احکام مکان نمازگزار (آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی)

مکان نمازگزار

مکان نمازگزار چند شرط دارد:

* شرط اوّل: مکان نمازگزار بايد مباح باشد.

مسأله 890 :

نماز کسى که در ملک غصبى نماز مى‌خواند ـ اگرچه روى فرش و تخت و مانند آنها باشد ـ باطل است و همچنين نماز خواندن در زير خيمه غصبى باطل است، ولى نماز خواندن در زير سقف غصبى چنانچه ديوارهاى آن غصبى نباشد، مانعى ندارد.

(169)

مسأله 891 :

نماز در ملکى که منفعت آن مال ديگرى است، بدون اجازه او باطل است؛ مثلاً اگر در خانه اجاره‌اى، صاحب‌خانه يا ديگرى بدون اجازه کسى که آن خانه را اجاره کرده، نماز بخواند، نمازش باطل است و همچنين نمى‌توان در ملکى که ديگرى در آن حقّى دارد نماز خواند؛ مثلاً اگر ميّت وصيّت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفى برسانند، تا وقتى ثلث را جدا نکرده‌اند، نمى‌توان در ملک او نماز خواند.

مسأله 892 :

اگر کسى جاى شخص ديگرى را که در مسجد نشسته غصب کند و در آن جا نماز بخواند، بنابر احتياط واجب بايد دوباره نماز خود را در محل ديگرى اعاده کند.

مسأله 893 :

اگر در جايى که نمى‌داند غصبى است، نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، نماز او صحيح است و همچنين اگر در جايى که غصبى بودن آن را فراموش کرده، نماز بخواند و بعد از نماز به خاطر آورد، نماز او صحيح است، مگر آن که خودش غصب کرده باشد که در اين صورت نمازش باطل است.

مسأله 894 :

اگر بداند جايى غصبى است ولى نداند که در جاى غصبى نماز باطل است و در آن جا نماز بخواند، چنانچه در يادگيرى مسأله کوتاهى کرده باشد نماز او باطل است.

مسأله 895 :

اگر کسى ناچار باشد نماز واجب را سواره بخواند و يا بخواهد نماز مستحبّى را سواره بخواند، چنانچه وسيله سوارى يا چيزى که روى آن نشسته غصبى باشد، بعيد نيست نماز او صحيح باشد.

مسأله 896 :

اگر سهم کسى که در ملکى با ديگرى شريک است، از سهم شريکش جدا نباشد، بدون اجازه شريک خود نمى‌تواند در آن ملک تصرّف کند و نماز بخواند.

مسأله 897 :

اگر با عين پولى که خمس آن را نداده، ملکى بخرد، مى‌تواند در آن نماز بخواند؛ ولى بايد فورا خمس آن پول را بپردازد. البته اگر اصلاً قصد پرداخت خمس را نداشته باشد و معامله را به نحو شخصى انجام داده باشد، نماز در آن ملک باطل است و اگر با عين پولى که زکات آن را نداده ملکى بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام و نماز او نيز در آن باطل است، مگر آن که قصد جدى داشته باشد که زکات آن را از مال ديگر خود

(170)

بپردازد و اگر به ذمّه بخرد و در موقع خريدن قصد او اين باشد که از مالى که خمس يا زکات آن را نداده پول ملک را بدهد، تصرّف و نماز در آن صحيح است ولى احتياط مستحب آن است که در آن نماز نخواند.

مسأله 898 :

اگر صاحب ملک اجازه نماز خواندن بدهد، ولى انسان بداند که قلبا راضى نيست، نماز خواندن در ملک او باطل است و اگر اجازه ندهد و انسان يقين کند که قلبا راضى است، نماز صحيح است.

مسأله 899 :

تصرّف در ملک کسى که مرده و خمس يا زکات بدهکار بوده است، حرام و نماز در آن باطل است، مگر آن که بدهى او را بدهند يا بنا داشته باشند بدون مسامحه بپردازند.

مسأله 900 :

تصرّف در ملک کسى که مرده و به مردم بدهکار بوده است، حرام و نماز در آن باطل است؛ ولى تصرّفات جزيى که براى برداشتن جنازه مرده معمول است، اشکال ندارد و نيز اگر بدهکارى او کمتر از مالش باشد و ورثه نيز تصميم داشته باشند که بدون مسامحه بدهى او را بپردازند، تصرّف در آن با رضايت ورثه و طلبکاران اشکال ندارد.

مسأله 901 :

اگر کسى که مرده قرض نداشته باشد، ولى بعضى از ورثه او صغير يا ديوانه يا غايب باشند، تصرّف در ملک او حرام و نماز در آن باطل است؛ ولى تصرّفات جزيى که براى برداشتن جنازه مرده معمول است، اشکال ندارد.

مسأله 902 :

نماز خواندن در مسافرخانه و حمام و مانند آن که براى واردين آماده است، در صورتى که نمازگزار به عنوان مهمان يا مسافر و يا براى انجام کارى آنجا باشد، اشکال ندارد، امّا اگر فقط براى خواندن نماز به آنجا برود، اشکال دارد، مگر اين که به رضايت مالک آن اطمينان داشته يا اجازه داشته باشد؛ ولى در غير اين قبيل مکانها، در صورتى مى‌توان نماز خواند که مالک آن اجازه بدهد يا حرفى بزند که معلوم شود براى نماز خواندن اذن داده است، مثل اين که به کسى اجازه دهد در ملک او بنشيند و بخوابد که از اينها فهميده مى‌شود براى نماز خواندن نيز اجازه داده است.

مسأله 903 :

نماز خواندن در زمين‌هاى بسيار بزرگى که مردم ناچارند در آنها

(171)

تصرّفاتى مانند رفت و آمد انجام دهند و در صورت تصرّف نکردن به زحمت و مشقّت مى‌افتند، اشکال ندارد، حتّى اگر رضايت صاحبان آنها معلوم نباشد و يا در بين آنها صغير و يا مجنون وجود داشته باشد؛ ولى چنانچه بدانند که صاحبان آنها راضى نيستند، نمى‌توانند در آن جا نماز بخوانند.

* شرط دوم: مکان نمازگزار بايد بى‌حرکت باشد و اگر به واسطه تنگى وقت يا جهت

ديگرى ناچار باشد در جايى که حرکت دارد ـ مانند اتومبيل، کشتى و قطار ـ نماز بخواند، به قدرى که ممکن است بايد در حال حرکت چيزى نخواند و اگر آن وسايل از سمت قبله به طرف ديگر حرکت کنند، نمازگزار بايد به طرف قبله برگردد.

مسأله 904 :

نماز خواندن در اتومبيل، کشتى، قطار و مانند آنها در حال توقف مانعى ندارد.

مسأله 905 :

نماز روى خرمن گندم و جو و مانند آنها که نمى‌توان روى آن بى‌حرکت ماند، باطل است.

مسأله 906 :

در جايى که به واسطه احتمال باد، باران، تراکم جمعيت و مانند آن اطمينان ندارد که بتواند نماز را تمام کند، اگر نماز را به اميد تمام کردنِ آن شروع کند، اشکال ندارد و اگر به مانعى برخورد نکند، نماز او صحيح است.

* شرط سوم: مکان نمازگزار نبايد از جاهايى باشد که ماندن در آن حرام است؛ بنابر اين نبايد در محلى که باقى ماندن در آن براى انسان خطر جانى دارد ـ مانند محلى که نزديک است سقف آن خراب شود ـ نماز خواند.

مسأله 907 :

بودن مرد و زن نامحرم در جاى خلوت جايز نيست؛ ولى چنانچه در چنين محلّى نماز بخواند، نمازش اشکال ندارد.

مسأله 908 :

نماز خواندن در جايى که صداى آلات لهو و لعب شنيده مى‌شود باطل نيست، ولى گوش دادن به آنها حرام است.

* شرط چهارم: نبايد در جايى که سقف آن کوتاه است و نمى‌توان در آن جا راست ايستاد يا به اندازه‌اى کوچک است که جاى رکوع و سجود ندارد، نماز خواند و اگر ناچار

(172)

شود که در چنين جايى نماز بخواند، بايد به قدرى که ممکن است، قيام، رکوع و سجود را بجا آورد.

* شرط پنجم: در مکانهايى نباشد که ماندن، نشستن يا ايستادن روى آن حرام است. بنابر اين نماز خواندن روى چيزى که ايستادن و يا نشستن روى آن موجب بى‌احترامى و هتک حرمت به چيزى مى‌شود که هتک حرمت آن حرام است ـ مثل فرشى که اسم خداوند متعال و يا آيات قرآن يا اسامى معصومين عليهم‌السلام بر آن نوشته شده است ـ جايز نيست.

* شرط ششم: مکان نمازگزار نبايد جلوتر از قبر معصومين عليهم‌السلام باشد.

مسأله 909 :

اگر در نماز چيزى مانند ديوار بين او و قبر مطهّر فاصله باشد که بى‌احترامى نشود، اشکال ندارد، ولى فاصله شدن صندوق شريف و ضريح و پارچه‌هايى که روى آن افتاده کافى نيست.

* شرط هفتم: مکان نمازگزار اگر نجس است، به گونه‌اى مرطوب نباشد که رطوبت آن به بدن يا لباس او برسد؛ ولى اگر جايى که پيشانى را بر آن مى‌گذارد نجس باشد، حتّى در صورتى که خشک نيز باشد، نماز باطل است و احتياط مستحب آن است که در مکان نجس نماز خوانده نشود، مخصوصا اگر عين نجاست در آن وجود داشته باشد.

* شرط هشتم: جاى پيشانى نمازگزار از جاى قدم‌ها و زانوهاى او بيش از چهار انگشت بسته، پست‌تر يا بلندتر نباشد.

* شرط نهم: اگر زن و مردى در يک مکان نماز مى‌خوانند، بنابر احتياط واجب مکان نماز زن بايد به گونه‌اى باشد که عرفا عقب‌تر از مکان نماز مرد قلمداد شود، اگرچه بهتر است که در تمام حالات نماز، زن عقب‌تر از مرد باشد، به اين معنى که جاى سجده او از جاى ايستادن مرد عقب‌تر باشد.

مسأله 910 :

اگر بين مرد و زن به اندازه ده ذراع فاصله باشد و يا آن که ما بين آنها ديوار يا پرده يا چيز ديگرى وجود داشته باشد، جلوتر بودن زن از مرد در نماز اشکالى ندارد.

مسأله 911 :

شرط مذکور مربوط به موردى است که هر دو نمازگزار بالغ باشند

(173)

ولى در آن تفاوتى بين نماز واجب و مستحب نيست. البته براى کسانى که در مسجدالحرام نماز مى‌خوانند مراعات اين شرط لازم نيست.

مسأله 912 :

خواندن نماز واجب در خانه کعبه و بر بام آن بنابر احتياط جايز نيست، ولى در حال ناچارى مانعى ندارد.

مسأله 913 :

خواندن نماز مستحب در خانه کعبه و بر بام آن اشکال ندارد، بلکه مستحب است در داخل خانه مقابل هر رکن دو رکعت نماز بخوانند.

جاهايى که نماز خواندن در آنها مستحب است

مسأله 914 :

در شرع مقدس اسلام بسيار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همه مسجدها، مسجدالحرام و بعد از آن مسجد پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله‌وسلم و بعد از آن مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بيت‌المقدس و بعد از آن مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محلّه و بعد از آن مسجد بازار است.

مسأله 915 :

براى زنها نماز خواندن در خانه بهتر است، ولى اگر بتوانند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کنند، بهتر است در مسجد نماز بخوانند.

مسأله 916 :

نماز خواندن در حرم امامان عليهم‌السلام مستحب و بلکه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين عليه‌السلام برابر با دويست هزار نماز است.

مسأله 917 :

زياد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى که نمازگزار ندارد، مستحب است و همسايه‌هاى مسجد اگر عذرى نداشته باشند، مکروه است در غير مسجد نماز بخوانند.

مسأله 918 :

مستحب است انسان با کسى که در مسجد حاضرنمى‌شود غذا نخورد، در کارها با او مشورت نکند، همسايه او نشود، از او زن نگيرد و به او زن ندهد.

جاهايى که نماز خواندن در آنها مکروه است

مسأله 919 :

نماز خواندن در چند جا مکروه است و از آن جمله است: حمام، زمين

(174)

نمکزار، مقابل انسان، مقابل درى که باز است، در جاده، خيابان و کوچه ـ اگر براى کسانى که عبور مى‌کنند ايجاد مزاحمت نکند، و چنانچه ايجاد مزاحمت کند، حرام و نماز باطل است ـ مقابل آتش و چراغ، آشپزخانه و هر جا که کوره آتش باشد، مقابل چاه و چاله‌اى که محل ادرار باشد، روبروى تصوير يا مجسمه انسان يا حيوان مگر آن که روى آن چيزى مانند پرده بکشند، در اتاقى که جُنب در آن باشد، در جايى که تصويرى از جاندار باشد اگرچه روبروى نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روى قبر، بين دو قبر و يا در قبرستان.

مسأله 920 :

کسى که در محلّ عبور مردم يا روبروى کسى نماز مى‌خواند، مستحب است چيزى مقابل خود بگذارد، و اگر چوب يا ريسمانى هم باشد کافى است.