اگر احتمال داده شود که مجتهد میّت نسبت به مجتهد زنده اعلم بوده است ولی احتمال اعلمیّت مجتهد زنده نسبت به مجتهد میّت داده نشود، در این صورت بقاء بر تقلید میّت چه حکمی دارد؟

پاسخ

• امام، خامنه ای، صافی و نوری: با احتمال اعلمیّت مجتهد فوت شده نسبت به مجتهد زنده، بقاء بر تقلید میّت جایز است. [1].
• خویی: با شرایطی که تقلید از مجتهد زنده واجب می شود، با همان شرایط تقلید از مجتهد فوت شده نیز واجب می شود. بر این اساس در مسائلی که زمان حیات مجتهدِ فوت شده یاد گرفته و فراموش نکرده، بقاء بر تقلید میّتی که احتمال اعلمیّت در او هست، جایز است مگر اینکه علم به مخالفت فتوای او با فتوای مجتهد زنده پیدا شود که در این صورت باید به فتوایی که با احتیاط سازگارتر است عمل کند. اگر عمل به احتیاط ممکن نبود، باید از مجتهدی که احتمال اعلمیّت در او هست تقلید کند. [2]
• بهجت: باید در مسائلی که به فتوای مجتهد فوت شده در زمان حیاتش عمل کرده، باقی بماند . [3]
• تبریزی: : اگر مجتهد فوت شده اعلمیّتش نسبت به مجتهد زنده محتمل باشد، در مسائلی که زمان حیاتِ مجتهد فوت شده یاد گرفته هر چند الان فراموش کرده باشد، باید بر تقلید مجتهد فوت شده باقی بماند. [4]
• سیستانی: اگر علم به مخالفت فتوای ایندو مرجع نباشد، می تواند از هر کدام که خواست تقلید کند، اما اگر علم به مخالفت باشد در این صورت اگر یکی از آنها در فتوا دادن ورع زیادتری داشته باشد باید از او تقلید کند اما اگر ورع هر دو مساوی باشد، در این صورت اگر مورد مسأله در جایی باشد که علم اجمالی به حکم الزامی و امثال آن باشد، در این صورت باید احتیاط کند؛ به عنوان مثال اگر یکی از آن مجتهدها حکم به وجوب قصر نماز و دیگری حکم به وجوب اتمام نماز بدهد، در این صورت باید بین آندو جمع کند. اما اگر اعلم اجمالی نباشد، می تواند از هر کدام خواست تقلید کند. گمان به اعلمیّت و احتمال اعلمیّت اثری در وجوب بقاء ندارد. [5]
• وحید: اگر علم به مخالفت فتوای ایندو مرجع نباشد، در همه ی مسائل از هر کدام خواست می تواند تقلید کند. اما اگر علم به مخالفت باشد، در این صورت باید به فتوایی که با احتیاط سازگارتر است عمل کند.. [6]
• مکارم: احکام مجتهد فوت شده مانند مجتهد زنده است، اگر فتوای ایندو مجتهد با هم اختلاف نداشته باشد، از هر کدام خواست می تواند تقلید کند. اما اگر با هم اختلاف داشته باشند، باید به فتوایی که با احتیاط سازگارتر است عمل کند و اگر احتیاط ممکن نبود باید از مجتهد فوت شده که احتمال اعلمیّت در او هست تقلید کند. [7]
• شبیری: مجتهد فوت شده، حکم مجتهد زنده را دارد. اگر احتمال اختلاف فتوای ایندو را ندهد، از هر کدام خواست تقلید می کند. اما اگر احتمال اختلاف بدهد، در این صورت اگر احتمال می دهد مجتهد فوت شده نسبت به مجتهد زنده اعلم باشد، در این صورت باید از او تقلید کند. [8]

منابع:

1. امام: تحریرالوسیلة، ج 1، کتاب التقلید، م 13؛؛ خامنه ای: اجوبة الاستفتائات، س 35؛ صافی: هدایة العباد، ج 1، التقلید، با استفاده از م 14؛ نوری: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 9 و 21 و استفتائات، ج 1، س 8.
2. خویی: منهاج الصالحین، ج 1، کتاب التقلید، م 7 و العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 9 و 21.
3. بهجت: رساله، م 16
4. تبریزی: صراط النجاة، ج 1، س 2109.
5. سیستانی: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 9. مکارم: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 9؛ شبیری: رساله، م 10.
6. وحید: منهاج الصالحین، ج 2، کتاب التقلید، م 7.
7. مکارم: العروة الوثقی، ج 1، کتاب التقلید، م 9 و 21؛
8. شبیری: رساله، م 4 و 10.