَمْرِکَ وَاُوذِيَ فِي جَنْبِکَ وَعَبَدَکَ حَتَّى اَتاهُ الْيَقِينُ، اَللَّهُمَّ اقْلِبْنِي مُفْلِحاً مُنجِحاً مُسْتَجاباً بِاَفْضَلِ ما يَرجِعُ بِهِ أَحَدٌ مِنْ وَفْدِکَ مِنَ الْمَغْفِرَةِ وَالْبَرَکَةِ وَالرَّحْمَةِ وَالرِّضْوانِ وَالْعافِيَةِ اَللَّهُمَّ إنْ أَمَتَّنِي فَاغْفِرْلِي وَإنْ اَحْيَيْتَنِي فَارْزُقْنِيهِ مِنْ قابِلٍ، اَللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ بَيْتِکَ، اَللَّهُمَّ اِنِّي عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ وَابْنُ اَمَتِکَ، حَمَلْتَنِي عَلى دَوابِّکَ وَسَيَّرْتَنِي فِي بِلادِکَ حَتَّى اَقْدَمْتَنِي حَرَمَکَ وَاَمْنَکَ وَقَدْ کان فِي حُسْنِ ظَنِّي بِکَ اَنْ تَغْفِرَلِي ذُنُوبِي فَاِنْ کُنْتَ قَدْ غَفَرْتَ لِي ذُنُوبِي فَازْدَدْ عَنِّي رِضا وَقَرِّبْنِي اِلَيْکَ زُلْفى وَلا تُباعِدْنِي وَاِنْ کُنْتَ لَمْ تَغْفِرْلِي فَمِنَ الْآنِ فَاغْفِرْلِي قَبْلَ اَنْ تَنْأى عَنْ بَيْتِکَ دارِي فَهذا اَوانُ انْصِرافِي اِنْ کُنْتَ اَذِنْتَ لِي غَيْرَ راغِبٍ عَنْکَ وَلا عَنْ بَيْتِکَ وَلا مُسْتَبْدِلٍ بِکَ وَلا بِهِ، اَللَّهُمَّ احْفَظْنِي مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ وَمِنْ خَلْفِي وَعَنْ يَمِينِي وَعَنْ شِمالِي حَتَّى تُبَلِّغَنِي اَهْلِي فَاِذا بَلَغْتَنِي اَهْلِي فَاکْفِنِي مَؤُونَةَ عِبادِکَ وَعِيالِي فَاِنَّکَ وَلِيُّ ذلِکَ مِنْ خَلْقِکَ وَمِنِّي."(25)
و مستحبّ است هنگام بيرون آمدن از درى که رو به روى رکن شامى است، بيرون بيايد و از خداوند متعال بخواهد تا توفيق بازگشت مجدّد به اين مکان مقدّس را نصيبش فرمايد.
14 - هنگام بيرون رفتن از مکّه مستحبّ است انسان يک درهم خرما خريدارى کند و به فقيران صدقه بدهد.
15 - سزاواراست حجّاج محترم در قبرستان ابوطالب که به آن حُجُون وجَنّة المعلّى نيز گفته مى‌شود حضور يابند. در اين قبرستان شريف، حضرت عبدمناف جدّ اعلاى پيامبرصلى الله عليه وآله، حضرت عبدالمطّلب جدّ پيامبر، حضرت ابوطالب عموى پيامبرصلى الله عليه وآله و پدر اميرالمؤمنين‌عليه السلام، خديجه همسر مکرّم پيامبر و بسيارى از علما و مؤمنين دفن شده‌اند. خوب است مؤمنين، اين بزرگواران را که مورد احترام نبّى اکرم‌صلى الله عليه وآله بوده‌اند زيارت کنند و براى آنان فاتحه و قرآن بخوانند.
همچنين سزاواراست حجّاج در صورت امکان بر مزار شهداى فخّ حضور يابند و نسبت به آنان اداى احترام کنند و در مساجدى که پيامبرصلى الله عليه وآله در آنها حضور يافته مثل مسجد جنّ حاضر شوند و دو رکعت نماز تحيّت بخوانند.
شيخ اعظم انصارى در رساله مناسک حجّ فرموده‌است: "مستحبّ است در مکّه مشرّف شدن به محلّ تولّد حضرت رسول‌صلى الله عليه وآله، و در منزل خديجه و زيارت قبر ابوطالب‌عليه السلام و رفتن به غار حرا که حضرت رسول‌صلى الله عليه وآله در اوايل بعثت در آن جا به عبادت مى‌پرداخته و به غار ثور که پيامبرصلى الله عليه وآله در آن جا مخفى شده بود."(26)