احکام قسم خوردن (آیت الله سید علی سیستانی)

احکام قسم خوردن

مسأله 2679 :

اگـر قـسـم بـخـورد که کارى را انجام دهد يا ترک کند , مثلا قسم بخورد که روزه بگيرد , يا دود اسـتـعـمال نکند , چنانچه عمدا مخالفت کند , بايد کفاره بدهد يعنى يک بنده آزاد کند , يا ده فقير را سير کند يا آنان را بپوشاند و اگر اينها را نتواند بايد سه روز روزه بگيرد و بايد روزه پى در پى باشد.

مسأله 2680 :

قـسـم چند شرط دارد : اول کسى که قسم مى خورد بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قـسـم بـخـورد , پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند درست نيست و هم چنين است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد يا بى اختيار قسم بخورد.

دوم کـارى را که براى انجام آن قسم مى خورد بايد حرام يا مکروه نباشد , و کارى را که قسم مى خورد ترک کـنـد , بـايـد واجب يا مستحب نباشد , و اگر قسم بخورد کار مباحى را بجا آورد , چنانچه انجامش از نظر عـقـلا بـهتر از ترکش باشد قسمش صحيح است و هم چنين اگر قسم بخورد , کارى را ترک کند چنانچه ترکش از نظر عقلا بهتر از انجامش باشد , قسمش صحيح است , بلکه در هر دو مورد اگر انجام يا ترکش از نظر عقلا بهتر نباشد ولى براى شخص او بهتر باشد , باز هم قسمش صحيح است .

سوم به يکى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد که به غير ذات مقدس او گفته نمى شود مانند ( خدا ) و ( اللّه ).

و نـيـز اگر به اسمى قسم بخورد که به غير خدا هم مى گويند ولى به قدرى به خدا گفته مى شود که هر وقـت کـسـى آن اسـم را بـگـويد ذات مقدس حق در نظر مى آيد , مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صـحيح است , بلکه اگر به اسمى قسم بخورد که به تنهايى ذات مقدس ربوبى از آن در نظر نمى آيد , ولى چـنـانـچه در مقام قسم خوردن استعمال شود ذات حق به نظر مى آيد مثل سميع و بصير , باز هم قسمش صحيح است .

چـهارم قسم را به زبان بياورد , ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است و هم چنين براى کسى که قادر بر تکلم نيست اگر بنويسد و آن را در قلبش قصد کند کافى است بلکه در غيرش نيز احتياط ترک نشود.

پنجم عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد , ممکن باشد و بعدا از عمل به آن عاجز شود , چنانچه خود را عمدا عاجز نکرده باشد , از وقتى که عاجز مى شود قسم او به هم مى خورد , و هـم چـنين است اگر عمل کردن به نذر يا قسم يا عهد به قدرى مشقت پيدا کند که نشود آن را تحمل کرد.

مسأله 2681 :

اگـر پـدر از قـسم خوردن فرزند جلوگيرى کند , يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيرى نمايد , قسم آنان صحيح نيست .

مسأله 2682 :

اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد , پدر و شوهر مى توانند قسم آنان را بهم بزنند.

مسأله 2683 :

اگر انسان از روى فراموشى , يا ناچارى يا غفلت به قسم عمل نکند , کفاره بر او واجب نيست و هم چنين است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننمايد , و قسمى که آدم وسواسى مى خورد , مثل اين که مـى گـويد واللّه الان مشغول نماز مى شوم , و به واسطه وسواس مشغول نمى شود , اگر وسواس او طورى باشد که بى اختيار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.

مسأله 2684 :

کـسـى کـه قسم مى خورد , که حرف من راست است چنانچه حرف او راست باشد قسم خوردن او مکروه است .

و اگـر دروغ بـاشـد حرام است , بلکه قسم دروغى که در مقام فصل منازعات خورده مى شود , از گناهان بـزرگ مى باشد , ولى اگر براى اين که خودش يا مسلمان ديگرى را از شر ظالمى نجات دهد , قسم دروغ بـخـورد اشـکـال نـدارد , بلکه گاهى واجب مى شود , اما اگر بتواند توريه کند ( يعنى موقع قسم خوردن معناى ديگرى غير آنچه لفظ ظاهر در آن است قصد کند و نشانه اى براى مقصود خود اقامه ننمايد ) احتياط لازم آن است که توريه نمايد مثلا اگر ظالمى بخواهد کسى را اذيت کند و از انسان بپرسد که او را ديده اى , و انسان يک ساعت قبل او را ديده باشد , بگويد او را نديده ام و قصد کند که از پنج دقيقه پيش نديده ام .