در هفت مورد به جای وضو و غسل باید تیمم کرد (آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خویی (ره))

در هفت مورد بجاى وضو و غسل بايد تيمم کرد:

((اول)) آن که تهيه آب به قدر وضو يا غسل ممکن نباشد.

مسأله 655 :

اگر انسان در آبادى باشد، بايد بنابر احتياط براى تهيه آب وضو و غسل، به قدرى جستجو کند که از پيدا شدن آن نا اميد شود، و اگر در بيابان باشد، چنانچه زمين آن پست وبلند يا به جهت زيادى درختان راه آن دشوار است، در هر يک از چهار طرف به اندازه پرتاب يک تير قديمى که با کمان پرتاب مىکردند (1) در جستجوى آب برود والا در هر طرف به اندازه پرتاب دو تير جستجو نمايد.

مسأله 656 :

اگر بعضى از چهار طرف هموار و بعض ديگر پست و بلند باشد، در طرفى که هموار است به اندازه پرتاب دو تير و در طرفى که هموار نيست به اندازه پرتاب يک تير جستجو کند.

مسأله 657 :

در هر طرفى که يقين دارد آب نيست، در آن طرف جستجو لازم نيست.

مسأله 658 :

کسى که وقت نماز او تنگ نيست، و براى تهيه آب وقت دارد، اگر يقين دارد در محلى دورتر از مقدارى که بايد جستجو کند آب هست بايد براى تهيه آب برود، و اگر گمان دارد آب هست، رفتن به آن محل لازم نيست ولى اگر گمان او قوى و به حد اطمينان باشد، بايد براى تهيه آب به آن محل برود.

مسأله 659 :

لازم نيست خود انسان در جستجوى آب برود، بلکه مىتواند کسى را که به گفته او اطمينان دارد بفرستد و در اين صورت اگر يک نفر از طرف چند نفر برود کافيست.

مسأله 660 :

اگر احتمال دهد که داخل بار سفر خود، يا در منزل يا درمجلسى اول قدس سره در شرح کتاب من لا يحضره الفقيه، مقدار پرتاب تير را دويست گام معين فرموده است.

قافله آب هست، بنابر احتياط بايد بقدرى جستجو نمايد که به نبودن آب يقين کند، يا از پيدا کردن آن نا اميد شود.

مسأله 661 :

اگر پيش از وقت نماز جستجو نمايد، و آب پيدا نکند و تا وقت نماز همانجا بماند، چنانچه احتمال دهد که آب پيدا مىکند، احتياط مستحب آن است که دوباره در جستجوى آب برود.

مسأله 662 :

اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو کند و آب پيدا نکند و تا وقت نماز ديگر در همانجا بماند، چنانچه احتمال دهد که آب پيدا مىشود احتياط مستحب آن است که دوباره در جستجوى آب برود.

مسأله 663 :

اگر وقت نماز تنگ باشد يا از دزد و درنده بترسد، يا جستجوى آب به قدرى سخت باشد که نتواند تحمل کند، جستجو لازم نيست.

مسأله 664 :

اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، اگر چه معصيت کرده ولى نمازش با تيمم صحيح است.

مسأله 665 :

کسى که يقين دارد آب پيدا نمىکند، چنانچه دنبال آب نرود و با تيمم نماز بخواند، و بعد از نماز بفهمد که اگر جستجو مىکرد آب پيدا مىشد، چنانچه وقت وسعت داشته باشد، لازم است وضو گرفته و نماز را اعاده نمايد.

مسأله 666 :

اگر بعد از جستجو، آب پيدا نکند و با تيمم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، در جايى که جستجو کرده آب بوده، در صورتى که وقت باقى باشد بايد وضو گرفته و نماز را دوباره بجا آورد.

مسأله 667 :

کسى که يقين دارد وقت نماز تنگ است، اگر بدون جستجو با تيمم نماز بخواند وبعد از نماز وپيش از گذشتن وقت بفهمد که براى جستجو وقت داشته، احتياط واجب آن است که دوباره نمازش را بخواند.

مسأله 668 :

اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوى خود را باطل کند تهيه آب براى او ممکن نيست يا نمىتواند وضو بگيرد، چنانچه بتواند وضوى خود را نگهدارد نبايد آنرا باطل نمايد. ولى مىتواند با عيال خود نزديکى کند، اگر چه بداند که از غسل متمکن نخواهد شد.

مسأله 669 :

اگر پيش از وقت نماز وضو داشته باشد، و بداند که اگر وضوى خود را باطل کند، تهيه آب براى او ممکن نيست، چنانچه بتواند وضوى خود را نگهدارد، احتياط مستحب آن است که آن را باطل نکند.

مسأله 670 :

کسى که فقط به مقدار غسل آب دارد، و مىداند که اگر آنرا بريزد آب پيدا نمىکند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ريختن آن حرام است، و احتياط مستحب آنست که پيش از وقت نماز هم آنرا نريزد.

مسأله 671 :

کسى که مىداند آب پيدا نمىکند، اگر بعد از داخل شدن وقت نماز وضوى خود را باطل کند، يا آبى که دارد بريزد معصيت کرده، ولى نمازش با تيمم صحيح است، اگر چه احتياط مستحب آنست که قضاى آن نماز را نيز بخواند.

دوم از موارد تيمم

مسأله 672 :

اگر بواسطه پيرى يا ناتوانى، يا ترس از دزد و جانور و مانند اينها يا نداشتن وسيله اى که آب از چاه بکشد، دسترسى به آب نداشته باشد، بايد تيمم کند. و همچنين است اگر تهيه کردن آب يا استعمال آن به قدرى مشقت داشته باشد که مردم آن را تحمل نمىکنند، ولى در صورت اخير چنانچه تيمم ننمايد و وضو بگيرد وضوى او صحيح است.

مسأله 673 :

اگر براى کشيدن آب از چاه، دلو وريسمان و مانند اينها لازم دارد، و مجبور است بخرد، يا کرايه نمايد، اگر چه قيمت آن چند برابر معمول باشد، بايد تهيه کند، و هم چنين است اگر آب را به چندين برابر قيمتش بفروشند، ولى اگر تهيه آنها بقدرى پول مىخواهد که نسبت به حال او ضرر دارد، واجب نيست تهيه نمايد.

مسأله 674 :

اگر ناچار شود که براى تهيه آب قرض کند، بايد قرض نمايد، ولى کسى که مىداند يا گمان دارد که نمىتواند قرض خود را بدهد، واجب نيست قرض کند.

مسأله 675 :

اگر کندن چاه مشقت زيادى ندارد، بايد براى تهيه آب چاه بکند.

مسأله 676 :

اگر کسى مقدارى آب بىمنت به او ببخشد بايد قبول کند.

سوم از موارد تيمم

مسأله 677 :

اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد يا بترسد که به واسطه استعمال آن مرض يا عيبى در او پيدا شود، يا مرضش طول بکشد، يا شدت کند يا به سختى معالجه شود، بايد تيمم نمايد، ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد، بايد با آب گرم وضو بگيرد و در مواردى که غسل لازم است غسل کند.

مسأله 678 :

لازم نيست يقين کند که آب براى او ضرر دارد، بلکه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، و از آن احتمال ترس براى او پيدا شود، بايد تيمم کند.

مسأله 679 :

کسى که مبتلا به درد چشم است، و آب براى او ضرر دارد بايد تيمم نمايد.

مسأله 680 :

اگر بواسطه يقين يا ترس ضرر، تيمم کند و پيش از نماز بفهمد که آب برايش ضرر ندارد، تيمم او باطل است. واگر بعد از نماز بفهمد بنابر احتياط واجب در صورتى که وقت باقى باشد بايد دوباره نماز را با وضو يا غسل بخواند، واگر وقت گذشته قضا ندارد.

مسأله 681 :

کسى که مىداند آب برايش ضرر ندارد، چنانچه غسل کند يا وضو بگيرد و بعد بفهمد که آب براى او ضرر داشته، در صورتى که ضرر به حدى نباشد که اقدام براى آن شرعا حرام است وضو و غسل او باطل است.

چهارم از موارد تيمم

مسأله 682 :

هر گاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو، يا غسل برساند دچار زحمت مىشود بايد تيمم نمايد، و جواز تيمم به اين جهت در سه صورت است.

1 - آن که اگر آب را در وضو يا غسل صرف نمايد خودش فعلا يا بعدا به تشنگى که باعث تلف يا مرضش مىشود يا تحملش مشقت زيادى دارد مبتلا خواهد شد.

2 - آن که بر کسانى که حفظشان بر او واجب است بترسد که از تشنگى تلف يا بيمار شوند.

3 - آن که بر غير خود ((چه انسان باشد يا حيوان)) بترسد و تلف يا بيمارى يا بىتابيشان بر او گران باشد، و در غير اين سه صورت با داشتن آب تيمم جائز نيست.

مسأله 683 :

اگر غير از آب پاکى که براى وضو يا غسل دارد آب نجسى هم بمقدار آشاميدن خود و کسانى که با او مربوطند داشته باشد، بايد آب پاک را براى آشاميدن بگذارد، و با تيمم نماز بخواند، ولى چنانچه آب را براى حيوانش يا بچه نا بالغ بخواهد، بايد آب نجس را به آنان بدهد و با آب پاک وضو و غسل را انجام دهد.

پنجم از موارد تيمم

مسأله 684 :

کسى که بدن يا لباسش نجس است، و کمى آب دارد که اگر با آن وضو بگيرد يا غسل کند، براى آب کشيدن بدن يا لباس او نمىماند در اين صورت بنابر احتياط واجب بدن يا لباس را آب بکشد و با تيمم نماز بخواند، ولى اگر چيزى نداشته باشد که بر آن تيمم کند، بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.

ششم از موارد تيمم

مسأله 685 :

اگر غير از آب يا ظرفى که استعمال آن حرام است آب يا ظرف ديگرى ندارد، مثلا آب يا ظرفش غصبى است و غير از آن آب و ظرف ديگرى ندارد، بايد بجاى وضو و غسل تيمم کند.

هفتم از موارد تيمم

مسأله 686 :

هر گاه وقت بقدرى تنگ باشد که اگر وضو بگيرد، يا غسل کند تمام نماز، يا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مىشود، بايد تيمم کند.

مسأله 687 :

اگر عمدا نماز را بقدرى تأخير بيندازد که وقت وضو يا غسل نداشته باشد، معصيت کرده، ولى نماز او با تيمم صحيح است، اگر چه احتياط مستحب آن است که قضاى آن نماز را بخواند.

مسأله 688 :

کسى که شک دارد که اگر وضو بگيرد، يا غسل کند وقت براى نماز او مىماند يا نه، بايد تيمم نمايد.

مسأله 689 :

کسى که بواسطه تنگى وقت تيمم کرده، و بعد از نماز مىتوانست وضو بگيرد و نگرفت تا آبى که داشته از دستش رفت، در صورتى که وظيفه اش تيمم باشد، بايد براى نمازهاى بعدى دوباره تيمم نمايد، اگر چه تيمم خود را نشکسته باشد.

مسأله 690 :

کسى که آب دارد، اگر بواسطه تنگى وقت با تيمم مشغول نماز شود، و در بين نماز آبى که داشته از دستش برود، چنانچه وظيفه اش تيمم باشد، احتياط مستحب آن است که براى نمازهاى بعدى دوباره تيمم کند.

مسأله 691 :

اگر انسان بقدرى وقت دارد که مىتواند وضو بگيرد، يا غسل کند، و نماز را بدون کارهاى مستحبى آن مثل اقامه و قنوت بخواند، بايد غسل کند يا وضو بگيرد، و نماز را بدون کارهاى مستحبى آن بجا آورد، بلکه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد، بايد غسل کند يا وضو بگيرد و نماز را بدون سوره بخواند.

چيزهائى که تيمم به آنها صحيح است

مسأله 692 :

تيمم به خاک و ريگ و کلوخ و سنگ صحيح است، ولى احتياط مستحب آنست که اگر خاک ممکن باشد بچيز ديگر تيمم نکند، و اگر خاک نباشد با ريگ يا کلوخ و چنانچه ريگ وکلوخ هم نباشد با سنگ تيمم نمايد.

مسأله 693 :

تيمم بر سنگ گچ و سنگ آهک صحيح است، و بنابر احتياط واجب در حال اختيار به گچ و آهک پخته و آجر پخته و بسنگ معدن مثل سنگ عقيق تيمم ننمايند.

مسأله 694 :

اگر خاک و ريگ و کلوخ و سنگ پيدا نشود بايد به گرد و غبارى که در فرش و لباس و مانند اينها است تيمم نمايد، و چنانچه گرد پيدا نشود، بايد به گل تيمم کند و در هر دو صورت احتياط واجب آن است که در صورت تمکن به يکى از امور گذشته (گچ. آهک. آجر. سنگ معدن) نيز تيمم کند. و اگر غبار و گل ميسور نشد فقط به يکى از اين امور تيمم نمايد و اگر هيچ يک از اينها پيدا نشود احتياط مستحب آن است که نماز را بدون تيمم بخواند، ولى واجب است بعدا قضاى آن را بجا آورد.

مسأله 695 :

اگر بتواند با تکاندن فرش و مانند آن خاک تهيه کند، تيمم به گرد باطل است، و هم چنين اگر بتواند گل را خشک کند واز آن خاک تهيه نمايد، تيمم به گل باطل مىباشد.

مسأله 696 :

کسى که آب ندارد اگر برف يا يخ داشته باشد، چنانچه ممکن است بايد آن را آب کند، و با آن وضو بگيرد يا غسل نمايد، و اگر ممکن نيست وچيزى هم که تيمم به آن صحيح است ندارد، لازم است نماز خود را در خارج وقت قضا نمايد، و بهتر آن است که با برف يا يخ اعضاء وضو يا غسل را نمناک کند و اگر اين هم ممکن نيست با يخ يا برف تيمم نمايد، و در وقت نيز نماز را بخواند.

مسأله 697 :

اگر با خاک و ريگ چيزى مانند کاه که تيمم به آن باطل است مخلوط شود. نمىتواند به آن تيمم کند، ولى اگر آن چيز بقدرى کم باشد که در خاک يا ريگ از بين رفته حساب شود، تيمم به آن خاک و ريگ صحيح است.

مسأله 698 :

اگر چيزى ندارد که بر آن تيمم کند، چنانچه ممکن است بايد به خريدن و مانند آن تهيه نمايد.

مسأله 699 :

تيمم به ديوار گلى صحيح است، و احتياط مستحب آن است که با بودن زمين يا خاک خشک، به زمين يا خاک نمناک تيمم نکند.

مسأله 700 :

چيزى که بر آن تيمم مىکند بايد پاک باشد، و اگر چيز پاکى که تيمم به آن صحيح است، ندارد، نماز بر او واجب نيست، ولى بايد قضاى آنرا بجا آورد، و بهتر آن است که در وقت نيز نماز بخواند.

مسأله 701 :

اگر يقين داشته باشد که تيمم به چيزى صحيح است، وبه آن تيمم نمايد، بعد بفهمد تيمم با آن باطل بوده، نمازهائى که با آن تيمم خوانده بايد دوباره بخواند.

مسأله 702 :

چيزى که بر آن تيمم مىکند و مکان آن چيز بايد غصبى نباشد پس اگر بر خاک غصبى تيمم کند، يا خاکى را که مال خود او است بىاجازه در ملک ديگرى بگذارد، و بر آن تيمم کند تيمم او باطل مىباشد.

مسأله 703 :

تيمم در فضاى غصبى باطل است، پس اگر در ملک خود دستها را به زمين بزند و بىاجازه داخل ملک ديگرى شود و دستها را به پيشانى بکشد تيمم او باطل مىباشد.

مسأله 704 :

تيمم به چيز غصبى، يا در فضاى غصبى يا بر چيزى که در ملک غصبى است، در حالى که فراموش کرده يا غصب داشته باشد صحيح است. ولى اگر چيزى را خودش غصب کند و فراموش کند که غصب کرده و بر آن تيمم کند، يا ملکى را غصب نمايد و فراموش کند که غصب کرده، و چيزى را که بر آن تيمم مىکند در آن ملک بگذارد، يا در فضاى آن ملک تيمم نمايد حکم او حکم عامد است.

مسأله 705 :

کسى که در جاى غصبى حبس است، اگر آب و خاک آن هر دو غصبى است، بايد با تيمم نماز بخواند.

مسأله 706 :

چيزى که بر آن تيمم مىکند، بنابر احتياط در صورت امکان بايد گردى داشته باشد که به دست بماند، و بعد از زدن دست بر آن، دست را بتکاند که گرد آن بريزد.

مسأله 707 :

تيمم به زمين گود و خاک جاده و زمين شوره زار که نمک روى آن را نگرفته مکروه است، و اگر نمک روى آنرا گرفته باشد باطل است.