سرمايه، ابزار و وسايل کسب و کار
سوال 19 :
آيا به سرمايه خمس تعلّق مى‌گيرد يا به سود حاصل از آن يا حکم مسأله به صورت ديگرى است؟
جواب :
اگر با سرمايه فقط مؤونه زندگى حاصل شود، خمس ندارد و اگر بيش از آن به دست آيد، بايد به نسبت زيادى، خمس آن پرداخت شود و منافع حاصل از آن، چنانچه در مؤونه سال مصرف نشود، خمس دارد.
سوال 20 :
آيا به ابزار کسب و کار انسان که از درآمد بين سال آن را تهيه مى‌کند، خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر با آن ابزار فقط تحصيل مؤونه زندگى خود را مى‌کند، خمس ندارد؛ ولى اگر زيادتر از مؤونه زندگى را به دست مى‌آورد، بايد به نسبت زيادى، خمس آن ابزار را بپردازد.
سوال 21 :
شخصى مقلّد مرجعى بوده که خمس سرمايه و ابزار کار را واجب نمى‌دانسته و سال‌ها بدين صورت گذشته و احيانا در طول اين سال‌ها مقدارى از سرمايه و ابزار و آلاتى که خمس آنها داده نشده، از بين رفته است. اکنون پس از فوت آن مرجع بزرگوار، مقلّد مرجع ديگرى شده که خمس سرمايه و ابزار کار را واجب مى‌داند. آيا حالا نسبت به سرمايه و ابزار باقى مانده و از بين رفته، تکليفى دارد؟
جواب :
در مورد سرمايه و ابزار و آلاتى که عين آنها باقى مانده است، بايد بر طبق فتواى مرجع تقليد فعلى‌اش عمل نمايد و نسبت به سرمايه و ابزار و
(364)
وسايل از بين رفته، وظيفه‌اى ندارد.
سوال 22 :
آيا خمس سرمايه و وسايل کسب و کار را بايد موقع شروع به کسب و کار پرداخت کرد يا پس از گذشتن سال؟ اگر پس از گذشتن يک سال واجب مى‌شود، بايد يک سال تمام از آن بگذرد يا با رسيدن سال خمسى بايد پرداخت شود؟
جواب :
خمس سرمايه هم مانند خمس ساير منافع است؛ يعنى گذشتن يک سال تمام، ارفاق است و اگر بعد از يک سال تمام، خمس آن را بدهد، تکليف خود را انجام داده است و اگر سال خمسى دارد و وقت آن زودتر مى‌رسد، چنانچه خمس سرمايه را در اين وقت هم بدهد، بى‌اشکال است و اگر هنگام شروع به کسب و کار هم پرداخت کند، صحيح است.
سوال 23 :
کسى که يک ميليون تومان سرمايه دارد و خمس آن را داده است، اگر در بين سال، مقدار زيادى از سرمايه او از بين برود، ولى تا پايان سال، دوباره مقدار زيادى سود کند و کسرى سرمايه جبران شود، آيا لازم است خمس اين مقدار را بپردازد؟ اگر تمام کسرى جبران نشود، آيا جايز است از درآمد سال بعد، کسرى سرمايه جبران شود؟
جواب :
اگر بعد از حصول اولين سود، ضررى به سرمايه او وارد شود، مى‌تواند آن را از درآمد آن سال کسر نمايد؛ ولى ضرر سال قبل را نمى‌تواند از منافع سال بعد جبران کند، مگر اين که در صورت عدم جبران، در مضيقه بيفتد.
سوال 24 :
شخصى يک ميليون تومان سرمايه دارد و در پايان سال خمسى دويست هزار تومان را به عنوان خمس مى‌پردازد. آيا در پايان سال بعدى، سرمايه مخمّس را که ديگر لازم نيست خمس آن را بدهد، هشتصد هزار تومان حساب کند يا يک ميليون تومان؟
جواب :
سرمايه مخمّس، هشتصد هزار تومان است.
(365)
سوال 25 :
کسى که از درآمد بين سال خود، آلات و ابزار کسب تهيه نموده و در آخر سال مى‌خواهد خمس آنها را به عنوان سرمايه حساب کند، آيا بايد قيمت فعلى آنها را در نظر بگيريد يا قيمت وقت خريد را؟ لازم به ذکر است که گاهى قيمت ابزارآلات بالا مى‌رود و گاهى تنزّل پيدا مى‌کند.
جواب :
قيمت فعلى را حساب نمايد.
سوال 26 :
کسى که خمس ابزار و آلات کسب و کارش را پرداخته است و در آخر سال خمسى قيمت ابزار و آلات زياد شده است، آيا خمس جديدى بر عهده‌اش آمده يا ديگر چيزى برعهده‌اش نيست؟
جواب :
ترقى قيمت آن ابزار و وسايل، تا فروخته نشده، خمس ندارد.
سوال 27 :
حکم خمس وسايل مصرفى پزشکى (مثل لوازم پانسمان و تزريق و...) که پزشکان براى بيماران استفاده مى‌کنند، چيست؟
جواب :
اگر در پايان سال خمسى چيزى از آنها باقى مانده باشد، به آنها خمس تعلّق مى‌گيرد.
سوال 28 :
پزشکان براى معاينه و معالجه بيمار، نياز به وسايل پزشکى دارند. در صورت خريد اين وسايل، حکم خمس موارد ذيل چگونه است؟
الف. در صورتى که وسايل را به طور نقد خريدارى کرده باشند.
ب. در صورتى که وسايل را به طور اقساطى خريدارى کرده باشند و به تدريج در ظرف چند سال، اقساط آنها را بپردازند.
جواب :
در صورتى که مبلغى را وام گرفته و اين وسايل را خريده باشند و ماهانه اقساط وام را بپردازند.
جواب :
چنانچه آن وسايل را به صورت نقد خريده‌اند، اگر با آن وسايل، فقط مؤونه زندگى خود را تحصيل مى‌کنند، نه بيش از آن را، به آن وسايل خمس تعلّق نمى‌گيرد و اگر بيش از مؤونه زندگى را به دست مى‌آورند، به نسبت
(366)
زيادى، خمس به آن وسايل تعلّق مى‌گيرد و چنانچه وسايل پزشکى را به صورت قسطى و يا با گرفتن وام خريده‌اند، آن نسبتى از وسايل که قسط آن را پرداخته‌اند، اگر با آن کمتر و يا به اندازه مؤونه زندگى به دست مى‌آورند، خمس ندارند و اگر بيش از مؤونه به دست مى‌آورند، به نسبت زيادى به آنها خمس تعلّق مى‌گيرد و به آن نسبتى از وسايل که هنوز قسط آنها پرداخت نشده، خمس تعلّق نمى‌گيرد، ولى درآمد حاصل از آن، چنانچه در مؤونه صرف نشود، خمس دارد.
سوال 29 :
چنانچه قسمتى از لوازم زندگى مورد نياز خود را بفروشيم و با آن ابزار کار تهيه نماييم. آيا به پول آن خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر با ابزار کسب مذکور، فقط به اندازه مؤونه زندگى و يا کمتر از آن را به دست مى‌آوريد، خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد.
سوال 30 :
کسى که با سرمايه قرضى به کسب و کار مى‌پردازد، آيا لازم است خمس سرمايه خود را بدهد؟
جواب :
تا قرض را ادا نکرده است، خمس ندارد؛ ولى وقتى که قرض را ادا کرد، به نسبت اداى قرض، سرمايه را محاسبه مى‌کند، اگر با آن مقدار از سرمايه فقط مؤونه زندگى‌اش را به دست مى‌آورد، خمس ندارد و اگر بيش از مؤونه را تحصيل مى‌کند، بايد به نسبت زيادى، خمس آن مقدار از سرمايه را بپردازد.
سوال 31 :
شخصى است که اگر خمس سرمايه‌اش را بدهد، ديگر نمى‌تواند امرار معاش کند، تکليفش چيست؟
جواب :
دادن خمس لازم نيست.
سوال 32 :
چنانچه کالاهاى هديه داده شده، تبديل به پول نقد شود و به عنوان سرمايه مورد استفاده قرار گيرد، مشمول خمس مى‌شود يا حکم سرمايه مخمّس را
(367)
دارد؟
جواب :
هديه، اگر مقدار آن به قدرى نباشد که بتواند بخشى از زندگى انسان را اداره کند، خمس ندارد و اگر بتواند بخشى از زندگى را اداره کند، چنانچه قبل از گذشتن سال در مؤونه صرف شود، باز هم خمس ندارد و يکى از موارد صرف در مؤونه اين است که آن را سرمايه قرار دهد و با آن فقط به اندازه مخارج زندگى و يا کمتر از آن به دست آيد؛ ولى اگر هديه را سرمايه خود قرار دهد و با آن بيش از مخارج زندگى را به دست آورد، بايد به نسبت زيادى، خمس آن را پرداخت کند.