أحکام صلح
سوال 1 :
- پدرى است داراى دو زوجه که از يکى از آنان چهار پسر و دو دختر و از ديگرى چهار پسر و يک دختر دارد. پس از فوت پدر (بعد از گذشت هفت سال بلا تکليفى و حيف و ميل) ورّاث دو زوجه که همگى کبير بوده‌اند با رضايت و توافق هم ما ترک مرحوم را مشاعا به دو بخش تقسيم مى‌کنند، بخشى سهم زوجه أوّل و فرزندان وى، و بخشى ديگر نصيب ديگرى. و بين خود قراردادى مکتوب و به امضاء هم مى‌رسانند، بعد از گذشت مدّت چهار سال که قيمتها ترقّى نموده ورّاث زوجه أوّل معترض مى‌شوند (که در مورد ارث چنين تقسيمى صحيح نيست) و مجدّدا به حال بلا تکليفى و خرابى در مى‌آيد.
با توجّه به اينکه ورّاث درجه أوّل همه صاحب مکنت هستند و قصد ستيزه‌جوئيهاى سنّتى دارند أوّلا: چنين تقسيمى در مورد إرث صحيح بوده و قولنامه آن معتبر است؟
ثانيا:
اگر درست نيست طرفهاى مقابل حقّ فسخ را دارند؟
جواب:
- اگر با مصالحه تقسيم کرده‌اند نافذ است و حقّ برگشت ندارند.
ثالثا
: خرجى را که بر مبناى قولنامه، ورّاث زوجه دوّم در آباد کردن سهم خود نموده‌اند چه مى‌شود؟
رابعا: در مورد خرابى و ضررى که در أثر سهل انگارى ورّاث زوجه أوّل
استفتاءات، ج3، ص: 20
در مدّت ده سال پيش آمده (و ما ترک را از صورت اوّليّه انداخته‌اند) مى‌شود مطالبه نمود؟
جواب:
- اگر تقسيم صحيح نباشد مخارجى که بعضى کرده‌اند را ديگران ضامن نيستند، ولى اگر بعضى به بعضى ضرر زده باشند ضامن هستند، مگر اينکه ضرر مستند به آنها نباشد که در اين صورت ضامن نيستند.
سوال 2 :
- شخصى دو همسر داشته که يکى از آنها يک أولاد داشته است.
زوجه نامبرده به طور وصيّت يا صلح تمام أموال خود را به فرزندش داده و شوهر خود را از أموال خود محروم کرده و بعدا مرحومه شده است. آيا با وجود اين وصيّت نامه يا صلحنامه شوهر از أموال زوجه محروم مى‌شود؟ و اگر بعد از فوت آن زن شوهر هم فوت شده باشد آيا أولاد شوهر (که از زن ديگر باشند) حقّ دارند مطالبه إرث پدر خود را از أموال زوجه مزبوره بکنند؟
جواب:
- در فرض "صلح" کردن زن تمام مال را، زوج و ورثه حقّى ندارند. و چنانچه زن "وصيّت" به تمام مال کرده و شوهر در زائد بر ثلث امضاء نکرده حقّ شوهر از أموال زوجه به تمام ورثه او مى‌رسد.
سوال 3 :
- شخصى تمام أموال خود را در حال حيات اختيارا به دو فرزند خود مصالحه نموده، و براى خود در مدّت بيست سال اختيار فسخ قرار داده، و در ضمن عقد مصالحه شرط نموده که اگر در اين مدّت، فوت نمايد خواهرش وصىّ او باشد که يک ثلث از مال مصالحه شده را در امور خيريّه صرف نمايد.
اين قرارداد را فسخ نکرده فوت نمود. در صورتى که غير از آن دو فرزند فرزندان
استفتاءات، ج3، ص: 21
ديگر هم دارد. آيا آنان شرعا حقّ اعتراض در أموال مصالحه شده را دارند؟
جواب:
- در فرض مرقوم صلح و شرط ضمن آن نافذ است، و سائر ورثه حقّ اعتراض ندارند.
سوال 4 :
- اگر کسى با اختيار و بدون إجبار کليّه أموال خود را در حال حيات به ديگرى (غير از أولاد خودش) مصالحه نمايد و کتبا مصالحه نامه بدهد، آيا أموال او متعلّق به متصالح مى‌شود يا اين مصالحه نامه باطل است؟
جواب:
- اگر به وجه شرعى ثابت شود که شخص در حال حيات أموال خود را به کسى صلح کرده و به او منتقل ساخته به نحوى که در حين "فوت" مالک آن أموال نبوده ورثه در آن أموال حقّى ندارند.
استفتاءات، ج3، ص: 22