ربا
مسأله 1703 :
رباخوارى حرام است و آن بر دو گونه است:
نخست رباى در قرض که در بحث قرض خواهد آمد.
دوم رباى در معامله است و آن اين است که مقدارى از جنسى را که با وزن يا پيمانه مى فروشند به زيادتر از همان جنس بفروشد، مثلاً يک من گندم را به يک من و نيم بفروشد، در روايات اسلامى مذمّت از ربا بسيار شده است و از گناهان بسيار بزرگ محسوب مى شود.
احکام رباى معاوضى
مسأله 1704 :
هر گاه يکى از آن دو جنس، معيوب و ديگرى سالم، يا يکى مرغوب و ديگرى نامرغوب باشد، يا به خاطر جهات ديگر تفاوت قيمت داشته باشد، مثل اين که ده کيلو گندم مرغوب يا سالم را بدهد، و پانزده کيلو نامرغوب يا ناسالم را بگيرد به آن «رباى معاوضى» مى گويند، و حرام است; بنابر اين،اگر طلاى ساخته را بدهد و بيشتر از آن طلاى نساخته بگيرد، يا مس ساخته را بدهد و بيشتر از آن مس هاى شکسته را بگيرد، يا برنج درجه يک بدهد و بيشتر از آن درجه دو و سه بگيرد همه ربا و حرام است و همچنين اگر اضافه اى از غيرجنس آن بگيرد مثل اين که ده کيلو گندم مرغوب را بدهد و ده کيلو گندم نامرغوب به اضافه ده تومان پول بگيرد آن هم ربا و حرام است، بلکه اگر چيزى زيادتر نگيرد ولى شرط کند خريدار کارى براى او انجام دهد آن نيز ربا و حرام است.
مسأله 1705 :
هر گاه کسى که مقدار کمتر را مى دهد جنس ديگرى به آن اضافه کند مثلاً ده کيلوگندم به اضافه يک متر پارچه را به پانزده کيلوگندم بفروشد اشکال ندارد، همچنين اگر به هر دو طرف چيز ديگرى اضافه کنند.
مسأله 1706 :
جنس هايى را که با وزن و پيمانه نمى فروشند بلکه با عدد و متر مى فروشند مانند تخم مرغ و پارچه و بسيارى از ظروف و يا با مشاهده مى فروشند مانند
صفحه 384
بسيارى از حيوانات، اگر تعداد کمتر را به تعداد بيشتر بفروشند اشکال ندارد.
مسأله 1707 :
جنس هايى که در بعضى از شهرها با وزن يا پيمانه فروخته مى شود و در بعضى از شهرها با شماره (مانند تخم مرغ که امروز در بعضى از مناطق با وزن و در بعضى با شماره مى فروشند) هر گاه در شهرى که با وزن ياپيمانه مى فروشند زيادتر بگيرند ربا و حرام است و در شهر ديگر اشکال ندارد.
مسأله 1708 :
خريد و فروش چيزهايى که از يک جنس نيست به هر صورت که باشد مانعى ندارد، مثل اين که ده کيلو برنج را به بيست کيلو گندم بفروشند.
مسأله 1709 :
معامله جنس هاى مختلفى که از يک ريشه گرفته شده است با تفاوت، اشکال دارد، مثل اين که ده کيلو روغن را به بيست کيلو پنير بفروشند، يا به پنجاه کيلو شير، يا پانزده کيلو کره.
مسأله 1710 :
جو و گندم در ربا يک جنس حساب مى شود، بنابراين نمى توان ده کيلوگندم را با دوازده کيلو جو يا بالعکس معامله کرد، حتى اگر ده کيلو جو بخرد که در مقابل آن هنگام خرمن ده کيلوگندم بدهد آن نيز حرام است، زيرا جو را نقد گرفته و بعداز مدتى گندم را مى دهد و اين مانند آن است که زيادى گرفته باشد.
مسأله 1711 :
در چند مورد ربا گرفتن حرام نيست:
1ـ ربا گرفتن مسلمان از کافر که در پناه اسلام نيستند.
2ـ ربا گرفتن پدر و فرزند از يکديگر.
3ـ ربا گرفتن زن و شوهر از يکديگر.