احکام نماز ميّت
مسأله 631 :
نماز خواندن بر ميّت مسلمان، اگرچه بچّه باشد، واجب است، به شرط اين که پدر و مادر آن بچّه يا يکى از آنان، مسلمان باشند و شش سال بچّه تمام شده باشد.
مسأله 632 :
نماز ميّت بايد بعد از غسل و حنوط و کفن کردن او خوانده شود و اگر پيش از آنها يا در بين آنها بخوانند، اگرچه از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد، کافى نيست.
مسأله 633 :
کسى که مى‌خواهد نماز ميّت بخواند، لازم نيست با وضو يا غسل يا تيمّم باشد و بدن و لباس او پاک باشد، اگرچه احتياط مستحب آن است که تمام چيزهايى را که در نمازهاى ديگر لازم است، رعايت کند و احتياط واجب آن است که عورت او پوشيده باشد و لباس او نيز غصبى نباشد.
مسأله 634 :
کسى که بر ميّت نماز مى‌خواند، بايد رو به قبله باشد و نيز واجب است ميّت را مقابل او به گونه‌اى به پشت بخوابانند که سر ميّت به طرف راست و پاى او
(119)
به طرف چپ نمازگزار باشد.
مسأله 635 :
مکان نمازگزار بايد از جاى ميّت پايين‌تر يا بلندتر نباشد، ولى پستى و بلندى مختصر اشکال ندارد. همچنين مکان نمازگزار بايد غصبى نباشد.
مسأله 636 :
نمازگزار نبايد از ميّت به قدرى دور باشد که نگويند در کنار ميّت ايستاده؛ ولى کسى که نماز ميّت را به جماعت مى‌خواند، اگر از ميّت دور باشد، چنانچه صفها به يکديگر متصل باشند، اشکال ندارد.
مسأله 637 :
نمازگزار بايد مقابل ميّت بايستد، ولى اگر نماز به جماعت خوانده شود و صف جماعت از دو طرف ميّت بگذرد، نماز کسانى که مقابل ميّت نيستند، اشکال ندارد.
مسأله 638 :
نبايد بين ميّت و نمازگزار پرده و ديوار يا چيز ديگرى مانند اينها فاصله باشد، ولى اگر ميّت در تابوت و مانند آن باشد، اشکال ندارد.
مسأله 639 :
در وقت خواندن نماز، بايد عورت ميّت پوشيده باشد و اگر کفن کردن او ممکن نباشد، بايد عورت او را حتّى با تخته و آجر و مانند اينها بپوشانند.
مسأله 640 :
نماز ميّت را بايد ايستاده و به قصد قربت خواند و هنگام نيّت، بايد ميّت را معين کرد، مثلاً نيّت کند: «بر اين ميّت نماز مى‌خوانم قربةً اِلى اللّه».
مسأله 641 :
اگر کسى نباشد که بتواند ايستاده نماز ميّت را بخواند، مى‌توان نشسته بر او نماز خواند.
مسأله 642 :
مکروه است بر ميّت چند مرتبه نماز بخوانند، ولى اگر ميّت اهل علم و تقوى باشد، اين عمل مکروه نيست.
مسأله 643 :
اگر ميّت را عمدا يا از روى فراموشى يا به جهت عذرى بدون نماز دفن کنند يا بعد از دفن معلوم شود نمازى که بر او خوانده شده باطل بوده است، واجب است تا وقتى که جسد او از هم نپاشيده با شرط‌هايى که براى نماز ميّت گفته شد، به قبر او نماز بخوانند؛ ولى چنانچه پس از دفن معلوم شود که به هنگام نماز سر ميّت به طرف چپ نمازگزار و پاى او به سمت راست وى بوده، نماز خواندن بر قبر او واجب نيست.
(120)
دستور نماز ميّت
مسأله 644 :
نماز ميّت پنج تکبير دارد و اگر نمازگزار پنج تکبير به اين ترتيب بگويد کافى است:
بعد از نيّت و گفتن تکبير اوّل بگويد: «اَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاَّ اللّه‌ُ وَأنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّه‌ِ» و بعد از تکبير دوم بگويد: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ» و بعد از تکبير سوم بگويد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ» و بعد از تکبير چهارم، اگر ميّت مرد است بگويد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذَا الْمَيِّتِ» و اگر زن است بگويد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ المَيِّتِ» و بعد تکبير پنجم را بگويد.
و بهتر است بعد از تکبير اوّل بگويد: «اَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاَّ اللّه‌ُ وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ وَأشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ أرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشيرا وَنَذيرا بَيْنَ يَدَى السَّاعَةِ» و بعد از تکبير دوم بگويد: «أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَبارِکْ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَارْحَمْ مُحَمَّدا وَآلَ مُحَمَّدٍ کَأفْضَلِ ما صَلَّيْتَ وَبارَکْتَ وَتَرَحَّمْتَ عَلى إبْراهيمَ وَآلِ إبْراهيمَ إنَّکَ حَميدٌ مَجيدٌ وَصَلِّ عَلى جَميـعِ الأنْبياءِ وَالْمُرْسَلينَ وَالشُّهَداءِ وَالصِّدّيقينَ وَجَميـعِ عِبادِ اللّه‌ِ الصّالِحينَ» و بعد از تکبير سوم بگويد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمينَ وَالْمُسْلِماتِ الأحْياءِ مِنْهُمْ وَالأمْواتِ تابِـعْ بَيْنَنا وَبَيْنَهُمْ بِالْخَيْراتِ إنَّکَ مُجيبُ الدَّعَواتِ إنَّکَ عَلى کُلِّ شَى‌ءٍ قَديرٌ» و بعد از تکبير چهارم، اگر ميّت مرد باشد بگويد: «اَللّهُمَّ إنَّ هذا عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ وَابْنُ أمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وَأنْتَ خَيْرُ مَنْزولٍ بِهِ أللّهُمَّ إنّا لا نَعْلَمُ مِنْهُ إلاّ خَيْرا وَأنْتَ أعْلَمُ بِهِ مِنّا أللّهُمَّ إنْ کانَ مُحْسِنا فَزِدْ فى إحْسانِهِ وَإنْ کانَ مُسيئا فَتَجَاوَزْ عَنْهُ وَاغْفِرْ لَهُ أللّهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فى أعْلى عِلّيّينَ واخْلُفْ عَلى أهْلِهِ فى الْغابِرينَ وَارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ يا أرْحَمَ الرّاحِمينَ» و بعد تکبير پنجم را بگويد؛ ولى اگر ميّت زن باشد، بعد از تکبير چهارم بگويد: «اَللّهُمَّ إنَّ هذِهِ أمَتُکَ وَابْنَةُ عَبْدِکَ وَابْنَةُ أمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وَأنْتَ خَيْرُ مَنْزولٍ بِهِ أللّهُمَّ إنّا لا نَعْلَمُ مِنْها إلاّ خَيْرا وَأنْتَ أعْلَمُ بِها مِنّا أللّهُمَّ إنْ کانَتْ مُحْسِنَةً فَزِدْ فى إحْسانِها وَإنْ کانَتْ مُسيئَةً فَتَجَاوَزْ عَنْها وَاغْفِرْ لَها أللّهُمَّ اجْعَلْها عِنْدَکَ فى أعْلى عِلّيّينَ واخْلُفْ عَلى أهْلِها فى الْغابِرينَ وَارْحَمْها بِرَحْمَتِکَ يا أرْحَمَ الرّاحِمينَ».
مسأله 645 :
بايد تکبيرها و دعاها را به گونه‌اى پشت سر هم بخوانند که نماز از
(121)
صورت خود خارج نشود.
مسأله 646 :
کسى که نماز ميّت را به جماعت مى‌خواند نيز بايد تکبيرها و دعاهاى آن را بخواند.
مستحبّات نماز ميّت
مسأله 647 :
چند چيز در نماز ميّت مستحب است:
اوّل: کسى که نماز ميّت مى‌خواند، داراى وضو، غسل يا تيمّم باشد و احتياط مستحب آن است که در صورتى تيمّم کند که وضو و غسل ممکن نباشد يا بترسد که اگر وضو بگيرد يا غسل کند، به نماز ميّت نرسد. دوم: اگر ميّت مرد باشد، امام جماعت يا کسى که به طور فُرادى به او نماز مى‌خواند مقابل وسط قامت او بايستد واگر زن باشد، مقابل سينه او بايستد. سوم: با پاى برهنه نماز بخواند. چهارم: در هر تکبير دست‌ها را تا مقابل گوش بلند کند. پنجم: فاصله او با ميّت به قدرى کم باشد که اگر باد لباس او را حرکت دهد، به جنازه برسد. ششم: نماز ميّت را به جماعت بخواند. هفتم: امام جماعت تکبير و دعاها را بلند بخواند و کسانى که با او نماز مى‌خوانند آهسته بخوانند. هشتم: در جماعت، مأموم اگرچه يک نفر باشد، پشت سر امام بايستد. نهم: نمازگزار به ميّت و مؤمنين زياد دعا کند. دهم: پيش از نماز سه مرتبه بگويد: «اَلصَّلاة». يازدهم: نماز را در جايى بخواند که مردم براى نماز ميّت بيشتر به آن جا مى‌روند. دوازدهم: زن حائض اگر نماز ميّت را به جماعت مى‌خواند، در صفى تنها بايستد.
مسأله 648 :
خواندن نماز ميّت در مساجد مکروه است، ولى در مسجدالحرام مکروه نيست.